مطالعات جدید نشان میدهد خواب نقش مهم و حیاتی در توانایی مغز برای تغییر، رشد و سازماندهی مجدد به منظور تطبیق و سازگاری با اطلاعات جدید دارد.
محققان دانشگاه ساری در انگلیس با استفاده از روش‌های جدید ثبت فعالیت مغز در خواب، شواهد دیگری برای تایید نقش خواب در رشد، تغییر و تثبیت اطلاعات در مغز یافتند.
محققان با استفاده از این روش، یک بخش از مغز به نام دندریت را مورد هدف قرار دادند. این بخش مسئول شکل‌گیری اطلاعات جدید و ترکیب آنهاست. یافته‌ها نشان میدهد فعالیت این بخش از مغز در خواب افزایش می‌یابد. همچنین این یافته ها ارتباط افزایش فعالیت مغز با امواج مغزی ناحیه ای از مغز که کلید شکل‌گیری حافظه است، را نشان می دهد.
به گفته Julie Seibt یکی از محققان این پروژه، مغز یکی از اندام‌های شگفت انگیز است که بر اساس تجریبات کسب‌شده، قابلیت تغییر و سازگاری دارد و خواب نقش مهمی در این سازگاری ایفا می‌کند. مطالعات نشان میدهد بخش مهمی از این تغییرات در حین امواج مغزی بسیار کوتاه و تکرارشونده به نام اسپیندل اتفاق می‌افتد. مطالعات جدید نشان میدهد در طول اسپیندل، مسیرهای خاصی در دندریت ها فعال می‌شوند و سبب می‌شوند خاطرات در طول خواب تقویت و تثبیت شوند.
محققان معتقدند فناوری‌های نوظهوری مانند تحریک مغناطیسی می‌توانند فرکانس‌های اسپیندل را شبیه‌سازی کنند و منجر به تحریک دندریت‌های غیر فعال شوند. این راهکار می‌تواند در افزایش عملکرد شناختی در بیماری‌هایی نظیر آلزایمر موثر باشد.
سیستم پاک سازی مغز که مهمترین وظیفه آن خارج کردن مواد زائد از این بافت حیاتی است، در زمان خواب بیشترین میزان فعالیت را دارد. بخش اعظم دفع مواد زائد از بدن توسط سیستم لنفاوی انجام می شود. این سیستم، مولکول ها و پاتوژن های معیوب را از بافت ها به جریان خون منتقل می کند تا از طریق خون به مجراهای دیگر بدن برسند و پس از تغییراتی از آن جا خارج شوند؛ اما پاک سازی بافت بسیار حساس مغز توسط یک سیستم مستقل انجام می شود. مغز بر خلاف سایر اندام ها از سیستم لنفاوی برای این منظور بهره نمی برد.
سیستم پاک سازی مغز متشکل از نوعی سلول موسوم به گلیال است که عملکرد اصلی آن ثابت کردن نورون ها در محل مقتضی است. در این سیستم مایع خاصی بین رگ های مغزی و سلول های گلیال جریان دارد که ترکیبات پروتئینی مضر را از بافت مغز جدا می کند. محققان معتقدند هنگام خواب، سلول های گلیال از رگ های مغز جدا می شوند و فضای بیشتری را برای عبور این مایع فراهم می کنند.
پس از خواب کامل، عملکرد سیستم پاکسازی تا 60 درصد افزایش می یابد. علاوه بر مغز، عملکرد قلب و سایر ارگان ها نیز به خواب وابسته است. خواب تنها زمانی است که بدن فرصت ترمیم پیدا می کند. سیستم ایمنی با خواب کافی تقویت می شود.
برخی از مهمترین فواید خواب کافی عبارتند از :
-خوابیدن تعداد سلول های مغز را افزایش می دهد
خوابیدن باعث می شود که امکان تولید میلین توسط سلول های مغز افرایش یابد. میلین ترکیب نوعی فسفولیپید و پروتئین است که مانند عایق عمل می کند و مانند غلافی در اطراف تمام سلول های عصبی قرار می گیرد. میلین برای عملکرد صحیح سلول های عصبی ضروری است و کمبود آن منجر به بروز بیماری های خطرناکی مانند ام اس می شود.
میلین کاربردهای مختلفی دارد؛ ولی یکی از مهمترین وظایف آن، تسریع در ارسال پیام های عصبی است. خواب باعث افزایش تعداد سلول های عصبی و احیای سلول های قبلی می شود.
-خواب کافی سبب کاهش دردهای مزمن می‌شود
مطالعات جدید نشان میدهد خواب کافی و باکیفیت یکی از مهمترین روش‌های کاهش درد است و به همین دلیل پزشکان در دوره نقاهت بیماری یا عمل جراحی، استراحت کامل را توصیه می‌کنند.
- خواب کافی قدرت استدلال و تفکر را افزایش میدهد
کیفیت خواب یکی از مهمترین فاکتورهای نحوه تفکر و استدلال منطقی است. توصیه شده است هنگام مواجهه با مشکلات پیچیده که نیازمند اتخاذ راه حل و تفکر است، استراحتی کوتاه داشته باشید و تاثیر فوق العاده آن را ببینید.
-خواب کافی و با کیفیت التهاب بدن را کاهش میدهد
التهاب مهمترین دلیل بروز بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، دیابت، آرتریت و پیری زودرس است. تحقیقات نشان می دهد سطح پروتئین التهابی در افرادی که در شب کمتر از شش ساعت می‌خوابند، نسبت به افرادی که خواب کامل دارند، بیشتر است. فشار خون ناشی از التهاب از دیگر مضرات اختلال خواب است.
- خواب کافی سبب کاهش وزن و بیماری‌های متابولیک می‌شود
بدن در حالت خواب کالری می‌سوزاند، کم خوابی یا اختلال خواب یکی از مهمترین دلایل چاقی و اضافه وزن است.
-خواب کافی نقش مهمی در درمان بیماری ام اس دارد
-خواب کافی باعث تقویت حافظه می شود و از برخی اختلالات ژنتیکی جلوگیری می کند.
-خواب کافی و با کیفیت در دوران جوانی و میانسالی، مهمترین عامل تقویت حافظه در پیری است
- خواب کافی قدرت بدنی را افزایش میدهد
-کم خوابی احتمال ابتلا به بیماری های قلبی را دو برابر و سکته مغزی را چهار برابر افزایش می دهد
-کودکان و نوجوانانی که خواب منظم و کافی ندارند، از نظر رفتاری ناهنجار می شوند. این کودکان در مدرسه رفتار مناسبی ندارند و معمولا برای هم سن و سالان و اولیای مدرسه مشکل ایجاد می کنند
-کم خوابی و خستگی مهمترین عامل مشاجره و اختلاف زوجین است
-خواب ناکافی سیستم یادگیری را مختل می کند
-اختلال خواب سبب افزایش فشار خون و ضربان نامنظم قلب می شود
-خواب آلودگی یکی از مهمترین علل تصادفات رانندگی است
-خواب ناکافی سبب مرگ زودرس می شود
-اختلال خوال و خواب ناکافی مهمترین علت پیری پوست است
-اختلال خواب قابلیت قضاوت را از بین می برد
-کاهش حافظه، افسردگی، چاقی و دیابت نوع 2 برخی از دیگر مضرات کم خوابی هستند
