چای یکی از نوشیدنی‌های محبوب در کشور ما است. بسیاری از افراد در طول روز و در وعده‌های مختلف، چندین لیوان چای مصرف می‌کنند. به همین دلیل هم هست که احتمال مصرف چای در کودکان ایرانی نسبت به کودکان سایر نقاط جهان بیشتر است.
کودکان به تقلید از والدین در طول روز تمایل زیادی به مصرف نوشیدن چای و قهوه دارند.
نوشیدن چای یا قهوه به دلیل وجود کافئین موجب افزایش میزان انرژی و هوشیاری در طول روز می‌شود و تمرکز انسان‌ها به‌ویژه کودکان را زیاد می‌کند. گفتنی است، همین ماده اثرات مخربی بر روی رفتار و سلامت کودک دارد که از جمله این اثرات می‌توان ضعیف شدن عضله‌ها و کم شدن تمرکز و حواس؟ را نام برد. در واقع مصرف چای زیاد باعث کم شدن اشتهای کودک می‌شود و مصرف بیش از یک لیوان چای برای کودکان توصیه نمی‌شود چای زیاد از رشد کودکان جلوگیری می‌کند و آن‌ها را لاغر می‌کند.
چای، که معمولاً سیاه آن رایج است، هر چند می‌تواند برای بدن مفید باشد، اما معمولاً به دلیل وجود مقادیر زیادی کافئین توصیه می‌شود کودکان کمتر از آن استفاده کنند. کافئین ماهیتاً ماده مضری نیست اما مصرف بیش از اندازه آن می‌تواند برای بدن مشکل‌ساز باشد و آثار جانبی نامطلوبی داشته باشد.
کافئین چگونه بر کودکان تأثیر می‌گذارد؟
کافئین نوعی ماده محرک است که در برگ و دانه بسیاری از گیاهان به‌طور طبیعی رشد می‌کند. این محرک طبیعی بر بزرگسالان و کودکان تأثیر یکسانی دارد. کافئین را به‌صورت مصنوعی نیز می‌توان تولید کرد. کافئین‌های مصنوعی را به برخی مواد غذایی فراوری‌شده و برخی نوشیدنی‌های خاص اضافه می‌کنند. کافئین می‌تواند آثار دارویی نیز داشته باشد زیرا بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر گذاشته و آن را تحریک می‌کند. کمترین تأثیر کافئین بر بدن، افزایش هوشیاری و انرژی است.
آثار مصرف بیش از اندازه کافئین در کودکان
اضطراب
دل‌درد
سردرد
اختلال در تمرکز
اختلال در خواب
افزایش ضربان قلب
افزایش فشارخون
هر چه سن کودک کمتر باشد، میزان کافئین لازم برای ایجاد چنین آثاری کمتر خواهد بود. در نتیجه ممکن است کودک با نوشیدن حتی یک فنجان چای، که یکی از منابع کافئین است، دچار برخی از این علائم شود.
یکی از بهترین چایی‌ها و نوشیدنی که برای کودکان مناسب است گل بابونه و برگ آن است که برای کودک بسیار مفید می‌باشد دم‌نوش این گیاه همراه با کمی افزودنی شیرین می‌تواند برای کودک بسیار مفید باشد. چای بابونه برای کودک به‌عنوان دارو عمل می‌کند و آرامش روح و روان کودک را بهبود می‌بخشد
از جمله علل عمده لزوم محدود کردن مصرف چای در کودکان
* معمولاً کودکان، و حتی بزرگسالان، میل به خوردن چای به همراه شکر یا قند دارند. کودکانی که در طول روز بیش از 355 میلی‌لیتر چای شیرین مصرف می‌کنند، 60 درصد بیش از سایرین احتمال دارد دچار افزایش وزن و چاقی شوند.
* چای هیچ کالری ندارد و ارزش غذایی آن نیز از نظر میزان ویتامین‌ها و مواد مغذی موجود در آن زیاد نیست. کودکانی که معده خود را با چای پر می‌کنند، میل کمتری به خوردن مواد غذایی سالم و مغذی خواهند داشت. نتیجه این امر چیزی جز سوءتغذیه نیست.
* همچنین مصرف چای مانع جذب آهن در خون می‌شود. در نتیجه کودکانی که چای زیادی مصرف می‌کنند ممکن است دچار کمبود آهن شوند.
* کافئین نوعی ماده مدر است که باعث می‌شود آب بدن با سرعت بیشتری دفع شود. البته میزان این دفع مایعات بستگی به میزان کافئینی که مصرف شده است دارد. همین دفع مایعات می‌تواند بدن را در معرض کم‌آبی قرار دهد و در نتیجه برای سلامت اعضای گوناگون بدن خطرناک باشد. این مورد، در فصول گرم سال که نیاز بدن به مایعات افزایش پیدا می‌کند از اهمیت بیشتری برخوردار است.
* کافئین می‌تواند برای بدن وابستگی ایجاد کند. به همین دلیل هم اگر فرزندتان به نوشیدن چای عادت کند، وابستگی بدن او به این ماده موجب افزایش مصرف و در نتیجه افزایش آثار سوء این ماده بر بدن او خواهد شد.
* مصرف چای ساعت خواب کودک را مختل می‌کند و ادرار کودکان را در شب و نیمه‌شب بسیار زیاد می‌کند.
اثرات مفید انواع چای برای کودکان
هر چند تاکنون در رابطه با مضرات چای، خصوصاً چای سیاه، برای کودکان گفتیم، اما چای تنها محدود به چای سیاه نمی‌شود. چای‌ها انواع گوناگونی دارند که برخی از آن‌ها می‌توانند برای کودکان مفید باشند. از جمله:
کاهش استرس
هر چند چای سیاه به دلیل اینکه دارای کافئین است می‌تواند موجب افزایش استرس در کودکان شود، اما برخی دیگر از انواع چای، از جمله چای بابونه، می‌تواند در آرامش کودکان تأثیر زیادی داشته باشد. در واقع یکی از بهترین چایی‌ها و نوشیدنی که برای کودکان مناسب است گل بابونه و برگ آن است که برای کودک بسیار مفید می‌باشد دم‌نوش این گیاه همراه با کمی افزودنی شیرین می‌تواند برای کودک بسیار مفید باشد. چای بابونه برای کودک به‌عنوان دارو عمل می‌کند و آرامش روح و روان کودک را بهبود می‌بخشد.
کاهش نفخ
چای بابونه، رازیانه و چای نعنا از جمله مشهورترین چای‌های ضد نفخ هستند. در مورد نوزادان بهتر است چای مستقیماً به آن‌ها داده نشود بلکه مادر از این چای‌ها استفاده کند و نهایتاً آثار مفید این چای‌ها از طریق شیر به نوزاد منتقل خواهد شد.
مبارزه با سرفه
چای مناسب برای سرفه بستگی به نوع سرفه دارد. اگر سرفه با گلودرد همراه است، چای گل ختمی می‌تواند بسیار مفید و آرام‌بخش باشد. برای سرفه‌ای که همراه با التهاب گلو است، چای شیرین‌بیان توصیه می‌شود. البته چای شیرین‌بیان را نباید بیش از سه روز متوالی مصرف کرد، خصوصاً اگر کودک مبتلا به فشارخون بالاست. چای نعنا نیز در بهبود گلودردهای عادی و خفیف موثر است.
کاهش تب
برای کاهش لرز و افزایش تعریق (که موجب کاهش مدت و شدت تب می‌شود)، می‌توانید چای بادرنجبویه، بابونه، نعنا و شیرین‌بیان را امتحان کنید. هر چه این چای‌ها گرم‌تر باشند، بهتر است.
مقابله با حالت تهوع
چای زنجفیل در مقابله با حالت تهوع بسیار موثر است. این چای می‌تواند به سیستم گوارش آرامش دهد و با دل‌درد نیز مبارزه کند. همچنین دادن چای زنجفیل به کودکی که حالت تهوع دارد و استفراغ می‌کند، می‌تواند از کاهش بیش از حد و ناگهانی آب در بدن او جلوگیری کند. این چای از حالت تهوع ناشی از حرکت، برای مثال در ماشین و هنگام مسافرت، نیز جلوگیری می‌کند.
چند نکته
* بهتر است چای که به کودک می‌دهید نسبت به چای که خودتان می‌نوشید رقیق‌تر باشد. معمولاً بسته به نوع چای، هر چای باید 4 تا 6 دقیقه دم بکشد. اما در مورد کودکان، این زمان به 2 تا 4 دقیقه کاهش می‌یابد. اگر چای خیلی غلیظ و قوی است، حتماً با اضافه کردن آب به آن، از غلظتش بکاهید.
* نکته دیگری که لازم است والدین به آن توجه کنند این است که دمای چای برای کودکان نسبت به بزرگسالان باید بسیار کمتر باشد. بهتر است چای را در دمای اتاق بگذارید تا دمای آن با محیط یکسان شود. اگر عجله دارید نیز می‌توانید با اضافه کردن مقداری آب سرد به آن، دمای چای را کاهش دهید.
