کاربرد زئولیت در کشاورزی در زمینه افزایش عملکرد محصولات کشاورزی و بهبود بهره‌وری خاک و همچنین صرفه‌جویی در میزان مصرف کودهای شیمیائی، آب و استفاده بهینه از کودهای حیوانی می‌باشد. در حال حاضر کشورهایی همچون ژاپن، ایتالیا، اسپانیا، ترکیه بطور گسترده‌ای از زئولیت در بخش کشاورزی استفاده می کنند..
زئولیت یک نوع آلومینوسیلیکات بوده و خواص فیزیکی به شرح زیر داراست:
- خاصیت تبادل کاتیونی فوق‌العاده.
- خاصیت جذب و نگهداری آب در ساختار خود به مدت طولانی.
- جذب عناصر فلزی سنگین.
- غربال مولکولی.
کاربردهای زئولیت در زمینه کشاورزی در زیر آورده شده است:
۱-نقش زئولیت جذب آب و نگهداری رطوبت برای مدت طولانی:
با توجه به ساختار متخلخل زئولیت این ماده معدنی قادر است مقداری از آب موجود در خاک را جذب کرده و آن را برای مدت طولانی درون شبکه ساختاری خود نگهداری کند. آب جذب شده در ساختار زئولیت به تدریج آۀزاد شده و جذب گیاه می شود، در طول روز به سبب تابش آفتاب مقداری از رطوبت سطحی خاک تبخیر می شود اما در طول شب با پائین آمدن دمای محیط، با جذب رطوبت هوا، مجدداً مقداری آب از دست داده شده جبران می گردد. این عمل باعث کاهش قابل توجه میزان مصرف آب کشاورزی شده و حتی ممکن است در مناطق کم آب با توجه به خواص فیزیکی زمین زراعی مصرف آب را تا ۵۰% کاهش دهد. بنابراین استفاده از زئولیت در بخش کشاورزی برای کشورهایی مانند کشور ما که با کمبود آب مواجه اند می توانند بخشی از مشکلات کمبود آب را برطرف سازد.
۲- استفاده از زئولیت برای صرفه‌جویی در مصرف کودهای شیمیایی و جلوگیری از آلودگی کودی:
درصدی از کودهای ازته و پتاسیم دار پس از مصرف به دلیل محلول بودن بوسیله آب‌های سطحی شسته شده و به عمق پایین‌تر از ریشه گیاه نفوذ کرده و یا اینکه به وسیله آب های سطحی شسته شده و هدر می رود. زئولیت با دارا بودن وویژگی جذب کاتیونی شدید نسبت به +NH4 و +K بخش زیادی از ازت و پتاسیم را جذب کرده و درونساختار شبکه ای خود به مدت طولانی نگهداری و به تدریج در اختیار گیاه قرار می دهد. این امر موجب صرفه‌جویی در مصرف کودهای شیمیایی شده و همچنین از آلودگی آب های کشاورزی ناشی از مصرف کود شیمیایی می کاهد.
۳-کاربرد زئولیت برای افزایش بازدهی خاک‌های زراعی و باغی ضعیف و متوسط
استفاده از زئولیت سبب پایداری خاک شده و علاوه بر آن اسیدیته خاک را کنترل می کند. همچنین بخشی از کانی‌های پتاس و فسفر که پایدار و قابل جذب گیاه نیستند، توسط زئولیت که توانایی تبادل یونی دارد ، جذب شده و بخشی از مواد مفید را قابل جذب گیاه می نماید، در نتیجه موجب افزایش حاصلخیزی خاک‌های زراعی و باغی کم قوت و یا متوسط می گردد.
۴- استفاده از زولیت برای تصویه آب و خاک آلوده
زئولیت به دلیل دارا بودن خاصیت کاتیونی شدید بخش زیادیاز عناصر سمی و سنگین موجود در آب های سطحی و کشاورزی را جذب نموده و از ورود این مواد مضر به گیاهان و ورود مواد سمی به چرخه تغذیه ای جلوگیری به عمل می آورد. این آلودگی ها به دلیل استفاده مدام از کودهای شیمیایی و یا آلودگی های ناشی از کارخانه ها و صنایع می باشد.
۵- استفاده از زئولیت برای افزایش تولید محصولات کشاورزی:
نتایج استفاده از زئولیت در کشورهای مختلف نشان داده است که کاربرد این ماده مفید معدنی موجب افزایش بازده تولید محصولات کشاورزی شده که این افزایش محصول در تعدادی از محصولات کشاورزی بخصوص در صیفی جات حتی تا چهل‌درصد افزایش تولید نشان داده است.
۶- اثر مثبت زئولیت در افزایش بهره‌وری کود حیوانی:
مخلوط کردن کود حیوانی با مقدار کمی زئولیت می‌تواند در موارد زیر بهره‌وری کودهای حیوانی را افزایش داده و از ضایعات آن جلوگیری به عمل آورد:
۶-۱- مواد مفید کود مانند ترکیبات ازته سریعاً جذب زئولیت شده و از شستشو و هدر رفتن آن در اثر آبیاری و نزولات جوی جلوگیری به عمل می آید. ترکیبات ازته جذب شده، همزمان با نیاز گیاه به تدریج آزاده شده و در نتیجه بازدهی کود را افزایش می‌دهد.
۶-۲- مقدار زیاد اوره در فضولات تازه حیوانی، اثر نامطلوبی بر روی گیاهان دارد. جذب این مواد توسط زئولیت از صدمه دیدن گیاهان جلوگیری می‌نماید.
۶-۳- اگر زئولیت به بستر حیوانات اضافه شود با جذب سریع + NH 4 بوی مطبوع کود حیوانی را از بین می برد.
۶-۴- زئولیت به علت تخلخل بالا و جذب کنندگی شدید رطوبت ، بخش اعظم آب موجود در فضولات را به خود جذب نموده عمل کوددهی را آسان تر می‌سازد.
۶-۵- از زئولیت در انبار کردن غلات برای جذب رطوبت و از بین بردن آفات انباری در سیلوها به ویژه در مناطق مرطوب، به منظور جلوگیری از کپک زدن استفاده می‌شود.
مزیت های استفاده از زئولیت در کشاورزی و باغات
- افزایش نسبت خاکدانه های مقاوم در آب در زمین های کشاورزی.
- بهبود کیفیت و کوتاه شدن زمان تخمیر کودهای دامی به میزان ۴ تا ۵ برابر.
- افزایش تولید و بهبود مرغوبیت محصولات کشاورزی.
- جلوگیری از سوختگی ریشه گیاهان و افزایش رشد ریشه و گیاه.
- جلوگیری از شستشوی و اتلاف ازت خاک در اثر آبیاری و باران.
- جلوگیری از فرسودگی و هدر رفتن خاک به دلیل قابلیت بالای جذب آب و رطوبت.
- جذب رطوبت موجود در هوا و خاک و رها سازی تدریجی آن در خاک.
- کاهش و صرفه جویی بسیار زیاد در مصرف آب برای زمین های کشاورزی.
- بهبود تهویه مطلوب خاک و تامین اکسیژن مصرفی گیاهان.
- جذب و از بین بردن عناصر سمی موجود در خاک و آب از جمله سدیم، سرب و کادمیوم.
- تقویت خاک های کشاورزی زیر کشت گیاهان غده ای مانند سیب زمینی، پیاز و چغندر.
- جلوگیری از فقیر شدن خاک از مواد اولیه به دلیل خاصیت تبادل یونی بالا.
- -تنظیم pH خاک و متعادل کردن آن در حد مطلوب به دلیل خاصیت تامپونی.
- بهبود کیفیت پوسته محصولات در نتیجه، افزایش مدت زمان انبارداری آن ها.
- کاهش تعداد میوه های نارس و ریزش شکوفه ها.
- تنظیم پتاسیم خاک و بهبود کیفیت گیاه و مرغوبیت میوه.
- افزایش مقاومت گیاه در مقابل فساد وبیماری ها.
- کاهش شوری خاک و آب.
