دید کلی

پس از کم شدن سرعت باد (قدرت کم باد) موادی که بوسیله آن حمل می‌شوند بتدریج به ترتیب درشتی و ریزی به روی زمین می‌نشینند. باد باعث جورشدگی ذرات می‌شود. موادی که بوسیله باد رسوب داده شده است، رسوبات بادی یا Eolian می‌نامند. این رسوبات را می‌توان به چند دسته از قبیل تپه‌های شنی (Dunes) ، ریپل مارک‌ها (Ripple Marle) ، لس‌ها (Loess) و گرد و غبار تقسیم نمود.
 

تپه‌های شنی (Dunea)

باد معمولا ماسه‌ها را به شکل تپه یا رشته تپه‌های ماسه‌ای در سطح زمین برجای می‌گذارد که به آنها اصطلاحا تپه‌های شنی یا دونها اطلاق می‌شود. شرط اساسی برای تشکیل تپه‌های ماسه‌ای وجود باد و مقدار کافی ماسه‌های قابل انتقال توسط باد است. به همین خاطر این تپه‌ها اغلب در مناطقی از قبیل صحراها ، سواحل دریاها و دریاچه‌ها که ماسه فراوان است تشکیل می‌شوند. در دو طرف تپه‌های شنی دو شیب متفاوت دیده می‌شود. دامنه‌ای که به طرف باد است دارای شیب ملایم متر در حدود 5 تا 15 درجه می‌باشد و دامنه عکس جهت باد دارای شیب تندتر در حدود 20 تا 25 درجه می‌باشد.

ریپل مارک (Ripple Marke)

ریپل مارک‌ها اشکال موجی هستند که معمولا در سطوح صاف ماسه‌ها بوجود می‌آیند. ریپل مارک در اثر فعالیت امواج آب و یا باد بوجود می‌آید و اغلب در سطح تپه‌های شنی صحراها و یا ماسه‌های کنار دریا تشکیل می‌شوند. اندازه و دامنه و طول ریپل مارک‌ها بستگی به سرعت و شدت باد و یا امواج آب دارد.

علت ایجاد ریپل مارک‌ها اختلالف جهش دانه‌ها به هنگام عمل حمل و نقل می‌باشد، زیرا در جهت مقابل باد ذرات ماسه بیشتر تحت اثر قدرت باد قرار می‌گیرد و به حرکت در می‌آیند و در سطح مخالف که دارای شب بیشتری است سقوط می‌کنند. ریپل مارک‌های نامتقارن در مقطع مانند تپه‌های شنی ، شکل نامتقارنی دارند. یعنی یک طرف آن دارای شیب کم (Luv) و طرف دیگر دارای شیب بیشتری (Lee) است.
 

لس (Loess)

یکی دیگر از رسوباتی که بوسیله باد گذاشته می‌شود لس است. لس‌ها از ته نشست موادی که به صورت شناور در باد حمل می‌شوند بوجود می‌آیند. این نوع رسوبات ممکن است منشا صحرایی یا یخچالی داشته باشند و به مقدار زیاد در مناطق یخچالی تشکیل می‌شوند. لس‌ها فاقد لایه‌بندی و سیمان می‌باشند ولی وجود ذرات خیلی ریز و گوشه‌دار در آن موجب چسبندگی دانه‌ها به یکدیگر می‌شود. تاحدی که اگر رسوبات لسی به صورت قائم نیز بریده شوند هیچگونه ریزشی در آنها ایجاد نمی‌شود.

 

• رنگ لس‌ها :رنگ لس‌ها به علت اکسیده شدن کانی‌های آهن‌دار موجود در این رسوبات زرد و یا قهوه‌ای می‌باشد و اکثرا به علت ترکیبی که دارند از نظر زراعتی خاک‌های مرغوبی را تشکیل می‌دهند.
   
• ذرات تشکیل‌دهنده لس‌ها :
  لس‌ها از ذرات کانی به خصوص کوارتز ، فلدسپات ، میکا ، کلسیت ، دولومیت و گاهی اوقات هم مواد رسی تشکیل شده است که اغلب این ذرات گوشه‌دار بوده و قطر آنها بین 0.03 تا 0.04 میلیمتر است.
   
• عروسک‌های لسی :
  در اثر تخریب لس ، بخصوص سطح خارجی آن ، مواد آهکی شسته شده (چون اکثرا لس با آهک دیده می‌شود) و باعث ایجاد اشکال کروی نامنظم (نودول) در لس‌ها می‌شوند که به این اشکال حاصله عروسک‌های لسی یا Loess nudule می‌گویند.

گرد و غبار

ذرات بسیار ریز خیلی زود بوسیله باد به حالت معلق در هوا پراکنده شده و مسافت‌های بسیار زیادی را بوسیله باد طی می‌کنند. با کم شدن سرعت باد این ذرات معلق در هوا ، ته نشست می‌کند. ریزش برف و باران نیز به ته نشست این مواد کمک می‌کند. این گرد و غبارها ممکن است پس از طی مسافت‌های طولانی در نواحی قطبی روی یخ‌ها ته نشست کرده و رنگ یخچال‌ها را تیره بسازند.

گرد و غباری که توسط باد حمل می‌شود اغلب دارای قطری بین 8/1 تا 16/1 میلیمتر می‌باشد و بیشتر از کانی‌های کوارتز ،میکا ، رس ، کربناتها ، زیرکن و مگنتیت تشکیل شده‌اند. از ویژگی‌های این نوع رسوبات گسترش وسیع و ضخامت کم آنها می‌باشد.