بلوبری یازغال اخته آبی میوه ای با انتی اکسیدان فراوان

بلبوری یا زغال اخته آبی یا قره قاط (قره قات) و با نام انگلیسی  Blueberry  بیشتر معروف بوده ونام عمومی برای چند گیاه با میوهٔ سته‌ای از سرده واکسینیوم است که این سرده شامل سیاه‌گیله، کرنبری، بیل‌بری نیز می باشد و بگونه‌ای که میوه‌هایش در بازار تحت نام زغال اخته آبی بفروش رسیده میشود و بومی نواحی آمریکای شمالی است که تا سال ۱۹۳۰ به اروپا معرفی نشده‌ بودند، این گیاه دارویی معمولاً به صورت ایستاده بوده و گاهی به صورت درختچه‌های خمیده با طول متغیر از ۱۰ سانتیمتر (۳٫۹ اینچ) تا ۴ متر (۱۶۰ اینچ) برای بلندی مورد رویش میباشد که دارای  گل‌های استکانی و شکل زنگ بوده و به رنگ‌های سفید، صورتی رنگ‌پریده یا قرمز یا حتی گاهی سبز دیده میشود و قسمت مورد ستهفاده این گیاه میوه آن بوده و دارای  خواص بسیار زیاد و شگفت انگیزی دار میباشد  وبلوبری نوعی گياه گل دار با ميوه ای توت مانند بوده  که به رنگ ابی تيره يا بنفش دیده میشود.

 بلوبری از خانواده Ericaceae و جنس Vaccinium  میباشد  وبطورکلی بومی مناطق مختلفی در آمریکای شمالی، اروپا ، آسیا و آفریقا میباشد . در این جنس، گونه های مختلف و متنوعی از بلوبری وجود دارد که از نظر ارتفاع این بوته های کوچک 10 سانتیمتری تا بوته های بلند قامت 4 متر هم خواهد رسیده و در میان آن گونه های مورد توجه و کشت و کار قرار خواهد گرفت  که میوه هایی آبی رنگ و با کیفیت تولید و بومی آمریکای شمالی بوده است.

میوه بلوبری در 2 گروه کلی قرار میگیرد  : 1- کوتاه قامت که اکثرا اشاره به گونه های وحشی دارد و 2- بلند قامت

طعم ميوه بلوبری شيرين بوده و بوته های آن می تواند به مدت يك ماه میوه دهد که می تواند متغییر باشد و تحت تاثير شرايط محلی گياه مثل ارتفاع و پهنای جغرافيايي میباشد.  میتوان آن را از خوشمزه ترين ميوه هاي تابستانی بشمار اورد و با داشتن ظاهری كوچك  میتواند نقش موثری در نرم كردن پوست های خشك، ارتقا عملكرد مغز و پيشگيری از سرطان را داشته باشد. در تحقیقاتی که بر روی موش های آزمایشگاهی انجام گرفته  نشان داد که موشهايی كه در رژيم غذايی آنها بلوبری به ميزان فراوان گنجانده گردیده بعد از مدتی چربی شكمی خود را از دست داده و گفتنی بوده  كه اين نوع چربی ارتباط قوی با ابتلا به ديابت و بيماری قلبی را داراست. بدلیل داشتن سرشار از ویتامین‌ها و مواد مغذی موجود در آن بدن به طور روزانه به آن‌ها نیازمند بوده و باید مصرف نموده شود. بلوبری یازغال اخته آبی میوه ای با انتی اکسیدان فراوان میباشد.

گیاهشناسی گیاه بلوبری

برگ های این گیاهان با توجه به شرایط آب و هوایی می توانند خزان کننده و یا همیشه سبز باشند. برگها 8-1 سانتیمتر طول و 3.5-0.5 سانتیمتر عرض داشته. گل ها زنگوله ای شکل و اکثرا سفید رنگ بوده است میوه ها که قسمت اصلی این گیاه بوده در حدود  15-5 میلیمتر قطر داشته و در ابتدا سبز رنگ بوده اند و بعد از ان  قرمز ارغوانی و در نهایت آبی تیره شده. بر روی یک خوشه میوه ممکن است مراحل مختلف رسیدن میوه مشاهده و به همین دلیل گاهی نمی توان تمامی میوه های یک خوشه را همزمان با هم چیده شوند و باید صبر شود تا میوه ها رسیده و سپس آنها را از خوشه میوه جدا کرد که معمولا هر 10-5 روز یکبار نوبت برداشت میوه های بالغ فرا خواهد رسید. روی سطح میوه ها پوششی پودری مانند و محافظ وجود دارد که با دست کشیدن و یا شستن از بین خواهد رفت.

زمان برداشت میوه با توجه به شرایط محیطی مختلف و متغیر بوده و می تواند از اواسط بهار تا اواسط تابستان در مناطق مختلف متفاوت باشد. میوه ها منبع قابل توجهی برای موادی همانند ویتامین c و منیزیم بوده. البته ابن گیاه بجز مسئله تولید میوه، به شکل زینتی نیز کاشته و مورد استفاده میباشند ، البته گونه ای از این گیاه در نقاطی از شمال کشور در جنگلهای گیلان منطقه اسالم وجود دارد و به شکل محلی با نامهای سیاه گیله شناخته  شده اند.

مراحل کاشت ،داشت وبرداشت گیاه بلوبری

 آبیاری  بوته بلوبری:

بوته های این گیاه دارویی نیاز به آبیاری منظم و رطوبت نسبتا پایدار در خاک را داشته وخشک شدن نسبی خاک و استرس کم آبی یا همتن تنش آبی به هیچ عنوان مناسب رشد این گیاه نبوده زیرا  دارای ریشه های سطحی بوده و سیستم ریشه ای عمیقی ندارد و حتی بعد از برداشت محصول ، می بایست آبیاری آن به شکل منظم انجام گردد  تا در سال آینده رشد و محصول دهی خوبی را به وجود آورد . آبیای این گیاه در مناطق پرورش تجاری آن به شکل بارانی و یا قطره ای انجام خواهد شد .

در آبیاری بارانی مقدار 12 نازل مخصوص آبیاری بارانی برای حدود هر 4000 متر مربعاستفاده شده  که این سیستم در حدود  260 لیتر آب در دقیقه برای هر 4000 متر مربع مصرف خواهد شده و در آبیاری قطره ای نیز فاصله نازل ها بر روی لوله حدود 45 سانتیمتر میباشد و هر نازل حدود 1.8 لیتر آب در هر ساعت می دهند بنابراین حدود 5500 لیتر آب در هر ساعت در هر 4000 متر مربع مصرف می گردد . اما متاسفانه از آنجایی که آبیاری بارانی احتمال شیوع برخی بیماریهای قارچی همانند آنتراکنوز را افزایش خواهد داد به همین دلیل آبیاری قطره ای ارجحیت بیشتری برای این گیاه دارد. غرقاب بودن خاک برای این گیاه باعث شرایطی زردی برگسار و ریزش آنان به همراه پوسیدگی طوقه گیاه می تواند پیش آید

نور مورد نیاز بلوبری:

بوته های بلوبری نیاز نوری حداقل 8-6 ساعت نور مستقیم آفتاب برای تولید گل و میوه را نیاز خواهد داشت و اگر مکان کاشت این گیاهان بیش از اندازه سایه  داشته باشد و نور مورد نیاز آنان تامین نخواهد شد و از میزان میوه دهی این گیاهان کتر خواهدشد و از نظر اقتصادی زیان آور بوده و هر قدر سایه بیشتر باشد میوه دهی کمتر و رشد گیاه ضعیف تر میگردد. پریدگی رنگ برگها و زیاد شدن فاصله برگها بر روی یک شاخه از دیگر نشانه های کافی نبودن نور برای این گیاه است. در مناطق گرم نیز زیاد بودن تعداد ساعات نور مستقیم می تواند به ضرر گیاه و سوختگی نوک و حاشیه برگها و ریزش گلها بوده. بنابراین لازم است که در چنین مناطقی گیاه در مکانی کاشته شود که در صبح از نور برخوردار و عصر هنگام سایه  ضروری است

گونه بوته های بلوبری بلند قامت در طی زمستان به حدود 600-150 ساعت دمای زیر 7 درجه نیاز داشته و تا نیاز سرمایی آنان برطرف گردد  و سال آینده بتوانند گلدهی انجام دهد. البته این نیاز سرمایی در انواع وحشی می تواند به حدود 1000 ساعت نیز برسد . همچنین اگرچه برخی انواع این گیاه همانند V.corymbosum و V. angustifolium سرمای زمستانی را تا 35- درجه نیز تحمل می نماید  اما گونه هایی نیز وجود دارند که سرما را تنها تا 12- درجه سانتیگراد تحمل کند. بنابراین قبل از کاشت این گیاهان می بایست نسبت به میزان تحمل آنان در برابر سرمای زمستانه مطمئن گردید تا گیاه دچار تنش سرمایی نشود.

خاک مورد نیازبلوبری

این گیاه به خاکی نسبتا سبک با زهکش خوب نیاز و به همین دلیل گاهی آنان را به شکل جوی و پشته و بر روی بلندی پشته ها می کارند تا آب اضافی در اطراف ریشه های این گیاه باقی نماند و همچنین  به خاکی اسیدی نیاز داشته  و خاکهایی با اسیدیته  5- 4.5 برای این گیاهان مناسب بوده  و این یکی از موارد محدود کننده پرورش آنان خواهد بود ،زیرا در مناطقی باید آنها را کاشت که خاک چنین خصوصیتی  را دارا باشد  وبرای سبک بودن و اسیدی بودن خاک در کاشت گلدانی می توان از مخلوط پیت موس +شن استفاده نمود و اگر قرار است در خاک باغ و باغچه کاشته شوند اضافه کردن 650-400 گرم پیت موس به هر گودال کاشت را باید انجام داد.

اگر اسیدیته خاک اندازه گیری گرد و برای گیاهی همانند بلوبری زیاد باشد و باید آنرا کم کرد و می توان برای این کار از ماده ای همانند گوگرد استفاده و برای هر 10-9 متر مربع در خاکهای شنی (خاک با بافت سبک) در حدود 340 گرم گوگرد استفاده  خواهد شد تا اسیدیته یک واحد کاهش یافته  و اگر روند کاهش اسیدیته کند گردد و حداقل درحدود 6 ماه قبل از کاشت گیاهان بلوبری باید نسبت به کاربرد گوگرد انجام شده و وجود مواد ارگانیک همانند خاک برگ نیز برای این گیاهان لازم بوده و با وجود این مواد از رشد بهتری برخوردار میباشد و بهتر است که از خاک برگهایی استفاده نمود  که اسیدی میباشند و از جمله این خاک برگها می توان به نمونه های بدست آمده از برگ درختان بلوط و برگ و یا پوسته چوب درختان کاج  نام برد

 برای کوددهی این گیاهان می توان از کودهایی با فرمول کامل 10-10-10 استفاده شود و میزان کود نیز بستگی به سن گیاه نیز دارد مثلا برای گیاه یک ساله ، 28 گرم برای گیاه دو ساله 56 گرم ، برای گیاه سه ساله 168 گرم ، برای گیاه چهار ساله 224 گرم ، برای گیاه 5 ساله 280 گرم و برای گیاه 6 ساله و مسن تر به شکل ثابت از 336 گرم از کود استفاده خواهد شد . پخش کردن خاک برگ به ضخامت حدود 7-5 سانتیمتر در ابتدای بهار بر روی سطح خاک و مخلوط کردن آن با خاک سطحی به رشد بهتر این گیاهان در طی سال ها کمک شایانی کرده. فاصله کاشت این گیاهان از یکدیگر باید حدود 70-60 سانتیمتر در نظر گرفته شود و هر دو ردیف کاشت نیز حدود 3-2.5 متر از هم فاصله داشته باشند و در صورت تمایل به کاشت این گیاه در گلدان می بایست گلدانی بزرگ و با قطر حداقل 45 سانتیمتر انتخاب نمود .

تکثیر بلوبری

 از کاشت دانه های این گیاه می توان آن را تکثیر و گیاه حاصل از کاشت بذر شبیه گیاه مادری نباید باشد. از میوه هایی باید استفاده کرد که حداقل نود روز در دمای 5-1 درجه نگهداشته و بعد از آن می بایست نسبت به خروج بذرها از داخل میوه ها و از میان گوشت میوه اقدام نمودو بعضی  برای این کار با ملایمت میوه ها را له  کرده و سپس به مدت 10 دقیقه در آب خیس داده و بدین صورت جداسازی بذرها آسانتر شده. زمان مناسب انجام این کار نیز در اواخر فصل  پاییز یا فصل اوایل زمستان بوده.

بذرها را می توان در مخلوط خاک برگ+شن  بکاریم و مخلوط کاشت را قبل از قرار دادن بذرها بر روی سطح آن به خوبی مرطوب و بعد از اینکه بذرها را روی سطح مخلوط پخش کردیم می بایست روی آنان را به ضخامت 3 میلمیتر پیت موس و یا مخلوط خاک برگ قرار دداده و با اسپری آب مرطوب نگه داریم  برای این کار سینی را در مکانی روشن اما به دور از نور مستقیم آفتاب قرار بدهید و دمای مناسب نیز21-15.5 درجه سانتیگراد میباشد و نباید اجازه دهیم که سطح خاک خشک گردد. جوانه زنی بذرها حدود 4 هفته طول خواهد کشید و زمانی که به طول حدود 7-5 سانتمیتر رسیده و می توان نسبت به جابجایی آنان اقدام نمود. از زمان رویش گیاه از بذر تا میوه دهی آن حدود 3-2 سال طول میکشد

برای  جوانه زنی سریعتر بذرها می توان بذرها را به مدت 24 ساعت در آب بخیسانید سپس  بذرها را در لابه لای دستمال کاغذی مرطوب یا بر روی پیت ماس یا ورمی کمپوست پاشیده شوند  ودر در داخل کیسه پلاستیکی که قابلیت بسته شدن داشته باشد قرار گرفته و به مدت شش هفته در دمای یخچال قرار گرفته شوند و بعد از آن بذرها را بر روی خاک مناسب (خاکی که ذکر شده در مطالب ) پاشیده و جهت حفظ رطوبت خاک و مرطوب نگه داشتن بذرها بهتر بوده که گلدان را در داخل کیسه پلاستکی قرار و درب آن را بسته و یا بوسیله پلاستیک سطح ظرف را پوشاند و در دمای 22 درجه سانتی گراد قرار گرفت وبه طور طبیعی جوانه زنی تحت شرایط نوری مناسب انجام میگیرد.جوانه زنی تحت این شرایط مناست می بایست بین 20 تا 30 روز انجام شود ولی در برخی موارد ممکن است تا 12 ماه نیز به طول انجام خواهد شد.وقتی بذرها جوانه بزند و تاحدودی رشد نمودند آنها را به خاک مناسب انتقال دهید.

تکثیر بلوبری با روش قلمه گیری

 روش دیگر تکثیر این گیاهان قلمه تهیه شده از چوب سخت از شاخه هایی با عمر یک سال تهیه و در حدود 0.6 میلیمتر ضخامت داشته که و طول مناسب نیز 15 سانتیمتر میباشد . زمان مناسب قلمه گیری در این روش نیز اواخر زمستان تا اوایل فصل بهار است یعنی زمانی که گیاه هنوز در رکود میباشد. بهتر است شاخه هایی را انتخاب کرده که فقط حاوی جوانه برگ ها گردد و اگر جوانه گل وجود داشته باشد باید حذف گردد اما جوانه های برگی باید باقی  وپوست حدود 2-1 سانتیمتر از انتهای قلمه در خاک کاشته می شود می توان زخمی نمود تا به ریشه زایی کمک گردد  ،البته باید توجه داشت که استفاده از هورمون های ریشه زایی نیز به روند ریشه دهی قلمه های این گیاه کمک و در ضمن اگر بعد از تهیه قلمه های چوب سخت باشد شرایط کاشت برای آنها مهیا نبوده می توان آنها را به مدت 3 ماه در میان پیت موس نسبتا مرطوب و در دمای 4-1 نگهداری نمود .

مخلوط کاشت مناسب برای قلمه های چوب سخت یک قسمت پیت موس +یک قسمت شن دانه درشت بوده و همچنین به جای شن دانه درشت می توان از ورمی کولایت و پرلایت نیز استفاده و یا حتی به جای پیت موس نیز خاک برگ مصرف و قلمه ها تا حدود یک دوم طول خود در محیط کاشت قرار میگیرند و گلدان محتوی قلمه ها را در مکانی با دمای 23-20 درجه و روشن دور از نور مستقیم آفتاب قرار گرفته و زمانی که سطح خاک نسبتا خشک شد قلمه ها را آبیاری و. ریشه زایی قلمه های چوب سخت توانسته حدود شش ماه طول کشد وریشه زایی قلمه های چوب نرم این گیاه از نظر زمانی حدود 8-6 هفته طول کشیده که سریعتر از قلمه چوب سخت میباشد.

تکثیر بلوبری با روش پاجوش

به کمک این روش  پاجوشها از کنار گیاه مادری رشد  نموده و بعد از گذشت حدود 2 سال رشد و نمو در کنار گیاه مادری می توان نسبت به جدا سازی آنها اقدام  نمودو توجه  داشته باشید  که در طی این دو سال می بایست پاجوش مورد نظر را سرزنی نمود و اجازه نداد که خیلی بلند شوند زیرا این پاجوش ها معمولا سیستم ریشه ای ضعیفی را دارا بوده و از این طریق می بایست مانع از رشد برای  از اندازه ساقه و عدم توسعه مناسب ریشه  پاجوش از کنار گیاه مادری نیز اواخرفصل  زمستان تا اوایل فصل بهار بوده .

هرس گیاه بلبوری

برای هرس کردن این گیاه بوته های مسن شاخه ای شماره یک از سطح زمین و شاخه های شماره دو از محل اتصال به شاخه قبلی خود  را باید کوتاه  کرد. شاخه های ظریفی که قبلا میوه دهی را داشته نیز باید  حذف کرد تا تولید شاخه های جدید در سراسر گیاه تحریک  گردد

بیماری و آفات گیاه بولبوری

از آفات این گیاهان می توان به انواع کنه ها و شپشک های گیاهی تریپس و شته اشاره و از بیماری موارد شایع ترین ها سوختگی بوترتیس (کپک خاکستری ) ،پوسیدگی ریشه با قارچ فیتوفترا ، قارچ مومیایی کردن میوه ، آنتراکنوز (این بیماری های ذکر شده اکثر میوه ها را تحت تاثیر قرار میدهد)، بیماری قانقاریا ، سوختگی (بلایت ) سرشاخه ها ، گال باکتریایی طوقه، بیماری کوتاهی قامت بلوبری ( فیتوپلاسما) میباشدند برای مبارزه روش شیمیایی و مکانیکی صورت میگیرد.

خواص دارویی گیاه بلوبری

این گیاه دارویی یا همان میوه دارویی باعث كاهش كلسترول و ارتقا سطح گلوكز خون مي گردد. محققان مي گويند كه آنتي اكسيدان موجود در بلوبری روش ذخيره بدن و پردازش گلوكز و يا قند را تغيير خواهد داد، بنابراين خطر ابتلا به ديابت و بيماری قلبی را كاهش پیدا میکند و تاكنون مزايای خوردن ميوه ها و سبزيجات به كرات ثابت گردیده شده. اما اين تحقيق تاثير بسزای بلوبری در كاهش چربی شكمي را نشان داده.به دلیل داشتن مثل كران بری حاوی تركيباتی بوده كه مانع از چسبيدن باكتری ها به ديواره مثانه شده و بنابر اين امكان عفونت مثانه  راكاهش دهد.انتوسيانين هاي بلوبري  كه به آن رنگ مات آبي داده ، به راديكال هاي آزاد که عامل سرطان بوده حمله كرده و مانع ازرشد سلول هاي سرطاني مي گرد.

خوردن تنها نيم فنجان از اين ميوه در روز اين نقش را به خوبي برآورده می نماید. تقویت بینایی را باعث شده، باعث تخریب رادیکال‌های آزاد گردیده ،کمک کننده  هضم غذا، موجب سلامت و تقویت دستگاه ادراری شده،

پیشگیری از آلزایمر: ميوه  بلوری مانع از مشكلات مغزي نظير از دست دادن حافظه شده  و اين به خاطر آنتي اكسيدان ها و فلاونوئيدهاي موجود در اين ميوه خواهد شد

تاثیر  بلوبری روی پوست: آنتي اكسيدان هاي موجود در اين ميوه سبب نرمی پوست شده و تركيب آن با آب ليمو و شكر منجر به روشن تر شدن و پوست اندازي  و کند شدن روند پیری ميگردد.