تامین مواد اولیه واحدهای پایین‌دست صنعت پتروشیمی کشور از جمله مسائلی است که از ابتدای پیدایش این واحدها وجود داشته و هنوز ادامه دارد. البته این در حالی است که مدتی است این مساله با همکاری مجتمع‌های پتروشیمی، شرکت بورس کالای ایران، دفتر پایین‌دست شرکت ملی پتروشیمی و بنگاه‌های بخش پایین‌دست این صنعت تا حدودی تعدیل شده و شرایط بهتری برای عرضه محصولات و به عبارتی به تعادل رسیدن نقطه عرضه و تقاضا به‌وجود آمده است. قبل‌تر مقالات و گزارش‌هایی از زاویه نگاه فعالان پایین‌دست این صنعت در روزنامه «دنیای اقتصاد» منتشر شده و این موضوع و چالش‌هایی که در این مسیر وجود دارد مورد بحث و تبادل نظر فعالان این صنعت قرار گرفته است. این بار «دنیای اقتصاد» سعی دارد از دید فعالان بالادستی این مساله را رصد و مشکلاتی را که در این مسیر وجود دارد بیان کند. البته چالش‌هایی نیز در مسیر این تحلیل وجود دارد ازجمله نبود آمار دقیق از نیاز واحدهای پایین‌دستی که این موضوع کار بنگاه‌های بالادستی را با سختی‌هایی همراه می‌سازد.
مهندس دیاکو عباسی، از فعالان صنایع بالادستی پتروشیمی در این باره در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» درخصوص شرایط فعلی صنعت پتروشیمی گفت: هر کشوری با توجه به موقعیت، پیشرفت و عوامل اینچنینی صنایعی پیشگام و پیشرو از قبیل خودرو‌سازی، پتروشیمی و.... دارد. وی در ادامه افزود: در کشور ما هم به دلیل موقعیت استراتژیک و موهبت خدادادی بهره‌گیری از نفت و گاز طبیعی و همت مهندسان ایرانی، صنعت نفت و پتروشیمی جزو صنایع اساسی به شمار می‌آیند.
نایب رئیس کارگروه پلی‌اتیلن با اشاره به قوانین حاکم و بالاخص قانون تجارت می‌گوید: به باور من در شرایط فعلی باید قانون به‌صورت کلی رعایت شود تا بتوانیم به‌طور کامل از این موهبت خدادادی استفاده کنیم نه اینکه در جهت از دست دادن منابع و منافع موجود گام برداریم و سبب تنزل شرایط موجود باشیم. این فعال صنعت بالادستی پتروشیمی در ادامه با اشاره به حیات بنگاه‌های پایین‌دست پتروشیمی در شرایط فعلی اظهار کرد: به باور من ابتدا باید برای رونق بنگاه‌های بالادست صنعت پتروشیمی راهکارهایی را در دستور کار خود قرار دهیم و در کنار این موضوع به روند حرکتی بنگاه‌های پایین‌دست هم توجه داشته باشیم. چرا‌که اگر بخواهیم جلوی رشد بنگاه‌های بخش بالادست این صنعت را بگیریم و سیاست‌های نادرستی اتخاذ کنیم به‌طور حتم موجب نابودی زنجیره تامین صنعت پتروشیمی خواهیم شد. وی در ادامه افزود: اگر بنگاه‌های بالادست بتوانند سیاست‌گذاری‌های درست و دقیقی داشته باشند و از میان این سیاست‌ها، تصمیمات درست و منطقی را پیش ببرند به‌طور حتم می‌توانند موجبات رشد و جهش واحدهای خود را فراهم کرده و در نهایت می‌توانند موجب رشد و نمو زنجیره ارزش و بخش پایین‌دست صنعت خود نیز بشوند.
عباسی در جمع‌بندی این بخش از صحبت‌های خود گفت: تعداد بنگاه‌های اقتصادی بزرگ در کشور زیاد نیست و این در حالی است که از بنگاه‌های موجود باید به بهترین نحو استفاده کرد. در این گفتار استفاده به معنای درآمد، درآمد به معنای فروش، فروش به معنای بازاریابی داخلی، فروش داخلی، بازاریابی خارجی و صادرات است که این کار مستلزم برنامه‌ریزی از سمت بنگاه‌های بالادست صنعت پتروشیمی است. وی در ادامه افزود: سوال اینجاست که در شرایط فعلی برای فروش داخلی چه برنامه‌ریزی می‌تواند صورت گیرد؟ نایب رئیس کارگروه پلی‌اتیلن با اشاره به همکاری مجتمع‌های پتروشیمی با شرکت بورس کالای ایران می‌گوید: در شرایط فعلی ارتباط ما با خریداران از طریق بورس کالای ایران است.
وی افزود: روند عرضه محصولات در بورس کالای ایران به‌طور قطع از نکات مثبتی برخوردار است. به این منوال که همه خریداران در ساختاری شفاف می‌توانند با قیمتی مشخص نیاز واحدهای تولیدی خود را تامین کنند اما مشکل اینجاست که وقتی هیچ آمار دقیق و درستی از نیاز واحدهای پایین‌دستی وجود ندارد، چگونه می‌توانیم نیاز بازارهای داخلی را درصد‌بندی کنیم و طبق آن برای صادرات، ارز‌آوری و... برنامه‌ریزی دقیق و درستی داشته باشیم؟ البته این در حالی است که تجاربی در این خصوص وجود دارد اما تعهدی در این خصوص از سمت بنگاه‌های پایین‌دست موجود نیست و این امر بنگاه‌های بخش بالادست را با مشکلاتی مواجه می‌کند. پس باید به این مساله، به چشم یک مشکل نگاه کنیم و با انجام کارهایی از قبیل به‌روز‌رسانی و دقیق‌سازی آمار و اطلاعات سایت بهین‌یاب به شفاف‌سازی این آمار کمک کنیم.
وی درباره انتظاراتی که از سازمان بورس کالای ایران می‌رود، افزود: بودن یا نبودن سازمان بورس کالای ایران به‌عنوان یک نهاد واسطه، موضوعی است که درخصوص آن تحلیل‌ها و نظرات مختلفی وجود دارد. اگر این بحث را کنار بگذاریم، به باور من در شرایط فعلی عملکرد این سازمان به‌عنوان یک نهاد واسطه‌گر روند مثبت و خوبی دارد اما با ایراداتی نیز همراه است که باید برای رفع آن کوشید.
این فعال صنایع بالادستی پتروشیمی در ادامه می‌گوید: شرکت بورس کالای ایران نظارت دقیقی بر عملکرد بخش بالادست بنگاه‌های پتروشیمی دارد، اما این در حالی است که به باور من نسبت به نظارت بر عملکرد واحدهای پایین‌دست کمی بی‌تفاوت رفتار می‌کند.
وی افزود: به‌عنوان مثال درخصوص تنظیم عرضه‌های محصولات پتروشیمی، بورس کالا تلاش‌های بسیاری کرده است و سعی بر آن دارد که با بهره‌گیری از ابزارهای مختلف به تنظیم این بازارها کمک کند و باعث شود که معاملات در بستری شفاف انجام پذیرد و در این راستا با مجتمع‌های پتروشیمی روابط تنگاتنگی برقرار کرده و از این بنگاه‌ها خواستار آن است که با عرضه مرتب به تنظیم بازار این محصولات کمک کنند.
وی در ادامه تصریح کرد: یکی از مشکلات این است که اگر تحویل کالا به دلایلی همچون خارج شدن واحد از سرویس، یک روز به تاخیر بیفتد، مجتمع‌های پتروشیمی باید جریمه‌های آنچنانی پرداخت کنند و ضررهای کلانی را متحمل شوند این در حالی است که بورس کالا هیچ گونه حمایتی در این خصوص از این بنگاه‌ها به عمل نمی‌آورد و برای آن دسته از واحدهای پتروشیمی که عرضه مستمر در بورس را اساس کار خود قرار داده‌اند و سعی در کمک به تنظیم این بازارها دارند، با مجتمع‌های دیگری که با ترفندهای محتلف از زیر بار این مسوولیت شانه خالی می‌کنند، تفاوتی قائل نمی‌شود. این فعال اقتصادی می‌گوید: انتظار ما از بورس کالای ایران این است که حمایتی را برای آن دسته از مجتمع‌هایی که حضور مستمر و عرضه‌های منظمی در بورس کالا دارند در نظر بگیرد تا هم این مجتمع‌ها انگیزه بیشتری برای همکاری پیدا کنند و در طرف دیگر مشکلات تامین مواد اولیه واحدهای پتروشیمی پایین‌دستی تا حدودی کم شود.
وی در ادامه درخصوص قراردادهای بلند‌مدت به‌عنوان یکی دیگر از ابزارهایی که بورس کالا تعریف کرده است، تصریح کرد: به باور من استفاده درست از این ابزار هم می‌تواند در جهت تنظیم این بازارها راهگشا باشد.
عباسی در ادامه تصریح کرد: در قرارداد بلند‌مدت شرایط باید به گونه‌ای تنظیم شود که محصولات تولیدی واحدهای بالادستی به قیمت روز به فروش رود و در طرف دیگر مشتریان باید برای استفاده از چنین ابزاری ضمانت خرید داشته باشند و مورد آخر اینکه باید شرایط و ضمانتی در کار باشد که این محصول تولیدی با قیمت بالاتر در بازار آزاد به فروش نرود. عباسی در ادامه افزود: ما خواستار آنیم که بر فعالیت تعاونی‌ها و واحدهای مناطق آزاد نظارت‌های دقیقی صورت گیرد که محصولات به دست واسطه‌گران و سوداگران نیفتد و تنظیم بازارها به مشکل برنخورد و محصول به دست تولید‌کنندگان واقعی بخش پایین‌دست صنعت پتروشیمی برسد.
وی در ادامه درخصوص عرضه EX3 در بازارهای داخلی افزود: رصد عرضه‌های منظم و مستمر این محصول در بازارهای داخلی نشانگر خط مشی و عملکرد ما درخصوص این محصول است و سیاست کلی سازمان عرضه‌های مرتب این محصولات است. اما این در حالی است که در مقاطعی از زمان همچون شرایط فعلی که واحد از سرویس جدا می‌شود، عرضه محصول هم با مشکلاتی مواجه می‌شود و کنترل موضوعات اینچنینی زمانبر است. این فعال حوزه بالادستی صنایع پتروشیمی درخصوص اورهال مجتمع‌های پتروشیمی تصریح کرد: قبل‌تر اورهال مجتمع‌های پتروشیمی برنامه‌های دقیق و منسجم‌تری داشت، اما در شرایط فعلی این برنامه دقیق وجود ندارد و سعی بر آن است که وقتی واحدهای تولیدی بالادست با مشکلاتی همچون نبود خوراک یا تعمیرات غیر منتظره قطعه‌ای مواجه شدند و از مدار تولید خارج شدند برنامه اورهال هم انجام شود تا خط زمان کمتری از مدار خارج باشد و با این شرایط اورهال با جابه‌جایی زمانی انجام می‌پذیرد.
وی در پایان به شرایط خوراک مجتمع‌های پتروشیمی اشاره کرد و افزود: انتظار ما از شرکت‌هایی همچون بورس کالای ایران و دفتر پایین‌دست صنایع پتروشیمی این است که با استفاده از آمار و ارقامی که در سامانه بورس کالای ایران وجود دارد، مقدار عرضه محصولات را در بازار داخلی به نسبت خوراکی که به مجتمع‌های پتروشیمی اختصاص داده می‌شود، محاسبه کنند و طبق تاثیر‌گذاری بیشتر واحدهای پتروشیمی در بازار داخل حمایت‌هایی از واحد مربوطه درخصوص گرفتن خوراک به عمل آید تا واحدهایی که به‌طور منظم و دقیق کار می‌کنند و اولویتشان بازار داخلی است پیشرفت کنند و با قدرت بیشتری به کار خود ادامه دهند.
