الف - هدف و اهمیت تجزیه خاک
هـدف از تجزیه خاک : اندازه گـیری میزان مواد غذایی موجود در خاک ، نوع و میزان کود مورد نیاز گیاه مورد نظر تعیین میشود .
مصرف اقتصادی کود موقعی تحقق خواهد یافت که نوع و میزان کود مورد نیاز گیاه را بدانیم و بنحوه مطلوبی در بهترین زمان آنرا مصرف کنیم .
خاک یک مزرعه بروشهای استاندارد در آزمایشگاه خاکشناسی تجزیه شده و میزان مواد غذایی آن تعیین میگردد . بطوریکه برای بدست آوردن حداکثر تولید کمبود مواد غذایی درون خاک تعیین و میزان کود محاسبه و مشخص خواهد شد .
قبل از کود پاشی ، دانستن موارد زیر ضروریست :
چه کودی و به چه میزان و در چه زمانی و همچنین چگونه کودها را مصرف نماییم ؟
چرا که میزان مواد غذایی خاکهای مزارع مختلف متفاوت میباشد . با تجزیه شیمیایی خاکها کمبود و یا زیادی بعضی از عناصر که مانع جذب و یا احیاناً رشد و افزایش تولید محصول میشوند ، مشخص و معلوم خواهند شد و نتیجتاً کمک موثری از لحاظ اقتصادی به کشاورزان خواهد شد . کشاورز با مصرف صحیح کود آموزشهای لازم را خواهد دید .
چنانچه مصرف کود بدون آزمون خاک صورت گیرد ممکن است دچار اشتباهات زیرگردیم
با مصرف بیش از حد کود ، هزینه تولید افزایش یافته و اثرات سوء باقیمانده آن در گیاه و خاک را بدنبال خواهد داشت .
- ممکن است کمتراز حد نیاز گیاه ، کود مصرف شود که در این حالت از کود حداکثر استفاده نخواهد شد .
- اشتباه در انتخاب نوع کود ، سبب افت محصول خواهد شد و یا لااقل در میزان محصول افزایشی خواهیم داشت . در اینصورت هم زارع و هم اقتصاد مملکت زیان خواهد دید .
اشتباه در مصرف بموقع کود و نحوه کود پاشی ، در اینصورت انتظاری که از کود داریم بدست نخواهد آمد . روی این اصل زارع حتماً بایستی با استفاده از نتایج تجزیه خاک و توصیه های مربوطه عمل کند .
خاکی را که برای تجزیه از مزارع تهیه و به آزمایشگاه ارسال میدارند باید به روش صحیح تهیه گردند ، زیرا نمونه خاکی که به اشتباه تهیه شده باشد نتایج گمراه کننده ای خواهد داشت . از طرفی وقت و هزینه در این راه بهدر خواهد رفت لذا توصیه میشود نمونه ها به روش خاص گرفته شوند .
ب - نحوه نمونه برداری خاک
هیچگونه مشکلی در تهیه نمونه خاک ملاحظه نمیشود . فقط نکته مهم اینجا است ، خاکی که تهیه میشود بایستی نماینده تمامی خاک آن مزرعه باشد .
همانگونه که اغلب خاکهای یک مزرعه با مزرعه دیگر متفاوت است ، در داخل یک مزرعه نیز ممکن است خصوصیات خاک آنها با هم فرق کنند .
این تغییرات شامل رنگ ، شیب ، عمق و بافت خاک و همچنین مدیریت مزرعه است که سبب تغییراتی در حاصلخیزی نقاط مختلف مزرعه میگردند . بنابراین خاک اراضی مسطح عمیق و خاک اراضی شیبدار کم عمق میباشند . همینطور ممکن است در سال گذشته قسمتی از مزرعه زیرکشت یک نوع گیاه و در قسمت دیگر زراعت دیگر و با مدیریت متفاوت اعمال شده باشد. بعضاً نیز حاصلخیزی خاک روئی قسمتی از مزرعه با حاصلخیزی خاک قسمت دیگر آن با هم فرق داشته باشند . بنابراین قبل از تهیه نمونه خاک موارد فوق را رعایت نموده و برای هریک از قسمتهای مزرعه که با هم متفاوت هستند بگونه ای که ذیلاً شرح داده خواهد شد یک نمونه جداگانه و مرکب تهیه شود.
چه کودی ؟
چـــقدر ؟
چـه وقت ؟
چگونه مصرف کنیم ؟
نمونه خاک مرکب
نمونه خاک مرکب به نمونه ای گفته میشود که از 8-6 نقطه از یک مزرعه یکنواخت جداگانه نمونه تهیه و باهم مخلوط شده تایک نمونه مرکب بدست آید .
چنانچه هدف نمونه برداری از سطح یک مزرعه باشد ، برابر شکل فوق از یک سمت مزرعه شــروع و بـطور زیـک زاک در زمین حرکت نموده و از نقاط مورد نظر مانند حرف V به عمق 20 سانتیمتر چاله حفر نموده سپس از سمت صاف چاله برشی به قطر 3 سانتیمتر توسط بیل باغبانی و یا بیلچه بریده و برمیداریم . خاکی که بدین ترتیب بر روی بیل قرار میگیرد اطراف آنرا قدری صاف نموده تا شکل قوطی منظم نظیر مکعب مستطیل بخود بگیردد . ضمناً باید توجه داشت ، خاک روئی که در سمت دسته بیل قرار میگیرد نبایستی حذف و یا صاف شود.
چاله ای بعمق حدود 20 سانتیمتر بشکل V در محل نمونه برداری حفر و از سمت صاف چاله برشی بقطر 4-3 سانتیمتر تهیه میکنیم.
بدین ترتیب خاکی که تهیه میشود بر روی پارچه و یا داخل سطلی می ریزیم. این عمل در 6 تا 8 نقطه از مزرعه تکرار میشود ، نهایتاً خاکهای تهیه شده ، توسط دست بخوبی باهم مخلوط میگردند. و کلوخه ها را خرد کرده و علفها و سنگریزه ها را از داخل آن خارج مینمائیم.
از قسمتهای مختلف این نمونه ، توسط یک قاشق و یا مشت از قسمتهای مختلف این نمونه ، خاکها را کم کم گرفته و در داخل کیسه پلاستیکی بوزن تقریباً یک کیلوگرم ریخته و آنرا برای ارسال به آزمایشگاه آماده میکنم . سپس مشخصات نمونه خاک را روی کارت و یا قطعه مقوائی که شامل نام کشاورز - روستا - شهرستان - مزرعه - نوع زراعت قبلی و بعدی و عمق نمونه برداری نوشته و تکمیل کرده داخل کیسه پلاستیک قرار میدهیم و در کیسه را می بندیم . برای جلوگیری از ، از بین رفتن نوشته های روی اتیکت ناشی از رطوبت خاک اولاً سعی میشود نوشته ها را با مداد بنویسیم در ثانی آنرا داخل نایلون و یا کیسه فریزری قرار دهیم . ( اطلاعات مورد نظر هر چقدر بیشتر باشد برای توصیه کودی مناسبترند. )
نمونه خاکی که به اینصورت تهیه میشوند ، شخصاً و یا توسط پست و یا مراکزخدمات کشاورزی به آزمایشگاه ارسال خواهد شد.
برای دستیابی بموقع به نتایج آزمایشگاهی و توصیه کودی دقیق حداقل یک ماه قبل از کاشت ، نمونه خاک تهیه و تحویل آزمایشگاه گردد . بهتر است با توجه به تاریخ کاشت چند ماه قبل از کاشت ، نمونه ها تهیه شود.
ج - مواردی دیگر در تهیه نمونه خاک :
- علاوه بر بیل باغبانی و بیلچه که در نمونه برداری خاک استفاده میشود ، ابزاری نیز بهمین منظور ساخته شده اند . این ابزار مته و یا سونداژ خاک نام دارند در خاکهائیکه خیلی خشک و یا خیلی خیس نباشند کارائی زیادی دارند.
با مته و یا سونداژ میتوانید نمونه خاک را از اعماق 40-20 و 60-40 سانتیمتری بآسانی تهیه نمائیم.
- با وجودیکه عمق نمونه برداری برای گیاهان زراعی عمق شخم میباشد ولی برای باغات و درختان میوه علاوه بر عمق سطحی (20-0 ) از اعماق40-20 و 60-40 سانتیمتری نیز نمونه برداری میشود.
- همانطوریکه در بالا بآن اشاره شده است نمونه خاک بایستی نماینده کل اراضی مورد نظر باشد . برای اینکار در نمونه برداری احتیاطات زیر لازم است.
- از هر جای زمین نبایستی نمونه برداری نمود. مثلاً جائیکه کود انبار شده بود ، محل خرمن ، محل نگهداری حیوانات و کودهای حیوانی ، محل سوزاندن بقایای گیاهی و یا علفهای هرز مزرعه ، جائیکه چــاله بوده و آب در آنهـا جمع میشـدند. زیر درخت در مسیر و امتداد خطوط کودپاشی ، از دره ها و کناره های کانال آبیاری و چپرها.
از طرفی چنانچه قطعات کوچکی وجود داشته باشد که خاک آن فرضاً شنی بوده و با بقیه خاک مزرعه متفاوت باشد نبایستی نمونه خاک این قسمت را با بقیه نمونه ها مخلوط نمود . لذا این قسمت جداگانه نمونه برداری خواهد شد.
- مزارعی که قصد نمونه برداری آنرا داریم هر چند خاکهای آن متجانس هم باشند ، حداکثر تا چهار هکتار یک نمونه مرکب بیشتر نمیــگیریم . یعنی نماینده هر چهار هکتار مزرعه یکنواخت ، یک نمونه خاک مرکب تهیه میشود.
- دو مزرعه مشابه و جدا از هم که وجود داشته باشند بایستی برای هر یک از مزارع نمونه جداگانه تهیه و آنرا مرکب نمود. حتی اگر مزرعه خیلی کوچک هم که باشد از هرکدام جداگانه نمونه برداری میشود.
کشاورز با رعایت موارد فوق و استفاده از نتایج آزمایشگاهی و مصرف متعادل و متناسب کودها ضمن کمک به خودش به اقتصاد مملکت نیز کمک خواهد نمود.
بزرگترین وبگاه مقالات کشاورزی و کلیه گرایشهای آن
زیتون
موطن اصلی و قدمت زیتون
زیتون تقریبا از 3000 سال قبل از میلاد مسیح مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این گیاه از نواحی گرم و نیمه گرم میباشد و موطن اصلی آن را در سوریه و جنوب ترکیه می‌دانند و از این نقاط به سایر نواحی که دارای آب و هوای مدیترانه‌ای هستند برده شد و اکنون از دامنه‌های غربی هیمالیا در شرق تا سواحل اقیانوس اطلس در مغرب و در دو طرف دریای مدیترانه درخت زیتون کاشته میشود. علاوه بر نواحی نامبرده در آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی و استرالیا این محصول را نیز می‌کارند و مورد استفاده قرار می‌دهند.
مشخصات گیاه شناسی درخت زیتون
برگ درخت زیتون متقابل و باریک و سبز تیره و دائمی و همیشه سبز است. برگ نسبتا ضخیم بوده و در قسمت فوقانی یعنی روی سطح برگ کاملا صاف و صیقلی است در صورتی که در سطح زیرین آن دسته‌های متفرق کرک مشاهده میشود. این کرکها در اطراف روزنه قرار دارند و نقش آنها جلوگیری از تبخیر در موقع گرما و خشکی هوا میباشد. جوانه گل زیتون در اواخر تابستان بین برگ و ساقه جوان همان سال ظاهر میشود ولی به حال رکود باقی می‌ماند تا بهار سال بعد که این جوانه رشد کرده و شاخه تولید می‌کند. گل زیتون دارای چهار گلبرگ و دو پرچم است و گل آذین آن خوشه‌ای است.
جوانه گل روی شاخه همان سال ظاهر میشود ولی میوه زیتون روی شاخه سال قبل قرار دارد. تعداد گل در هر خوشه و بنابراین در تمام درخت خیلی زیاد است لذا مقدار دانه گرده نیز زیاد میباشد ولی تمام گلهای یک درخت تبدیل به میوه نمی‌شوند. شکل تنه درخت زیتون خیلی نامنظم است یعنی تنه درخت صاف و عمودی رشد نمی‌کند و اغلب برجستگیها و غده‌هایی روی تنه و شاخه‌های آن مشاهده میشود. روی ریشه درخت زیتون نیز مجموعه‌ای از جوانه‌ها ساقه هوایی فشرده به یکدیگر به شکل غده که اندازه آن به درشتی یک تخم غاز است مشاهده میشود.
آب و هوای مطلوب درخت زیتون
درخت زیتون یکی از گیاهان مناطق مدیترانه‌ای یعنی مناطقی که دارای هوای گرم و مرطوب که معمولا در زمستان درجه حرارت هیچگاه به صفر نمی‌رود میباشد. مع هذا در نواحی خشک اگر بتوان در فصل تابستان باغ را آبیاری کرد درخت زیتون کاملا رشد کرده محصول قابل ملاحظه‌ای می‌دهد. از نظر درجه حرارت نیز درخت زیتون که گیاه گرمسیری میباشد تا اندازه‌ای نسبتا زیاد تحمل سرما را می‌کند یعنی درختان جوان تا 9 درجه سرما و درختان مسن و بارور تا 12 درجه زیر صفر را تحمل می‌کنند.
سرمای شدید در درخت زیتون باعث شکاف خوردن پوست درخت شده و در محل شکاف باکتریهای مخصوصی تولید برآمدگی می‌کنند و کم‌کم تعداد این گره‌ها زیاد شده تا بالاخره باعث خشک شدن درخت میگردد. سرما به برگها صدمه قابل ملاحظه‌ای نمی‌زند و میوه‌های سرمازده که پلاسیده و کوچک بمانند فقط برای تهیه روغن زیتون قابل استفاده میباشند.
خاک مطلوب درخت زیتون
درخت زیتون را در هر نوع زمین می‌توان کاشت ولی مقدار محصول همیشه متناسب با درجه حاصلخیزی و مرغوبی خاک میباشد برای برداشت محصول کافی و مرغوب باید درخت زیتون را در زمینهای عمیق و حاصلخیز کاشت. در زمینهایی که سطح‌الارضی کم عمق می‌توان زیتون کاری کرد. از کاشت این درخت در اراضی مرطوب و یا زمینهای شور باید خودداری شود.
ازدیاد درخت زیتون
درخت زیتون را می‌توان به طرق مختلف زیاد کرد. بعضی از کلیه وسایل تکثیر مانند کاشت هسته ، قلمه ، خواباندن شاخه و پیوند پایه بذری می‌توان استفاده کرد. بین طرق مختلف تکثیر بیشتر از کاشت هسته برای تهیه پایه و پیوند و قلمه خشبی و یا نیمه خشبی استفاده می‌کنند.
کود و حفظ حاصلخیزی خاک در باغ زیتون
کودهای ازته در درشتی میوه و مقدار محصول زیتون اثر زیاد دارد. در عمل چون ازت در زمین مخصوصا در اراضی فاقد مواد آلی به مقدار بسیار کم موجود است باید هر سال مقداری کود دامی و شیمیایی ازته به درخت داد. کود دامی اثر سریع‌تر ندارد ولی در زمینهایی که از حیث حاصلخیزی ضعیف هستند و مخصوصا برای اصلاح خواص فیزیکی خاک لازم است و درصورتی که بهای کود دامی زیاد باشد و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نباشد باید حتما از کود سبز برای تامین مواد آلی زمین یعنی هوموس استفاده کرد.
در اراضی ضعیف برای هر درخت زیتون و در مدت سه سال اول هر ساله مقدار 500 گرم ازت در اسفند یا فروردین ماه باید با خاک مخلوط کرد. در اراضیهای حاصلخیز و مرغوب می‌توان از کود شیمیایی اولیه یعنی 500 گرم ازت برای هر درخت صرفنظر کرد و فقط برای حفظ حاصلخیزی خاک کود دامی و یا کود سبز را مورد استفاده قرار داده فقط 200 تا 250 گرم ازت سالیانه برای هر درخت کافی میباشد.
