منظور از خارزنی بیرون آوردن انتهای الیاف از نخ های پارچه است و پرز دار کردن سطح آن می باشد . به این ترتیب انتهای الیاف سطح پارچه را پوشش داده و علاوه بر نرم تر کردن زیر دست مقدار هوای محبوس را افزایش داده و در نتیجه قدرت عایق بندی گرمایی پارچه را به مقدار قابل توجهی افزایش می دهد. سطح مویی حاصل از خار زنی ظاهر بعضی از پارچه ها را بهتر نموده و همچنین بعضی از عیوب را می پوشاند.بر اثر خار زدن رنگ پارچه نیر ملایم تر می گردد.
پارچه هایی که برای خارزنی در نظر گرفته می شوند باید از نخ هایی بافته شده باشند که تاب کمی را داشته باشند تا انتهای الیاف ، با نیروی کمی بیرون آورده شوند ، وجود کمی روغن همراه نخ ها به آسانی خار زنی کمک می کند. پارچه را می توان از یک یا دو رو خار زد.
ماشین خار زنی از یک سیلندر اصلی تشکیل شده است که دور آن را غلتک های کوچکی ولی با طول مساوی با سیلندر اصلی احاطه کرده اند. تعداد این غلتک ها ممکن است بین ۲۴ تا ۳۰ عدد تغییر کند. در ابندا سطح غلتک های خارزنی از بوته های خار پوشانده میشد ولی در ماشین های امروزی و جدید سوزن های ویژه جانشین بوته خار گردیده است.
قسمت های دیگر ماشین خار را غلتک های تغذیه، غلتک های راهنما ، غلتک های بالا برنده تنش و قیچی تشکیل می دهد.سیلندر حرکت خود را از شفت اصلی گرفته و غلتک های خارزن حرکت خود از تسمه هایی که با دو سر آنها در تماس می باشند ، میگیرد.
پوشش غلتک های خار زن ، معمولا نوار های سوزنی به عرض یک اینچ میباشدکه به دور غلتک پیچیده می شوند و به عنوان پایه معمولا از سه لایه پارچه به هم چسبانده شده که با یک لایه از لاستکی ولکانیزه شده (جهت کاهش اثر رطوبت) پوشیده شده اند استفاده می گردد. نوارهای معمولی دارای ۱۶۴ سوزن در اینچ مربع می باشند که این تعداد ممکن از ۲۴۶ نیز برسد.
پارچه های پشمی در مقایسه با پارچه های فاستونی بیشتر خار زده می شوند. ماشین های خارزنی ممکن است از نوع تک یا دوبله باشد. در ماشین های از نوع تک جهت حرکت غلتک های خارزن مخالف جهت حرکت سیلندر اصلی است در ضمن جهت نوک سوزن ها در جهت حرکت غلکت خار زن است.شدت خار زنی بستگی به سرعت های نسبی پارچه و غلتک های خارزن دارد و برای کسب اثر خارزنی موثر باید سرعت خطی غلتک های خارزن بیش از سرعت پارچه باشد و با ازدیاد سرعت سطحی غلتک های خارزن شدت خارزنی هم افزایش می یابد. اختلاف در سرعت های نسبی سیلندر ، پارچه و غلتک های ارزن مهم بوده و بطور کلی راندمان خارزنی به این فاکتور ها بستگی دارد. برخلاف ماشین تک که در آن جهت حرکت پارچه مخالف حرکت سیلندر اصلی میباشد در ماشین دوبله که همچنین برای خار زنی پارچه های پشمی و مخصوصا پتویی مورد استفاده قرار می گیرد پارچه و سیلندر اصلی دارای جهت حرکت مشابه بوده و جهت حرکت آنها مخالف غلتک های خارزن میباشد. جهت نوک سوزن های غلتک های خارزن در این ماشین بصورت یک در میان مشابه و مخالف جهت حرکت سیلندر میباشند، غلتک های خاب و غلتک های که جهت نوک سوزن های آنها مخالف جهت سیلندر و پارچه می باشد ، غلتک های ضد خاب نام دارند.
مقدار حداکثر خارزنی وقتی حاصل می شود که غلتک های خاب به آهستگی و غلتک های ضد خاب با سرعت زیاد دوران کنند. خارزنی دارای شدت عمل بیشتری نسبت به خارزنی تک میباشد.اثر کسب شده از خارزنی به ترکیب و ساختمان پارچه و شرایط خارزنی بستگی دارد و بطور کلی پارچه هایی با بافت کم تراکم راحتتر خار زده می شوند.
نخ های با تاب بیشتر و همچنین نخ های دولا تابیده شده نسبت به نخ های کم تاب تر و نخ های یک لا سختتر خار زده می شوند. پارچه های تهیه شده از پشم با طول کوتاه دارای پرز کوتاه و متراکم بوده و در حالیکه پارچه های تهیه شده از پشم های ضخیم و طویل تر ظاهر موئی تری را دارا میباشند.پارچه های با بافت ساده یا سرژه با پود های کم تاب معمولا برای خارزنی ترجیح داده می شوند . پارچه های تریکو را هم می توان در صورت پایین بودن تاب نخ خار زد.جهت جلوگیری از کاهش استحکام ممکن است تار یا پود را از یک نخ قوی تر انتخاب نمود و یا پارچه تریکو را با یک نخ قوی و یک نخ کم تاب بافت. خار زنی عموما برای پتو ، پارچه های پالتویی پشمی و همچنین پارچه های زیر پوشی ، پیراهنی و لباس های پنبه ایی می باشد.
عیوب خارزنی:
- رگه : علت به وجود آمدن رگه وجود تنش نایکنواخت در نخ های تار یا پود میباشد.
- لبه های معیوب : با طراحی بد لبه و یا پیچ خوردن آن ، این عیب را باعث می گردد.
- خارزنی نا یکنواخت : این عیب به علت توزیع نا برابر رطوبت و مواد کمکی می باشد.
- مواضع کم یا زیاد خار خورد : این عیب ممکن است بر اثر چروک شدن پارچه شکل گیرد.
- کاهش استحکام پارچه : خار زدن بیش از حد باعث کاهش استحکام مخصوصا در جهت پود می گردد.
- پرز نایکنواخت : وجود این عیب به دلیل خارزنی خیلی سریع می باشد.
