کلسیم یکی از عناصر مهمی است که بدن نوزاد برای رشد و استخوان‌سازی به آن نیاز دارد. شیر مادر به‌طور اعجاب انگیزی حاوی تمامی املاح معدنی، مواد مغذی و ویتامین‌های مورد نیاز بدن نوزاد است. رژیم غذایی مادران در دوره شیردهی باید حاوی کلسیم کافی باشد تا علاوه بر تأمین کلسیم شیر مادر، پاسخگوی نیازهای بدن خود مادر نیز باشد. کلسیم فواید زیادی برای مادران در دوره شیردهی دارد. کلسیم کافی یعنی دندان‌ها و استخوان‌های سالم، جلوگیری از فشار خون بالا، کاهش خطر ابتلا به سرطان روده و سرطان سینه، وزن ایده‌آل و کاهش خطر ایجاد سنگ کلیه.
برای این که کلسیم کافی در شیر مادر وجود داشته باشد، مادران در دوره شیردهی باید روزانه هزار میلی‌گرم کلسیم دریافت کنند. بهتر است این مقدار کلسیم تا حد امکان از طریق رژیم غذایی به بدن برسد و از مصرف قرص کلسیم اجتناب شود؛ زیرا کلسیم موجود در غذاها راحت‌تر از قرص کلسیم جذب بدن می‌شود. باید توجه داشت که مقدار کلسیم دریافتی نیز نباید از ۲۵۰۰ میلی‌گرم در روز بیشتر باشد.
مصرف قرص کلسیم
مصرف قرص کلسیم به دو طریق بدن را دچار اشکال می‌کند:
- محققان بر این باورند که هنگام مصرف قرص کلسیم، تمام کلسیم آن جذب نمی‌شود و مقدار اضافی آن در جریان خون باقی می‌ماند. کلسیم موجود در عروق خونی در دیواره رگ‌ها رسوب پیدا می‌کند یا از طریق ادرار دفع می‌شود که دفع کلسیم از ادرار با خطر ایجاد سنگ کلیه همراه است.
- جذب کلسیم به تنهایی برای بدن دشوار است. بدن برای جذب و استفاده از کلسیم به مواد دیگری مانند ویتامین K2 ، منیزیم و ویتامین D نیاز دارد. بنابراین بهتر است کلسیم از طریق منابعی دریافت شود که حاوی مواد ذکر شده نیز باشند.
تأمین کلسیم بدن از طریق شیر گاو
یک لیتر شیر گاو حاوی هزار میلی‌گرم کلسیم است؛ یعنی اگر منبع اصلی تأمین کلسیم برای مادر در دوره شیردهی، شیر گاو باشد باید روزانه حدود یک لیتر (چهار لیوان) شیر گاو مصرف شود. البته وجود این مقدار کلسیم در شیر، به معنای جذب کامل آن در بدن نیست. مشخص شده است که تنها ۳۰ درصد کلسیم موجود در شیر قابل جذب است. در ادامه، در مورد مفهوم درجه جذب کلسیم یا Bioavailaility توضیح می‌دهیم.
درجه جذب کلسیم یا Bioavailaility چیست؟
به مقدار کلسیم جذب شده از مجموع کلسیم موجود در رژیم غذایی، درجه جذب کلسیم یا Bioavailaility گفته می‌شود. همانطور که گفته شد، کلسیم موجود در بیشتر غذاها به طور کامل جذب بدن و استخوان‌ها نمی‌شود. بنابراین برای تأمین کلسیم شیر مادر، علاوه بر مقدار کلسیم مصرف شده، این که کلسیم از چه راهی به بدن می‌رسد نیز مهم است. از آنجایی که کلسیم اهمیت زیادی در دوران شیردهی دارد، مادرها باید منابعی را برای تأمین کلسیم انتخاب کنند که درصد جذب بالایی در بدنشان داشته باشند.
کدام مواد غذایی جذب کلسیم بالایی دارند؟
مصرف گروه‌های مختلف غذایی با هم می‌تواند اثر بازدارنده یا تحریک‌کننده روی جذب املاح معدنی و ویتامین‌ها داشته باشد. برای جذب کامل مواد غذایی باید به غذاهایی که در کنار هم مصرف می‌شوند توجه داشت. بعضی از مواد مانند ویتامین D، اگر در کنار کلسیم مصرف شوند، به طور چشمگیری جذب آن را افزایش می‌دهند. بر اساس پژوهش انجام شده توسط وزارت بهداشت، ۸۶% از مادران ایرانی دچار کمبود ویتامین D هستند. متأسفانه ویتامین D شیر گاو کافی نیست (۰.۱۴ میکروگرم در ۲۰۰ میلی لیتر شیر گاو). برای اینکه کلسیم به صورت بهینه جذب بدن مادر شود و به نوزاد برسد، باید آن را از طریق منابعی تأمین کرد که حاوی فاکتورهای مورد نیاز برای جذب کلسیم باشند.
پودر شیر غنی شده ، مکملی است که مخصوص نیازهای مادران در دوره شیردهی تولید می‌شود. پودر شیر غنی شده ، شیر بر پایه شیر گاو است که با املاح معدنی، ویتامین‌ها و ریزمغذی‌های مختلفی غنی شده است به گونه‌ای که خلأهای تغذیه‌ای شیر گاو را جبران می‌کند. یکی از انواع شیرهای غنی شده موجود در بازار ایران ، ببمام است که مناسب با نیازهای مادران در دوره شیردهی تهیه شده است. پودر شیر غنی شده ببمام ۲ برابر شیر گاو کلسیم و بیش از ۷۰ برابر شیر گاو ویتامین D دارد که این مقدار ویتامین D باعث جذب بهینه کلسیم موجود در آن می‌شود. پودر شیر غنی شده ببمام علاوه بر کلسیم و ویتامین D، حاوی مواد مختلفی از جمله امگا۳ ، امگا۶ ، ویتامین A ، آهن و روی (زینک) نیز هست. هر یک از این مواد، جایگاه مهمی در رژیم شیردهی مادر و تغذیه نوزاد دارد.
