تعریف چوب :
چوب مصالح ساختمانی است که مستقیما از درخت بدست می اید (چوب طبیعی ) یا اینکه از خرده چوب ها،سرشاخه ها و ضایعات کشاورزی به همراه چسب های مخصوص طی فرایندهای خاص تولید می شوند (چوب های ساختگی یا تخته های مرکب ). و در ساختمان به صورت تیر ، ستون ، خرپا ،نماسازی و کف سازی به مصرف رسید ه و در کارهای کمکی مانند قالب بندی و داربست به کار می رود.
مواد تشکیل دهنده چوب :
چوب یکی از پیچیده ترین ترکیبات شیمیایی است، که از عناصر:اکسیژن (۴۴ درصد ) ، کربن (۴۹ درصد ) ،هیدروژن (۶ درصد ) و مقدار اندکی ازت ، و همچنین پلیمرهای سلولز (۴۰ تا ۵۰ درصد )، همی سلولز (۱۰ تا ۳۰ درصد )، لیگنین (۲۰ تا ۳۰ درصد ) تشکیل یافته است. لیگنین یکی از ترکیبات فنلی است که در ساختمان چوب نقش سیمان را دارد.بخش عمده ی چوب را ترکیبات هیدرات های کربن تشکیل می دهد. درخت ها با جذب از هوا و نیز اب و مواد معدنی از زمین ، این ترکیبا ت کربوهیدراتی را ساخته ، در بافت های خود ذخیره می کنند.
رطوبت چوب :
چوب رطوبت جذب می کند و این از معایب چوب می باشد . اگر بتوانیم رطوبت چوب را در کمتر از ۲۰ درصد نگه داریم ، قا رچ ها روی چوب تاثیری نخواهند داشت.
درواقع رطوبت در چوب باعث می شود که روی چوب قارچ هایی رشد کنند. همچنین این رطوبت باعث واکشیدگی (تورم چوب ) و همکشیدگی (جمع شدن چوب به دلیل از دست دادن رطوبت ) می شود.
وضع مکانیکی چوب :
مقاومت فشاری و کشش ۶۰ – ۱۳۰ و برش حدود ۱۰ می باشد .
مزایای چوب :
۱- اجرای اسا ن
۲- سبک بودن
۳- برای حمل و نقل نیاز به ماشین های سنگین نیست
۴- الودگی صوتی کمتری ایجاد میکند
۵- الودگی هوا را کمتر میکند
۶- مصرف انرژی را کاهش می دهد و یک عایق حرارتی مناسب می باشد
۷- مقاومت چوب از فولادو بتن بیشتر است
۸- زغال که در هنگام اتش سوزی روی چوب به وجود می آید بعنوان عایق حرارتی عمل میکند
۹- چوب درخت در روز O2 و در شب مقدار کمی CO2 تولید میکند.
موادی که به چوب می زنند :
۱- مواد ضد اتش سوزی ؛ می شود روی چوب را با فیلمی از انتی پیرین یا اشیا در ان پوشانید و خیس کرد . با موادو رنگ سیلیکات هم می شود این کار را کرد.
۲- رویه نازک گچ یا سیمان ازبست که چوب داخل ان باشد نسوز خواهد بود.
۳- رنگ یا روغن خشک یا تارو قطران باعث دوام و طول عمرچوب می شود. مخصوصا قطران باعث عدم تحرک حشرات در داخل چوب می شود.
۴- مواد سمی که ضمن قوی و با دوام بودن، برای انسان مضر نباشد و به صورت محلول در اب یا خمیری قابل حل در روغن باشد. این مواد در مواردی که در تماس مستقیم با اب می باشد ، عبارتند از:سدیم فلوراید ،سیلکو فلوراید که پودر سفید رنگ بوده و در اب خوب حل نمی شود و ضرری برای چوب و اهن ندارد.
میزان مصرف ان ۳ درصد در قشر رویه ومصرف در حداقل درجه هوای ۱۵ می باشد. سدیم فلوراید با گچ و اهک نباید مخلوط مصرف شوند.سدیم سیلیکو فلوراید پودری است که در اب کم حل می شود و مشابه سدیم فلوراید۱:۳ است ، یعنی با سدیم فلوراید مخلوط می شود و روی چوب کشیده می شود.
ویژگی ساختمان های چوبی :
وجود ساختمان های چوبی که حدود ۳۰۰ سال پیش ساخته شده و هنوز قابل استفاده اند ، بیانگر این واقعیت است که چنانچه چوب در شرایط مناسبی استفاده شود عمر مفید ان بیش از مصالح بنایی است. چوب در مقایسه با سایر مصالح ساختمانی بسیار سبک است و در نتیجه ، حمل ان به کارگاه هایی که با چوب سرو کار دارند ، راحت تر و ارزان تر صورت می گیرد.از طرفی ساختمان های چوبی را می توان بدون در نظر گرفتن تغییرات جوی در هر زمان ساخت بدون اینکه شرایط مختلف فصول موجب توقف کار شود. درنتیجه ، زمان خانه سازی با استفاده از چوب کوتاه تر از مصالح دیگر است.چون چوب نسبت به مصالح ساختمانی دیگر بسیار سبکتر و همچنین ضربه گیرتر می باشد، برای مناطق زلزله خیز مصالح ساختمانی خوبی است.
مقاومت سازه های چوبی در برابر زلزله :
فولاد و بتن مواد ی همگن هستند در صورتی که چوب ناهمگن است. درواقع ان گره هایی که درچوب وجود دارد و نیز در جاهایی که چوب شاخه دارد ، باعث کم شدن مقاومت چوب می شود.یکی از دلایل انعطاف پذیری چوب این است که مدول الاستیسیته چوب کمتر از فولاد و بتن است.مدول الاستیسیته چوب عمود بر الیاف است.چوب می تواند خواص فیزیکی متفاوتی در جهات مختلف داشته باشد ،نیروی فشاری چوب در جهت الیا ف بیشتراز عمود الیا ف است.جرم حجمی چوب در مقایسه با فولاد و بتن کم است ،که باعث مقاومت بیشتر چوب می شود.
انواع چوب هایی که در ساختمان مصرف می شوند :
چوب هایی که در ساختمان مورد مصرف دارند به دو دسته تقسیم می شوند:
سوزنی برگ ها (نرم چوب ) و پهن برگ ها (سخت چوب)
درختان سوزنی برگ مانند سرو ، کاج ،سرخدار ،نراد و درختان پهن برگ مانند بلوط ،اقاقیا،افرا ،ممرز ،توسکا ، راش ، چنار ، صنوبر ، بید و غیره.
تفاوت های درختان سوزنی برگ و پهن برگ :
۱- چوب سوزنی برگان دارای وزن مخصوص کمتر استدر نتیجه سبکتر و نرمتر می باشد لذا برای کارهای نجاری و قالب سازی اسان تر شکل می گیرد و خوش رنده تر می باشد و کار نجاری با انها ارزان تر تمام می شود. البته کار ساخته شده با ان بی دوام تر و غیر باربر تر می باشد.
۲- چوب سوزنی برگان زودتر و بهتر از پهن برگان خشک می شود.
۳- در صنایع ساختمان چه بطور مستقیم مانند درو پنجره و کمد و چه بطور غیر مستقیم مانند قالب بندی برای بتن و چه بصورت مبل و میزو صندلی از چوب سوزنی برگان که در ایران به نام کلی نراد معروف است استفاده می گردد.
۴- همانطوریکه گفته شد سوزنی برگان سبک تر از پهن برگان می باشد یعنی در واحد حجم دارای تارهای چوبی کمتری هستند و بهمین دلیل مقدار ابی که در تارهای چوب موجود است و با حرارت دادن تبخیر نمی شود، در پهن برگان بیشتر است و در نتیجه این چوب دارای اب بیشتری بوده و بیشتر از سوزنی برگان کار می کند (تغییر شکل می دهد ) بهمین دلیل در صنایع ساختمان سازی سوزنی برگان بیشتر مورد توجه واقع می شوند.
انواع چو ب :
توسکا
دو گونه توسکای قشلاقی و ییلاقی به نام های علمی Subcordate Alnus و Glutionose Alnuse در ایران وجود دارد. نام های محلی توسکا، تسکا و توسه است.
چوب درون نامشخص، رنگ کرم مایل به قرمز، دوایر سالیانه پهن باحدود نسبتا مشخص و موجدار در مقطع عرضی و پره چوبی آجری شکل قرمز رنگ در مقطع شعاعی و دوک های ظریف (پره ها) در مقطع مماسی از خصوصیات ظاهری چوب است. چوبی نیمه سنگین تا سبک است که به دلیل پرداخت و رنگ پذیری شکاف خوری و ابزار خوری خوب در صنعت مبلمان مصرف دارد ولی کم دوام بوده که البته در آب دوام قابل توجهی دارد. بیشترین میزانفروش را در بازار چوب فروشان پس از راش را داراست که البته در حال حاضر مهمترین مورد مصرف آن طبق آمار موجود در کارخانجات تخته لایه سازی آن در برابر آب در ساختن بناهای آبی نیز مصرف میشود. قیمت چوب توسکا به صورت الواری در سال بوده است.
راش
نام علمی این چوب Fagus orientalis نام فارسی و بومی راش و مرس و نام انگلیسی آن Beech است. از خواص ظاهری چوب راش درون نامشخص و به رنگ کرم مایل به قرمز استدوایر سالیانه فشرده و در نتیجه در مقاطع طولی دارای خطوط کم و بیش مشخص ناشی از آن است. از بارزترین خصوصیات شاید بتوان به پره های چوبی در مقاطع طولی اشاره کرده که در مقطع شعاعی به پرمگس و در مقطع مماسی به دوک معروفند و این پره ها به صورت لکه های قرمز دیده میشود. چه بسا گاهی این پرمگس های زیبا عیب محصوب میشوند چرا که به عقیده نجاران این بخشهای چوب پس از رنگ کاری سیاه میشوند. گونه راش چوبی نیمه سنگین و دارای بافتیبیشتر به مصرف کارخانجات روکش و تخته لایه می رسد و گرده بینه های درجه ۳ پس از تبدیل به الوار به بازار تهران (پل چوبی) روانه می شوند. بنا به اطلاعات بازار میزان تفاوت قیمت آن در ۶ ماهه نخست در بازار تهران بوده است. به دلیل بافت همگن و درجه سختی مناسب این چوب بیشترین تقاضا را برای خرید به منظور تهیه مبل در بازار دارد. همچنین به دلیل قابلیت آغشتگی با انواعمحلولهای حفاظتی بیشترین گونه مصرفی در کارخانه های اشباع است. البته اخیرا گونه های خارجی راش از طریق آذربایجان وارد ایران شده است که بنا به ادعای مبل سازان و فرشندگان چوب کیفیت چوب راش ایرانی را ندارد ولی به دلیل ابعاد و رطوبت مناسب تخته ها میزان ضایعات کمتری، در امر فرآیند تولید دارد.
ملچ
چوبی به رنگ قهوای مایل به قرمز است و گاهی اوقات رگه های سبز رنگی در آن دیده میشود. چوبی درشت بافت، نیمه سخت و نیمه سنگین، نسبتا بادوام و در برابر ضربه بادوام و نسبت خمش مقاوم است. از این چوب بیشتر در ساختمانهای چوبی، ساخت مبلمان، روکش، قایق سازی، وسایل ورزشی، در و پنجیره و تخته لائی استفاده می شود .
افرا
این خانواده دارای گونه های مختلفی در ایران است از جمله میتوان افرا پلت، افرا شیردار و کیکم را نام برد. بزرگترین و فراوان ترین افرای ایران اپلت با نام علمی insigne Bosso و نام انگلیسی Maple است.این گونه چوب درون نامشخص، چوب سفید مایل به کرم با درخشندگی کم و بیش صدفی دارد. دوایر سالیانه به دلیل فشردگی چوب تابستانه در مقطع عرضی کاملا مشخص و در مقطع مماسی نقوش مواج و در مقطع عرضی نقوش رگه ای مانند ایجاد کرده است که پره های چوبی ظریف و قهوه ای رنگ و براق در دو مقطع مختلف طولی به صورت لکه ها و دوک ها نمایان است. چوبی نیمه سنگین با پرداخت آسان و هم کشیدگی کم باعث شده تا در صنعت مبلمان و روکش گیری جایگاه ویژه ای داشته باشد.
گردو
چوبی ریز بافت، به رنگ خاکستری مایل به قهوای تیره و دارای نقوش زیبا و نسبتاً با دوام است. این چوب نیمه سنگین و نیمه سخت و در مقابل فشار، خمش و کشش مقاوم است. از این چوب بیشتر در کارهای هنری و تزیینی، تهیه روکش، خراطی ساخت مبلمان، ساخت الات موسیقی، قنداق تفنگ، مجسمه سازی، منبت کاری و معرق کاری استفاده می شود.
چنار
چوبی به رنگ سفید روشن تا قرمز مایل به قهوه ای است که لکه های قهوه ای صدفی دارد . چوبی است نیمه سخت وسنگین و با دوام که از آن برای ساخت دربهای اماکن متبرکه، دسته ابزار، صندلی، غربال، صندوق استفاده می شود.
بلوط
چوبی به رنگ قهوه ای روشن تا تیره، درشت بافت و با دوام است. این چوب نسبتاً نیمه سخت و نیمه سنگین تا سنگین است و در برابر سایش مقاومت زیادی دارد و بهترین چوب برای پارکت، ساخت مبلمان تهیه روکش، تراورس را آهن، مدل سازی است.
تبریزی
این چوب به رنگ سفید تا کرم روشن است و اغلب لکه های سیاه رنگ و یا قهوه ای دارد. چوبی است نسبتاً نرم، سبک که دوام زیادی ندارد و کار با آن آسان است. برای ساخت کاغذ سازی، کبریت سازی، جعبه سازی، ادوات کشاورزی از آن استفاده می شود.
ممرز
چوبی ریز بافت به رنگ سفید تا سفید مایل به کرم و سخت و نیمه سنگین است . این چوب در مقابل ضربه و سایش مقاومت دارد و در کاغذ سازی، تخته خرده چوب سازی، تخته فیبر، واگن سازی، دسته ابزار، چوبهای تونلی از آن استفاده می شود.
کاح ایرانی (روس)
واژه چوب روسی در بازار چوب ایران به هر نوع چوب سفید رنگ وارداتی از روسیه تلقی میشود و کاربرد آن هم چندان تفاوتی نمی کند در حالیکه این چوب سفید خود شامل گونه های کاملا متفاوت چون نراد، نوئل و انواع کاجها می شوند.همچنانکه گفته شد یکی از گونه های چوبی که به چوب روسی معروف است Abies یا نراد است که نام رایج آن در دنیا Fir و Sapen است.این چوب فاقد درون چوب مشخص و به رنگ سفید مایل به قرمز، فاقد مجاری صمغی، راست تار، سبک، واکشیدگی و همکشیدگی کم، قابلیت ترک خوردن کم هنگام خشک شدن، بسیار خوش کار، سنباده خوری خوب، میخ خوری و پیچ خوری عالی هستند ولی با وجود تمام مزایا به راحتی در مقابل قارچها دچار مرض لکه آبی یا لکه قرمز میشوند از استحکام آن می کاهد. حشرات نیز علاقه زیادی به لانه گزینی و تخم گذاری در آن دارند و باید توجه داشت که چوبها دارای رگه قرمز به هنگام خشک شدن کاملا تاب بر می دارند.این چوب به علت سبکی و ضریب الاستیته بالا از بهترین چوبها برای اسکلت ساختمان هاست. الیاف بلند و خمیر سفید آن در کاغذسازی مصرف فراوان دارد. در ایران این چوب غالبا در صنایع مبلمان استفاده می شود.
نراد
چوبی به رنگ سفید تا سفید مایل به کرم تا قهوه ای مایل به صورتی است، راست تار و دارای نقوش زیبایی است. چوبی است سبک، نرم و کم دوام که کار با آن آسان است و در کارهای ساختمانی، قفسه سازی، بسته بندی از آن استفاده می شود.
ماهاگونی یا آکاژو
آکاژوها به دو دسته آکاژوی آمریکایی و آفریقایی تقسیم میشوند که اغلب آکاژوی آفریقایی در بازار ایران یافت میشود. نام علمی این گونه Khaya inveeonsis و از خانواده Miliacea است. نام های محلی متفاوتی در کشورهای مختلف آفریقا دارد. درون چوب قرمز رنگ و برون چوب نازک سفید مایل به صورتی رنگ دارد. بافت یکدست و وجود پرمگسهای درخشان و براق که با تغییر جهت نور درخشش متفاوتی دارند از ویژگیهای شاخص این چوب است. در مقطع شعاعی نقوش نواریصدفی و در مقاطع مماسی نقوشی متنوع چون موجی، مجعد، جناغی دارد. یکی از پرمصرف ترین چوب های دنیا برای تهیه روکش های قیمتی است. به دلیل همکشیدگی و واکشیدگی کم در هنگام خشک شدن کمتر دچار عیب می شود. ضربه پذیری خوب، پرداخت عالی، پیچ خوری و میخ خوری بالا از خصوصیات بارز این چوب است ولی رنگ پذیری و واکس خوری باید همراه با بتونه کاریانجام شود. در تهیه روکش و مبلسازی بیشترین مصرف را داراست. به دلیل ضربه پذیری و ضریب الاستیسیته بالا در تهیه قایق های بادبانی و تفریحی مناسب است.لازم به ذکر است که چوبهای دیگری نیز تحت عنوان آکاژو در بازار دیده میشوند که اسامی واقعی آنها سیپو، کیسپو و ساپلی است.
آکونه (گابون)
چوبی است به رنگ صورتی کم رنگ تا پر رنگ، سبک، نرم، ریزبافت و کم دوام که به خوبی ورقه ورقه می شود. برای تهیه کاغذ سازی، قایقهای سبک، و غیره از آن استفاده می شود.
ساج (تیک)
چوبی است به رنگ قهوه ای طلایی تا قهوه ای پنج پر رنگ با خطهای سیاه که بسیار سنگین و با دوام است. این چوب در صنعت کشتی سازی، صنایع ظریف به خصوص خاتم کاری، ساخت ابزار آزمایشگاهی، روکش گیری، قسمتهای بیرونی و داخلی ساختمان موارد مصرف دارد.
چوب آبنوس
آبنوس درخت سیاه رنگی است یا چگالی نسبتاً بالا و بسیار خوش بو. تنه داخلی چوب به رنگهای مختلف زرد سفید تا قهوه ای و سیاه دیده می شود و انواع مختلف چوب ابنوس : ابنوس سیاه، آبنوس مرمری یا مرمری آندامان، آبنوس کاکی . آبنوس به دلیل سختی و استهکام بالا در اخت وسایلی نظیر انواع مبلمان، میز و صندلی ، پیانو مورد استفاده قرار می گیرد.
چوب افرای سیاه
برای ساخت لوازمی هم چون خط کش و دکوراسیون بزرگ استفاده می شود.
چوب والسا – بالسا
سبک ترین چوب تجاری است دارای سفتی و قابلیت فرم دهی فراوانی است. و به رنگهای سفید تا زرد روشن و قهوه ای ملایم دیده می شود. از چوب بالسا در ساخت قطعات صنعتی ظریف مانند: دیوار سازی داخل هوا پیما، در ساخت ماکت ها ، و آثار هنری استفاده می شود.
زبان گنجشک(ون)
چوبی است دارای مقاومت و سختی مناسب و دارای قابلیت فرم پذیری مناسب. رنگ این چوب عموماً زرد ملایم است که برای ساخت که برای ساخت قطعات چوبی مانند قاب و فرم تابلو ها، عصا، راکت تنیس استفاده می شود.
چوب شمشاد
چوب شمشاد به دلیل تراکم بالای آوند ها و لیفهای آن دارای چگالی بالا می باشد. از این چوب در کارهایی استفاده مانند خاتم کاری و و منبت کاری استفاده می شود.
چوب لاله درختی
چوبی با بافتهای نزدیک و متراکم و به رنگ زرد وجود دارد و به دلیل کیفیت عالی در ساخت انواع مبلمان قیمتی، ظروف چوبی ، جعبه ها ، اسباب بازی و غیره به کار می رود
