پتروشیمی صنعتی برای امروز که فردا را می سازد
شانا_ گروه مقاله: با توجه به این که 70 درصد ارزش افزوده صنعت پتروشیمی در صنایع تکمیلی محقق می شود می توان فقط با توسعه این بخش و با سطح فعلی مواد اولیه تولیدی در کشور،درامدی افزون بر 48 میلیارد دلار در سال را کسب کرد که معادل نیمی از درآمد حاصل از صادرات نفت خام خواهد بود.
تهیه و تبدیل مواد اولیه مانند متان، اتان و نفت به محصولات مصرفی مانند کیف و کفش و لباس و پوشاک، کلیه لوازم برقی و غیر برقی آشپزخانه، قطعات خودرو و تجهیزات مربوطه و غالب آن چیزهایی که در پیرامون خود می بینیم و از آنها استفاده می کنیم از میز و صندلی و لوازم لوکس تزیینی داخل و بیرون از منزل و تجهیزات مورد نیاز برای احداث یک ساختمان تا لوازم پزشکی و کامپیوتر و میلیونها مورد دیگر ... محصولات وابسته به زیرمجموعه صنایع پتروشیمی و صنایع پایین دستی آن است که در یک زنجیره به هم پیوسته در ارتباط با یکدیگر قرار دارند.
این در حالی است که علی رغم مزیت نسبی ایران در پتروشیمی و صنایع پایین دستی آن، ما شاهد زنجیره های گسسته ای در این بخش هستیم و به همین جهت اکثر مواد تولیدی در بخش های مختلف صنایع پتروشیمی پس از صادرات به کشورهای صنعتی چون چین، ژاپن واتحادیه اروپا و تبدیل شدن به محصولات نهایی، مجددا و با قیمت های گزاف به کشور وارد شده و مورد مصرف قرار می گیرند.
البته ناگفته نماند با توسعه صنایع بالادستی و میانی پتروشیمی در سال های گذشته، گام های مهمی در تکمیل زنجیره ارزش این صنعت برداشته شده اما خام فروشی همچنان مهمترین مزیت این صنعت در ایران به شمار می رود و این در حالی است که داده های موجود حاکی از آن است که حدود 70 درصد ارزش افزوده صنعت پتروشیمی در صنایع تکمیلی محقق می شود و این بخش همراه و همگام با صنایع بالادستی توسعه نیافته است.
فرایند فوق در حالی شکل گرفته است که مزیت رقابتی فرآورده های پتروشیمی مخصوصاً در بخش پایین دستی در مقابل فروش نفت و گاز موجب شده است تا امروزه این گروه از صنایع در کانون توجه دولتمردان، قرار گیرد و با توجه به نقش مهم این صنایع در توسعه اقتصادی و اجتماعی و نیز وجود ظرفیت های بالقوه در کشور، صنعت پتروشیمی با توانمندی ها و ظرفیت های قابل توجه برای صنایع داخلی و خارجی می بایست بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
خوراک(مواد اولیه) واحدهای پتروشیمی
عمده خوراک های مورد استفاده در بخش بالادستی پتروشیمی عبارتند از گاز طبیعی, نفت و میعانات گازی که در واحدهای بالادست و بنیادی پتروشیمی جهت تولید مواد پایه پتروشیمی فرآورش می شوند. خوراک واحدهای بالادستی صنایع پتروشیمی معمولاً در پالایشگاه های نفت خام و گازطبیعی به عنوان محصولات اصلی یا جانبی این واحدها استخراج می گردند. در این واحدهای بنیادی که ممکن است ترکیبی از چندین واحد پیچیده و با خوراک های متفاوت باشند طیف وسیعی از محصولات پایه اصلی و جانبی صنایع پایین دستی پتروشیمی تولید می شود. بخشی از خوراک های مورد نیاز مجتمع های پتروشیمی توسط دیگر واحدهای پتروشیمی تأمین می گردد تا در جهت تولید محصولات در واحدهای پایین دستی مورد استفاده قرار گیرد.
نمودار: سبد خوراک صنایع پتروشیمی کشور در سال 1388
نگاهی جامع بر دلایل اهمیت صنایع تکمیلی پتروشیمی
سرمایه گذاری کم، اشتغالزایی زیاد و ارزش افزوده بالا مهمترین ویژگی هایی هستند که صنایع پایین دستی یا تکمیلی پتروشیمی را در کانون توجه سرمایه داران و سیاست گذاران صنعتی قرار داده است.
فرآیند تولید محصولات پتروشیمی فرآیندی سلسله وار و زنجیره ای است که در آن حلقه اول طراحی محصول، حلقه دوم تولید مواد پایه و اولیه مورد نیاز و بالاخره حلقه سوم صنایع تکمیلی یا صنایع پایین دستی می باشد. متأسفانه در کشورهای منطقه غرب آسیا و حوزه خلیج فارس تنها حلقه میانی یعنی تولید مواد پایه و اولیه به صورت کامل انجام می شود و ضعف های بسیاری در دو حلقه دیگر این زنجیره یعنی طراحی محصول و صنایع پایین دستی وجود دارد و همین ضعف ها باعث شده تا این کشورها قادر به استفاده کامل از منابع هیدروکربونی خود جهت تولید محصولات نهایی و ایجاد ارزش افزوده برای این منابع از طریق تکمیل چرخه فوق نباشند.
صنایع پایین دست پتروشیمی از جنبه های گوناگونی حائز اهمیت هستند و به دلیل بهره مندی از امتیازات بسیار و موقعیت های ناب تجاری موجود در این عرصه، فرصت مناسبی برای سرمایه گذاری به شمار می آیند. از نظر امکان دسترسی به مواد اولیه، به علت وجود ذخایر هیدروکربونی و مجتمع های عظیم پتروشیمی در کشور، صنایع پایین دستی پتروشیمی در ایران از موقعیت منحصر به فردی برای توسعه و پیشرفت برخوردارند.
از مهمترین ویژگی های صنایع تکمیلی پتروشیمی این است که سرمایه گذاری اولیه کمی برای شروع نیاز دارند و از این رو سرمایه گذاران کوچک تمایل بیشتری برای سرمایه گذاری و کارآفرینی در این بخش نشان می دهند.
از لحاظ منطقه احداث نیز برخلاف صنایع بالادست پتروشیمی که به دلیل نیاز به مواد اولیه زیاد فقط می بایست در مجاورت ذخایر هیدروکربونی و دریا ایجاد شوند و از این حیث دچار محدودیت هستند، صنایع پایین دست پتروشیمی چنین محدودیتی ندارند و امکان ایجاد کارخانه ها و کارگاههای مرتبط با این صنایع در تمامی نقاط کشور وجود دارد. همین امر می تواند موجب شکل گیری بازارهای محلی مرتبط با این صنایع در مناطق مختلف شود و از طریق ایجاد این صنایع و صنایع مکمل آن در مناطق مختلف شرایط مناسبی برای اشتغال نیروی کار بومی مهیا می گردد، چرا که اغلب مشاغل موجود در حیطه صنایع پایین دستی پتروشیمی نیاز به تخصص ویژه ای برای کارگران ندارد و این امر به خودی خود می تواند اشتغال افراد بومی در این صنایع را تسهیل نماید.
علاوه بر این محصولات تولیدی توسط صنایع پایین دست پتروشیمی طیف وسیعی از اقلام و کالاها را در بر می گیرند و از تنوع زیادی برخوردار هستند. آمارها حاکی از آن است که حدود 11 تا 12 درصد قطعات به کار رفته خودروها، 10 درصد قطعات یک ساختمان، 10 تا 12 درصد سبد خرید روزانه یک خانوار شامل محصولات پائین‌دست پتروشیمی است که نشان دهنده اهمیت و گستردگی تولید در این بخش است.
از سوی دیگر گسترش تولید در این صنایع می تواند علاوه بر تأمین نیازهای داخلی فرصتی مناسب برای حضور در بازارهای بین المللی و توسعه صادرات کشور فراهم کند و با توجه به نیاز اغلب کشورهای همسایه به چنین محصولاتی، علاوه بر ارزش آفرینی از طریق صادرات می تواند گامی مؤثر در جهت بهبود و تقویت بازرگانی حقیقی و حقوقی مرزی با کشورهای همسایه باشد.
نکاتی که به اختصار در بالا اشاره شد بیانگر جذابیت و اهمیت صنایع پایین دستی پتروشیمی است که در زمره شرکتهای کوچک و متوسط تجاری قرار می گیرند. این گونه مشاغل امروزه به عنوان یکی از مهمترین ارکان حرکت اقتصادی کشورها به حساب می آیند و دستاوردهای مهمی همچون اشتغالزایی، ارائه نوآوری های صنعتی و تجاری، تأمین همه جانبه ی نیازهای داخلی کشور، توزیع متعادل ثروت در جامعه، رشد و پرورش نیروی انسانی مورد نیاز صنایع و بنگاههای بزرگ و ... را به همراه دارند. به همین منظور ضروری است برنامه ای جامع برای توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی تدوین گردد و به جای نگاه جزیره ای و کوتاه مدت به این گونه مشاغل، نگاهی طولانی مدت و جامع جهت توسعه این بخش در دستور کار قرار گیرد.
با توجه به اهمیت این صنایع در توسعه اقتصادی کشور ضروری است چالش ها و موانع موجود بر سر راه این صنایع شناسایی و در راستای رفع آنها برنامه ریزی جامع، یکپارچه و هدفمند صورت پذیرد. بررسی های انجام شده نمایانگر این مهم است که بسیاری از مشکلات حال حاضر این صنایع به دلیل محدودیت در تولید می باشد که دلایل متعددی دارد. در برنامه ریزی جهت توسعه تولید در صنایع پایین دست پتروشیمی دو نکته مهم باید مورد توجه قرار گیرد:
الف- افزایش تولید از طریق بالا بردن نسبت ظرفیت عملیاتی به ظرفیت نصب شده
متأسفانه هم اکنون تنها از 30 درصدظرفیت موجود در صنایع پایین دستی پتروشیمی کشور بهره برداری می شود و 70 درصد از ظرفیت نصب شده در این حیطه عملاً بلااستفاده است. البته این امر که از تمامی ظرفیت های نصب شده نتوان در عمل بهره برداری نمود در بسیاری از صنایع تولیدی امری غیر قابل اجتناب به شمار می رود اما در اینجا این نسبت خیلی بیشتر از حد استاندارد است و اصلی ترین معضلی است که صنایع پایین دستی پتروشیمی با آن مواجه اند. وقتی صنعتی تنها با 30 درصد ظرفیت خود کار کند نه تنها بسیاری از فرصت های بالقوه موجود در آن صنعت از بین می رود، بلکه سرمایه گذاران جدید نیز به جهت عدم سودآوری مناسب به خاطر فعالیت زیر ظرفیت اسمی تمایلی به ورود به آن عرصه از خود نشان نمی دهند.
علت اصلی مشکل زیر ظرفیت کار کردن صنایع پایین دستی پتروشیمی، عدم وجود زیرساخت ها و قوانین باثبات مناسب در فضای حاکم بر این صنایع می باشد. بهترین راهکار برای رفع مشکلات موجود فعلی را می توان از طریق مطالعه و الگوبرداری از عملکرد کشورهای موفق و پیشرو در این صنایع جست و جو کرد. معمولاً در کشورهای پیشرفته صنعتی، توسعه صنایع تبدیلی و پایین دستی در گرو فعالیت گروه های ارائه دهنده خدمات (service providers ) می باشد که با اصلاح و به روزرسانی قوانین، سعی در بهبود اوضاع موجود در زمینه های مختلف مورد نیاز این صنایع ( نظیر : دسترسی به بازار، آموزش نیروی انسانی، تامین مالی، تامین تکنولوژی، مشاوره مدیریتی و ...) دارند.
ب- افزایش تولید از طریق ایجاد کارخانه های جدید
اساساً زمانی سرمایه گذاران جهت سرمایه گذاری در یک بخش تولیدی ترغیب می شوند که جذابیت اقتصادی و تجاری خاصی در آن مقوله وجود داشته باشد و ریسک موجود در آن سرمایه گذاری نیز معقول و منطقی باشد، به طوری که ریسک کار در مقابل جذابیت های موجود در آن قابل چشم پوشی باشد.
در کشور ما متأسفانه سرمایه گذاری در بسیاری از بخش های تولیدی ریسک زیادی می طلبد، به طوری که اغلب سرمایه گذاران ترجیح می دهند سرمایه شان را در بخش هایی غیر از تولید، به کار گیرند. البته در صنایع پایین دستی (تبدیلی) پتروشیمی با توجه به نوپا بودن بسیاری از مشاغل موجود در این عرصه و بهره مندی این صنایع از فرصت ها و پتانسیل های بسیار ناب و مناسب، به نظر می رسد سرمایه گذاری ایجادی جذابیت بیشتری از خود نشان دهد.
طبق آمار موجود، در صنایع بالادست 10 الی 15 نوع محصول، در صنایع میانی حدود 300 نوع محصول و در صنایع نهایی یا صنایع پایین دست بالغ بر 30 هزار نوع محصول تولید می‌شوند که رقم بسیار چشم گیری به شمار می رود و می تواند نقش بسزایی در ایجاد فرصت های شغلی جدید داشته باشد. علاوه بر این میزان سرمایه گذاری، سرعت نصب و زمان بهره برداری از کارخانجات پایین دستی پتروشیمی بسیار کمتر از صنایع بالادستی پتروشیمی و دیگر صنایع است و می توان ظرف مدت کوتاهی کارخانه های تولید کننده این محصولات را به بهترین نحو ایجاد نمود.
لذا باید با تدوین برنامه ای جامع و با در نظر گرفتن مشوق هایی باثبات برای ارائه دهندگان خدمت و صنعت، بستری مناسب برای ورود سرمایه گذاران به صنایع پایین دستی پتروشیمی فراهم شود تا علاوه بر رشد و پویایی این بخش از طریق ایجاد بنگاه های اقتصادی و تجاری مختلف، رقابت حاصله میان تولیدکنندگان بیشتر در این عرصه، موجب بهره گیری از 70 درصد ظرفیت بالقوه دست نخورده این صنایع شود.
و اما چالش های موجود:
بر اساس گزارش عملکرد شرکت ملی صنایع پتروشیمی، در مجموع 40.2 میلیون تن محصول پتروشیمی در سال 1389 تولید شده، که در نهایت 10.5 میلیون تن محصول نهایی از مجتمع های پتروشیمی در بازار داخلی به فروش رسیده است. بر این اساس در واقع امروزه بیش از 70 درصد این محصولات نهایی ظرفیت جذب در بازار داخلی را ندارند و به همین دلیل تولید بیشتر این محصولات، صنایع پایین دستی پتروشیمی را فعال تر نمی کند. این در حالی است که به زعم کارشناسان این حوزه، به طور متوسط به ازای هر 5 تن محصول در سال، قابلیت ایجاد یک شغل در حوزه صنایع پایین دستی پتروشیمی وجود دارد. این بدان معنا است که اگر به جای این 70 درصد صادراتی فقط یک سوم آن یعنی 10 میلیون تن محصول خام در داخل کشور به محصول نهایی تبدیل شود، امکان ایجاد دو میلیون شغل فقط در این بخش در کشور وجود خواهد داشت.بعبارت دیگر می توان گفت در ازای هر یک شغل در صنایع بالا دستی، 14 شغل در صنایع پایین دست ایجاد خواهد شد. هزینه اشتغالزایی برای یک نفر نیروی کار در صنایع بالادستی پتروشیمی 388 هزار دلار برآورد شده است و این درحالی است که این هزینه در صنایع پایین دست پتروشیمی تنها 4 هزار دلار است.
از نظر ارزش افزوده نیز این نکته قابل ذکر است که ارزش افزوده ناشی از صادرات محصولات پتروشیمی در سال 1389 رقمی معادل 11.5 میلیارد دلار و ارزش افزوده ناشی از فروش محصولات در داخل کشور نیز حدود 7 میلیارد دلار بوده است. انتظار آن میرود که با ایجاد سازوکارهای مناسب جهت ایجاد و توسعه واحدهای پایین دستی صنایع پتروشیمی جهت تکمیل زنجیره ارزش مواد هیدروکربوری، بتوان علاوه بر ایجاد اشتغال، ارزش افزوده ایجاد شده ناشی از تولید محصولات نهایی را نصیب اقتصاد ملی کرد.
ظرفیت پایین، هزینه بالا و ناتوانی در صادرات ۳عامل مهم کاهنده سرعت زنجیر تولید صنایع پایین‌دستی است.
به دلیل آن که توسعه صنایع پایین دستی کشور در حال حاضر دچار مشکلات و موانع متعددی است، تولید این حوزه نه تنها به بازارهای جهانی راه نیافته بلکه هنوز قابلیت رقابت را در بازار داخلی با محصولات مشابه پیدا ننموده و عموماً بر اساس حمایت های غیر پایدار دولتی به حیات خود ادامه می دهد.
در واحدهای پایین دستی، نقش تکنولوژی، دستگاه ها و ماشین آلات و نیروی متخصص در قیمت نهایی محصولات تخصصی بیشتر از محصولات پایه نمایان می شود. دراین بخش گرچه تناژ تولید پایین است، اما به خاطر برخورداری از دانش فنی و تکنولوژی پیچیده تر، ارزش افزوده بالاتری نسبت به محصولات پایه و اولیه دارند.
توسعه پایدار صنعت پتروشیمی، اشتغالزایی و ارزش افزوده در این صنعت در گرو تکمیل زنجیره ارزش محصولات بالادست و توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی است. همچنین تجارب موفق دنیا بیانگر این نکته است که با توجه به فضای رقابت جهانی در حوزه‌های مختلف صنعت، کاهش هزینه‌های تولید و بهره‌گیری هوشمندانه از فناوری‌های روز و شیوه‌های نوین مدیریتی، بازرگانی و جذب منابع مالی، مزیت نسبیِ بهره‌مندی از خوراک ارزان و در دسترس ،که از نقاط قوت کشور ما محسوب می شود؛ را به مزیت رقابتی مبدل می‌سازد.
تجارت خارجی
سیرصعودی قیمت نفت و گازطبیعی در بازارهای جهانی و نادیده گرفتن نوسانات کاهشی و شکسته شدن رکورد قیمتی اواسط سال 2008 (متوسط قیمت نفت در سال 2008 میلادی بیشتر از 100 دلار بوده است) و ادامه روند رشد قیمت در سالهای بعد چنانکه امروز نیز شاهد قیمت بالای صددلاری این محصول هستیم، بسیاری از صنایع را تحت تأثیر قرار می دهد، در حالی که صنعت پتروشیمی را بسیار بیشتر از دیگر صنایع متأثر و دچار آسیب می کند، زیرا صنایع دیگر به نفت به عنوان یک منبع انرژی نگاه می کنند و از این حیث می توانند آن را با منابع دیگر جایگزین کنند، درحالی که برای صنعت پتروشیمی نفت ماده اولیه تولید است که در بسیاری از کشورها و مناطق از جمله اروپا و آمریکای شمالی نه تنها قابل جایگزین شدن با گاز طبیعی نیست، بلکه بدون آن این صنعت امکان ادامه حیات و کار را ندارد. درنتیجه هرگونه افزایش بها در قیمت نفت و به تبع آن قیمت نفتا به عنوان خوراک اولیه واحدهای پتروشیمی، سبب افزایش هزینه های تولید محصولات پتروشیمی در این مناطق می شود که از سودآوری محصولات و اقتصادی بودن فعالیت این واحدها می کاهد.
اختلاف قیمت فاحش در خوراک اولیه واحدهای پتروشیمی میان گاز طبیعی و نفتا، تغییرات و نوسانات قیمت نفت خام که قیمت محصولات و فرآورده های پتروشیمی ارتباطی تنگاتنگ و مستقیم متأثر از آن دارد، سبب ترسیم یک سناریو و نقشه ی راه جهانی برای توسعه آینده ی صنعت پتروشیمی شده است. توسعه شتابان صنعت پتروشیمی در منطقه غرب آسیا به اجرای این نقشه راه صنعت پتروشیمی نسبت داده میشود. شکل زیر نقشه راه ترسیم شده برای توسعه آتی این صنعت را نشان می دهد.
نقشه راه ترسیم شده برای توسعه آتی صنعت پتروشیمی
دراین سناریو تولید محصولات پتروشیمی به خصوص محصولات پایه و اصلی پتروشیمی که اولین محصولات تولیدی حلقه و زنجیره ارزشی محصولات پتروشیمی می باشند، در منطقه ی خاورمیانه (ME) و درکشورهایی همچون عربستان سعودی و به خصوص کشورهای بهره مند از خوراک گازی (مانند قطر، ایران، منطقه شمال آفریقا (NA)، و همچنین روسیه و کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS)) متمرکز شده است. مزیت نسبی خوراک گازی و دسترسی به ذخایر عظیم نفتی به منظور کاهش هزینه های تولید جهانی این بخش از محصولات پتروشیمی، سبب اتخاذ این تدبیر شده است.
در عین حال تکمیل حلقه انتهایی و زنجیره محصولات پتروشیمی و تولید محصولات نهایی و پایین دستی، به عهده کشورهای تقاضا محوری همچون چین و هند گذاشته شده است. نیروی کار ارزان و شرایط و امکانات مساعد تولید، در این کشورها نیز از جمله دیگر دلایل این امر است. در نهایت صدور محصولات نهایی از کشورهای چین و هند به کشورهای اروپا و شمال آمریکا جهت پاسخگویی به نیاز بازار این بخش از جهان ترسیم شده است، در مقابل کشورهای صنعتی و صاحبان دانش فنی و لیسانس واحدهای پتروشیمی با حذف خویش از صحنه تولید محصولات پتروشیمی، به صادرات تکنولوژی، خدمات فنی و مهندسی، تجهیزات و قطعات مورد نیاز واحدهای پتروشیمی مبادرت خواهند ورزید که ارزش افزوده بهتر، بهای بیشتر و سود مطمئن تری نسبت به تولید محصولات پتروشیمی دارد. دراین سناریو، کشورهای توسعه یافته (مانند ژاپن و کره جنوبی) در نقش کمک دهنده خدمات اجرای پروژه ها و طرح های احداث واحدهای پتروشیمی به کشورهای خاورمیانه، شمال آفریقا (MENA) و کشور روسیه و کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS) ظاهر خواهند شد.
نتیجه
همان طور که ملاحظه می شود دهه آینده، دهه توسعه صنعت پتروشیمی در منطقه غرب آسیا خواهد بود که این وضعیت برای سال های متمادی ادامه خواهد داشت. مزیت بی نظیر این منطقه در کاهش بهای تمام شده تولید و تمایل دولت های حاکم برای ایجاد تنوع در اقتصادهای مبتنی بر نفت، ظن اجرای نقشه راه ترسیم شده را تقویت کرده است. هم اکنون با گذشت بیش از 20 سال از آغاز سرمایه گذاری های صورت گرفته در منطقه غرب آسیا، 10 درصد از تولید اتیلن جهان در این منطقه تمرکز یافته است. اگرچه وابستگی به غرب آسیا برای اروپا و ایالات متحده امریکا در کوتاه مدت یک تهدید قلمداد می شود، اما در دراز مدت، سودآوری و وابستگی تکنولوژیک این منطقه به نفع امریکا و اروپای غربی خواهد بود. به علاوه غرب آسیا میتواند مکان مناسبی برای سرمایه گذاری های مطمئن و سودآور آتی و بازار تضمین شده ای برای ارسال تکنولوژی و دانش فنی ساخت تجهیزات و قطعات صنایع پتروشیمی برای آن ها باشد.
مطابق با همین سناریو هم اینک در منطقه غرب آسیا سرمایه گذاری های زیادی در صنعت پتروشیمی صورت گرفته است. آمارها نشان میدهد افزایش سرمایه گذاری ها در این منطقه سبب رشد 30 درصدی این صنعت در فاصله سالهای 2002 تا 2007 میلادی شده است. همچنین پیش بینی می شود تداوم روند کنونی سرمایه گذاری علی رغم بحران اقتصادی حاکم برجهان، سبب تمرکز بیش از 40 درصد ظرفیت پتروشیمی جهان در غرب آسیا شود. در صورت تحقق این پیش بینی غرب آسیا به قطبی قدرتمند در صنعت پتروشیمی مبدل می شود که اقتصاد جهان را از جنبه ای دیگر به خود وابسته خواهد کرد و هر تحول کوچکی در این منطقه، سبب تغییرات بزرگ در اقتصاد و قیمت های جهانی خواهد شد.
صنعت پتروشیمی ایران به لحاظ ایجاد بستر توسعه و نقش آن در تأمین مواد اولیه صنایع دیگر از اهمیت زیادی برخوردار است. در قوانین کشور از جمله قانون برنامه چهارم و پنجم توسعه و سند چشم انداز 20 ساله کشور نیز این نکته مورد توجه قرار گرفته و بر لزوم تقویت و توسعه این صنعت و زنجیره های پایین دستی آن تأکید شده است. در همین راستا اقدامات مثبت و سرمایه گذاریهای عظیمی انجام شده و طرح های بسیاری به بهره برداری رسیده است. بهره برداری از طرح های پتروشیمی و استفاده از محصولات تولیدی آنها در صنایع پایین دست و صادرات محصولات مازاد بر نیاز داخل در قطع وابستگی کشور به درآمدهای نفتی، نقش بسزایی دارد.
ایران هر چند در منطقه غرب آسیا قرار دارد اما به هیچ وجه خود را محدود به ایفای نقشی که در مدل فوق برای این منطقه از جهان تعریف شده است، نمی داند و در برنامه های اعلام و اجرا شده صنعت پتروشیمی در ایران تبدیل مواد خام به آخرین و گران ترین نوع محصولات و جلوگیری از خام فروشی هدف گذاری شده است.
همچنین ایران به دنبال آن است تا به جدیدترین تکنولوژی های روز دنیا به صورت داخلی دست یابد و خود به صادرکننده تکنولوژی و فناوری به دیگر کشورها مبدل گردد یعنی نقشی که تنها برای آمریکا و چند کشور اروپایی به صورت ویژه تعریف شده است.
نکته حائز اهمیت اینکه، تولید محصولات با ارزش، کارآفرینی و ایجاد شغل های پایدار و در نهایت کسب حداکثر ارزش افزوده از مواد خام پتروشیمی در گرو توسعه همه جانبه صنعت پتروشیمی و تعامل صنایع بالادستی، میان دستی، نهایی و جانبی پتروشیمی است. در صورت ایجاد زیرساخت ها و سرمایه گذاری های لازم برای تعامل بخش های مختلف صنعت پتروشیمی کشور می توان شاهد دستاوردهای قابل ملاحظه تری از این صنعت بود.
