کاربرد شیرهای صنعتی در صنایع مختلف

معمولا این شیرها به عنوان وسیله كنترل دو حالته (قطع/ وصل) استفاده می شوند . زیرا (1) نسبتا ارزان هستند , (2) وقتی تنظیم شوند در همان وضعیت باقی می مانند , و (3) كاركنان می توانند وضعیت باز یا بسته بودن آن را به وضوح مشاهده كنند . اگر مساحت سطح روزنه شیرORIFICE) برابر با مساحت سطح مقطع لوله باشد , از بازده شیر به عنوان یك وسیله كنترل كننده جریان , كاسته خواهد شد . 3) شیرهای كروی globe valves این شیر اسم كروی را از روی شكل ظاهری بدنه خود كه كروی شكل است گرفته و ساختمان داخلی آن طوری است كه مایع از نقطه ورود به شیر تا خروج از آن 180 درجه تغییر جهت می دهد . ساختمان دریچه و نشیمنگاه آن طوری است كه به مجرد برقرار شدن جریان تماس آنها با هم قطع می شود .همچنین باز نبودن كامل شیر كروی موجب فرسودگی ان نمی شود . ولذا از آن می توان برای تنظیم و كنترل جریان استفاده كرد. متناسب بودن تعداد دور دسته شیر با حجم مجرای خروجی مایع كار تنظیم مقدار جریان را با دست آسان می سازد . ازمشخصات شیرهای كروی می توان به موارد زیر اشاره كرد : جهت جریان سیال بر خلاف شیر كشویی تغییر می كند . تغییر جهت جریان سیال ایجاد تلاطم می نماید . تلاطم افت فشار را افزایش می دهد . در شیر كروی افت فشار بیشتر از شیر كشویی می باشد . در شیر كروی به محض قطع اتصال صفحه انتهایی ساقه و نشیمنگاه سیال كاملا جریان می یابد در شیر كروی فرسودگی به علت اصطكاك خیلی كمتر از شیر كشویی می باشد . یكی از انواع شیرهای كروی شیر كروی زاویه ای می باشد كه در آن تغییر جهت سیال كمتر از شیر كروی معمولی می باشد و تلاطم سیال در شیر كروی زاویه ای كمتر از شیر كروی معمولی است . در آخر در مورد شیرهای كروی باید گفت كه این نوع شیر برای كنترل سیال طراحی شده است و بعلت تغییر ناگهانی مسیر سیال ، باز كردن و بستن شیر ، خیلی سریعتر انجام می شود . درضمن باید گفت كه مواد مختلف كه در ساخت آنها به كار می رود در دسترس می باشد . و تعمیرات آنها از شیر كشویی كمتر و سهلتر می باشد به طوری كه تعمیر آنها بدون خارج كردن آنها از مسیر لوله كشی امكان پذیر می باشد و جنس شیر اغلب از نیكل یا فولاد زنگ نزن می باشد. 4) شیر زاویه ای ANGLE VALVE این نوع شیر همان شیر كروی است , با این تفاوت كه یك زاویه 90 درجه بین ورودی و خروجی آن وجود دارد0 این نوع شیر نسبت به شیر كروی افت فشار كمتری ایجاد می كند و نیز به علت شكل مخصوص آن , در مصرف اتصالات لوله كشی و همین طور وقت مورد نیاز برای نصب صرفه جویی می كند . 5) شیر توپی BALL VALVE این نوع شیرها ضربه ای نیز نامیده می شوند . جریان آب در این نوع شیرها از میان سوراخ یك ساچمه كروی كه در جایگاه كروی كاملا صیقلی شده ای قرار دارد , عبور می كند . برای باز و بسته كردن این نوع شیرها نیز مانند شیر های سماوری فقط گردش 90 درجه ای دسته آن كافی است . این شیرها نیز مقاومت كمی در برابر جریان آب ایجاد می كنند . از این نوع شیرها در لوله كشی آب گرم و سرد و همچنین لوله كشی گاز فشار ضعیف می توان استفاده كرد . 6) شیرهای كشویی gate valves این شیرها بیشتر در محل هایی به كار می رود كه بخواهند جریان سیال را به طور كامل بسته یا باز نمایند . از خواص این شیرها كم بودن افت فشار در طول آن می باشد به همین دلیل در سر راه لوله های طویل از این شیرها به كار می رود . هنگامی كه كشو یا بند آور (gate) كاملا به بالا هدایت شده و از مسیر جریان سیال خارج گردیده و در نتیجه هیچ مقاومتی در مقابل عبور جریان ندارد ولی اگر كشو به پایین ترین محل خود هدایت شده باشد در نتیجه سیال بعلت تغییر مسیر و تصادم با كشو ایجاد تلاطم و افت فشار می نماید . در لوله كشی ها اغلب لوله و شیر به هم پیوسته اند (بوسیله جوشكاری یا بوسیله پیچ ) ولی به طور كلی اتصال شیر و لوله بوسیله فلنچ و پیچ و مهره انجام گردیده و برای جلوگیری از نشتی بین لوله فلنج شیر لائی آب بندی یا gasket گذارده می شود . ساختمان ساقه (stem) ساقه میله بلند و باریكی است كه از یك طرف به فلكه دست (hand wheel) و ازطرف دیگر به كشویی (gate) متصل می باشد . ساقه متصل به كشوی شیر از جعبه ای به نام (stuffing box) عبور می كند . دو نوع gate valve وجود دارد: 1) نوع اول كه به نام موازی معروف است بر اساس استفاده از یك دیسك تخت دروازه ای كه در بین دو نشیمنگاه موازی قرار گرفته تشكیل گردیده است.(جریان بالادست وجریان پائین دست) این ولوها همچنین دارای یك لبه تیزی در قسمت پائین خود می باشند كه این لبه تیز برای برش واز بین بردن ذرات جامد ورودی به ولو می باشد. مزیت مهم این قبیل ولوها اینستكه این ولوها علاوه بر بكار رفتن برای valve seat های نامتقارن ، می توانند برای valve seat های زاویه ای نیز بكار روند. 2) نوع دیگر ازgate valve ها بنام gate valve های با gate گوه ای شكل می باشند. دراین نوع از ولوها از دو seat مورب ویك gate مورب استفاده می گردد.(به منظور امكان بسته شدن در حالت shut off) همان طور كه می دانیم ساقه كشو را بالا و پایین می برد و بدین ترتیب مقدار باز و بسته كردن شیر را كنترل می كند . فراموش نكنیم كه در شیر كشویی جهت حركت سیال كاملا مستقیم بوده و در صورتی كه شیر كاملا باز باشد كشو از مسیر جریان خارج شده و افت فاشر به حداقل می رسد همچنین تلاطم جریان بسیار كم است . 7) شیرهای دیافراگمی diaphragm valves شیر پرده ای یا دیافراگمی ساختمان ساده و جالبی دارد . این نوع شیر از سه قسمت مهم تشكیل شده است بدنه (body) ، دیافراگم (diaphragm) ، و سرپوش (bonnet) دیافراگم از پرده لاستیكی تقویت شده یا جنس قابل ارتجاع دیگر ساخته شده كه با حركت دسته شیر پرده قابل ارتجاع بالا و پایین شده و مجرای عبور سیال را كم و زیاد و در نتیجه مقدار سیال را كنترل می نماید .دیافراگم محتوای شیر را از مكانیسم باز و بستن آن جدا می كند لذا احتیاج به وسائل آب بندی ندارد .در صورتی كه مواد از اطراف شیر بیرون بریزد نشان سوراخ بودن پرده می باشد كه باید تعویض شود از این نوع شیر برای كنترل مواد خورنده مثل اسیدها استفاده می گردد. باید توجه داشت كه بكار بردن شیر دیافراگمی برای مواقعی كه درجه حرارت زیاد باشد بی فایده خواهد بود زیرا در درجه حرارت زیاد دیافراگم ذوب می شود . می توان دیافراگم را از مواد پلاستیكی مقاوم در برابر حرارت ساخت ولی مقرون به صرفه نمی باشد . این نوع شیرها دارای خاصیت خوب بستن می باشند به طوری كه در حالت بسته شدن به هیچ وجه سیال از آن عبور نمی كند از این نوع شیر در فشار ها ودرجه حرارت پایین استفاده می شود . ولوهای دیافراگمی بر اساس شكل بدنه به دو گروه زیر تقسیم بندی می شوند: 1) نوع با برامدگی داخل بدنه(weir type) در این نوع یك قسمت برامدگی در داخل بدنه بصورت ریخته گری تعبیه می گرددو درهنگام بسته شدن ولو ، دیافراگم بر روی این برامدگی می نشیند و عبور جریان را محدود می كند. 2) نوع بدون برامدگی داخل بدنه (straight-through type) در این نوع ولوها ، دیافراگم بصورت یك شكل گوه ای در می آید از ولوهای دیافراگمی می توان در كنترل نمودن جریان نیز استفاده نمود.نوع( weirدارای برامدگی سد كننده در وسط) برای كنترل جریان گزینه مناسبی بوده ولی عیب آن محدود بودن منطقه عبور سیال می باشد. از ولوهای دیافراگمی همچنین برای كنترل جریانهای كوچك وهنگامی كه سیال دارای خاصیت خورندگی بوده وسیالات رادیواكتیو، می توان استفاده نمود. عمر مفید دیافراگم بستگی به نوع ماده ای كه از داخل ولو می گذرد وهمچنین دما، فشار و تعداد دفعات استفاده از ولو بستگی دارد. در بعضی از انواع مواد تشكیل دهنده دیافراگمهاكه از نوع الاستومری می باشند ، این دیافراگمها مقاومت بسیار خوبی در دماهای بسیار بالا دارند.هرچند كه باید توجه داشت خواص مكانیكی مواد الاستومری در دماهای بالا پائین خواهد آمد وامكان از بین رفتن آن نیز در فشار های بالا وجود دارد. بیشتر مواد الاستومری در دمای پائین تر از 150 F بهترین عملكرد را دارا می باشند. از موارد دیگر مزایای این ولوها ایزوله كردن قسمتهای مختلف ولو در مقابل سیال عبوری می باشد.بگونه ای كه دیافراگم خود باعث ایزوله كردن قسمتهای مختلف ولو در مقابل سیال عبوری می گردد.با توجه به این خاصیت این ولوها برای سیالات خورنده و همچنین سیالاتی كه دارای مواد جامد معلق می باشند مناسب خواهند بود..باتوجه به اینكه مجموعه درپوش ولو در معرض تماس با سیال عبوری قرار نمی گیرد لذا در تهیه متریال آن می توان از مواد ارزانتری استفاده نمود.با توجه به پیشرفتی كه در طراحی دیافراگم ومواد آن صورت پذیرفته ، امروزه دیافراگم های جدید قادر به عملكرد با انواع سیالات عبوری می باشند. 8) شیر برگشت معكوس فاضلابی BAKE WATER VALVE این نوع شیرها فقط در لوله كشی فاضلاب مورد استفاده , قرار می گیرند و كاملا شبیه شیر های یك طرفه آزاد عمل می كند . در حالاتی كه به علل مختلف , فاضلاب به سمت مجراهای ورودی فاضلاب ساختمان برگشت می كند , این شیرها از این عمل جلوگیری می كند . این نوع شیرها , معمولا در جاهایی نظیر زیر زمین ساختمان كه ارتفاع كمی نسبت به محل دفن فاضلاب دارد , برای جلو گیری از برگشت فاضلاب نصب می شود . 9) شیر فشار شكنPRESSURE REDUCING VALVE شیر فشار شكن یا شیر تنظیم كننده فشار , به طور معمول نزدیك كنتور آب ساختمان ها بعد از انشعاب از لوله اصلی آب شهر نصب می شود تا فشار های زیاد و تغییرات فشار آب شهر را تقلیل دهد . این شیر را می توان یك وسیله تمام خود كار خواند , زیرا برای انجام تغییرات و تقلیل فشار دارای ساختمانی مخصوص است كه این عمل را بدون انتقال انرژی انجام می دهد . این شیرها یك پیچ مخصوص تنظیم فشار دارد كه به وسیله آن فشار خروجی شیر تنظیم می شود. همان طور كه در شكل پیدا است , باید یك آشغال گیر یا صافی به شیر فشار شكن متصل كرد تا مواد خارجی احتمالی باعث خرابی مكانیزم داخلی این شیر نشود 10) شیرهای یكطرفه non return or check valves از شیرهای یكطرفه برای جلوگیری از بازگشت مایع یا گاز كه بمقصد فرستاده شده انتقال می گردد . دلائل استفاده از آنها در صنعت و وسائل خانگی به شرح زیر می باشد. الف- در منازل : روی ورودی آب را به طرف ساختمان قرار می دهند كه در صورت قطع آب مقدار آبی كه در وسائل خانگی و داخل لوله ها ذخیره شده به لوله اصلی باز نگردد. ب- روی لوله ورودی آب گرمكن ها قرار می دهند كه بر اثر قطع آب و یاشكستن لوله در داخل ساختمان آب ذخیره شده در مخزن آب گرمكن خالی نشود . زیرا ممكن است كوره به كار ادامه دهد و باعث سوختن آب گرمكن گردد. ج- در پالایشگاه ها شیر یكطرفه را روی لوله خروجی تلمبه قرار می دهند كه پس از انتقال مقدار لازم مواد نفتی ، و بستن تلمبه یا خاموش شدن اضطراری تلمبه مواد ارسال شده نتواند برگردد زیرا در اثر برگشت علاوه بر هدر رفتن انرژی مصرف شده برای ارسال آن ممكن است طرف دریافت كننده مواد را نیز با كمبود فوری مواجه سازد از این مهمتر ممكن است فشار مایع برگشتی كه از همان مسیر رفته معكوس شود و در نتیجه تلمبه گریز از مركز را با سرعت فزاینده بچرخاند و سرعت آنقدر زیاد شود كه تلمبه داغ شده از كار بیفتد و حتی منفجرشود . طرز كار آنها به این صورت می باشد كه فشار مایع یا گاز دریچه شیر را بلند می كند و باعث عبور مایع یا گاز می شود تا زمانی كه فشار زیر دریچه بیشتر از فشار روی آن باشد شیر باز می ماند و عبور مایع یا گاز ادامه می یابد اگر به هر علتی فشار زیر دریچه كمتر از فشار روی آن شود وزن خود دریچه و فشار موادی كه قصد برگشتن دارند باعث بسته شدن شیر و جلوگیری از برگشت مواد می شود . 11) شیرهای پروانه ای butterfly valves یكی از ساده ترین شیرهای است كه كاربرد آن ها در واحد های نفت و پتروشیمی متداول می باشد . ساختمان آنها تشكیل شده از یك بدنه معمولی و یك صفحه مدور كه تقریبا در وسط قرار دارد .این صفحه حول میله ای در حدود 90 درجه می گردد و بوسیله اهرمی بقسمت حركت دهنده شیر وصل می باشد. این محرك می تواند دستی یا بوسیله فشار هوا و یا برق باشد . شیرهای پروانه ای كوچك را در اندازه های 4 اینچ الی 24 اینچ می سازند تعمیرات آنها ساده است ولی باید مرتبا گریسكاری شود . بعضی از آنها را در موارد خاصی بوسیله فلكه دستی كه به میله گرداننده صفحه وصل می باشد و مكانیزم آن د ر یك جعبه چرخ دنده قرار دارد مجهز می كنند . تا چنانچه اگر گرداننده اصلی كه هوا یا هیدرولیك می باشد از كار بیفتد بتوانند با آزاد كردن آن از دنده با اهرم یا فلكه دستی صفحه را درهر حالت كه باشد نگهدارند . كاربرد شیرهای پروانه ای در واحدهایی كه فشار آنها حین كار كم باشد بعلت حداقل بودن افت فشار بسیار متداول می باشد و اصولا طراحان كارخانجات صنعتی تا آنجایی كه ممكن است سعی می كنند كه از بوجود آمدن افت فشار در سیستم ها جلوگیری كنند زیرا در غیر این صورت از لحاظ هزینه نصب آنها مقرون به صرفه نمی باشد . ویژگی دیگر این شیرها به حداكثر رساندن سرعت جریان سیال در حداقل زمان و حركت شیر می باشد مخصوصا درمورد كنترل فشار سیالات در مخازن یا برج های تحت فشار، همچنین این نوع شیرها در حجم زیاد انتقال سیالات مورد استفاده قرار می گیرد . با توجه به سبكی وزن و ارزانی قیمت همكاری جدی بین طراحان شیر پروانه ای و متخصصان در رشته فلز شناسی و رشته های پلاستیك و لاستیك سازی به وجود آمده كه جنس صفحه دیسك و نشیمنگاه به صورت های گوناگون سبك و قابل ارتجاع ساخته شود . اهمیت و شهرت شیر پروانه ای به این جهات می باشد : آسانی كاربرد، نداشتن قطعات لغزنده و كشویی ، كاهش افت فشار ، قابلیت كنترل ، ارزانی و سبك بودن ، عدم تركیب جنس ساخته شده صفحه با فرآورده های عبور كننده اعم از شیمیایی یا پتروشیمی موارد استفاده از شیرهای پروانه ای عبارتند از : ایستگاه نیروی حرارتی ، ایستگاه نیروی هیدروالكتریكی ، صنایع به خصوص نفت و گاز ،لوله كشی آب و فاضلاب 12) شیرهای اطمینان safety valves كمپرسورها و دیگ های بخار ،توربین ها ، ظروف ولوله ها وسایر تاسیسات تحت فشار كه محتوای گاز یا مایعات هستند اغلب شرایط كارشان طوری است كه با فشار بالا رونده ولی كنترل شده مواجه می باشند . بعضی اوقات ممكن است كه دستگا ه های كنترل كننده خراب و وظیفه خود را درست انجام ندهند و باعث بالا رفتن بیش از حد مجاز فشار دستگاه ها گردند د این صورت امكان صدمه دیدن ،تركیدن و در نتیجه وارد آوردن خسارت جانی و مالی فراوان می باشد . برای جلوگیری از این گونه حوادث علاوه بر دستگاه های كنترل كننده وسیله دیگری بنام شیر ایمنی روی دستگاه ها ی تحت فشار نصب می نمایند . كه در صورت بالا رفتن از حد مجاز فشار بطور خودكار باز و با خارج كردن مقداری از محتوای دستگاه فشار آن را تا حد مجاز پایین می آورند . Safety valves فقط برای گازها ، هوا ، بخار و غیره (به استثنای مایع) بكار برده می شود این شیرها به طور خودكار از افزایش غیر مجاز فشار بر روی ظروف تحت فشار و سیستم لوله كشی جلوگیری می كنند. همچنین این شیرها دارای گواهینامه بوده كه قبل از مصرف باید آنها را حتما چك كرد . شیر ایمنی بطور خودكار از افزایش فشار فشار گاز قبلا تعیین شده جلوگیری می نماید بعبارت دیگر در مواقع لزوم مقدار لازم گاز ،بخار آب یا هوا را تخلیه می نماید تا فشار دستگاه به اندازه مجاز برسد . دریچه ی اطمینان راباید طوری انتخاب كرد كه در صورت بهم خوردن تعادل فشار ظرف (در حدود 10 درصد بیش از فشاری كه ظرف باید معمولا نگهدارد و یا در حد بالاترین فشاری كه ظرف می تواند تحمل كند ) شیر اطمینان باز شده و مقادیر مایع یا گاز را خارج می كند. سطح دریچه شیر اطمینان بایستی مساوی و یا بالاتر از سطح دریچه شیر ورودی ظرف و یا مخزن مورد نظر باشد . شیرهای اطمینان طوری انتخاب می گردند كه نه فقط در فشار معینی باید باز شوند بلكه ظرفیت آنها طوری است كه مقادیر زیادی مایع یا گاز محتوی را ك در اثر حرارت (تبخیر مایعات یا انبساط گازها ) تغییر حالت داده است باید خارج كنند و این شیرها به سه نوع مشخص می شوند : شیرهایی كه روی منابع ظروف و دستگاه های محتوی گاز نصب می شوند و بنام safety valve نامیده می شوند . شیرهایی كه روی منابع و دستگا ه های محتوی مایع نصب می شوند بنام relief valve نامیده می شوند . شیرهایی كه بر روی منابع و دستگاه های محتوی گاز و مایع نصب می شوند و بنام safety relief valve نامیده می شوند . شیرهای اطمینان بر سه نوع تقسیم می شوند : 1- شیراطمینان با فنر : این نوع شیرها بهترین محافظ برای ظروف تحت فشار می باشند كه روی صفحه دریچه آنها فنر مناسبی تعبیه شده و در بالای فنر مهره ای قرار دارد كه بوسیله ی آن فشار روی دریچه فشار مخزن را در حد ایمنی مورد نظر كم و زیاد می كند . 2- شیرهای اطمینان وزنه ای : این نوع شیرها ،شیرهای هستند كه بانیروی وزنه های روی دریچه فشار درون مخزن را در حد مجاز ایمنی مهار می كنند . 3- شیرهای اطمینان با فنر و دیاگرام : برای كنترل مواد و سیالات در ظروف از این نوع شیرها استفاده می شود زیرا با این شیرها هم فشار و هم سطح مایع در یك ظرف یا مخزن را می توانند كنترل نمایند . باید اطمینان حاصل كرد كه ظرفیت گواهی شده شیر اطمینان صحیح باشد برای اینكه ظرفیت شیر را بدست آورند آ ن را با هوا یا بخار اشباع شده و یا گاز طبیعی آزمایش می كنند . 13) شیر تخلیه شیر تخلیه كه بیشتر در دیگ های بخار تعبیه می شوند و در پایین ترین قسمت دیگ نصب می شوند و در صورت لزوم با استفاده از آن , رسوب و جرم و دیگر ناخالصی هایی كه ته نشین می شوند , تخلیه می كنند 14) شیر سه راهه دستی CROSS GLOBE VALVE هدف از كاربرد این نوع شیرها , كنترل كردن درجه حرارت سیال خروجی از شیر سه راهه مخلوط كننده است . این شیر همواره دو راه را به هم مرتبط می كند . این شیر می تواند در یك مسیر اصلی نصب شود و طرف سوم آن به یك انشعاب وصل گردد و توسط آن می توان میزان عبور آب به انشعاب را تنظیم كرد . عملكرد شیر های سه راهه مخلوط كننده و تقسیم كننده با یكدیگر تفاوت دارد . در شیر های سه راهه مخلوط كننده , دو جریان با یكدیگر مخلوط می شوند و یك جریان مشترك را به وجود می آورند . در حالی كه در شیر های سه راهه تقسیم كننده یا كنار گذر جریان , برای كنترل كردن درجه حرارت , یك جریان سیال به دو قسمت تقسیم می گردد . در برخی از كار بری ها (مثلا كنترل برج خنك كن ) باید در عوض شیر مخلوط كننده , از شیر كنار گذر یا تقسیم كننده استفاده شود. 15) شیر شلنگی HOSE VALVE این شیرها برای آبیاری باغچه و فضای سبز به كار می رود و در قطر های 2/1 ,4/3 و 1 اینچ ساخته می شود 16) شیر آب نما WATER GAUGE VALVE این شیرها در آب نما های شیشه ای برای قطع و وصل ارتباط آب و آب نما به كار می روند 17) شیر های خاص SPECIAL PURPOSE VALVES در برخی از كار بری ها , از شیرهای خاص استفاده می شود , مثلا چهار راهه برای گردش آب در حلقه دیگ . یك نوع از شیرهای چهار راهه نیز به عنوان شیر تبدیل وضعیت در سیستم سرمایش به كار برده می شود . با استفاده از نوع شیر در سیستم های پمپ حرارتی , نقش تبخیر كننده (EVAPORATOR) با چگالنده (CONDENSER)تعویض می گردد .شیر های شناور نوع دیگری از شیرهای خاص هستند كه برای تغذیه آب به یك مخزن با یك منبع و یا در موارد خاص به عنوان شیر تغذیه دیگ به كار برده می شوند. 18) شیرهای خودكار control valves شیر های خودكار معمولا شیرهایی هستند كه هماهنگ با یك كنترل كننده خود كار برای كنترل كردن مقدار گذر جریان استفاده می شوند . شیر های كنترل را به گروه های زیر تقسیم می كنند : الف) نوع دارای عملگر (ACTUATOR TYPES) : یك عملگر شیر سیگنال خروجی از كنترل كننده (مثلا یك سیگنال الكتریكی یا بادی ) را به حركت خطی یا دورانی تبدیل می كند . عملگرها دارای اندازه ها , نوع ها , خروجی ها و مودی های كنترلی متفاوت و گسترده ای هستند . متداول ترین عملگر های مورد استفاده برای شیر های خود كار عبارتند از : عملگر های مغناطیسی (SOLENOID) , بادی (PNEUMATIC) , موتور الكتریكی , الكترونیكی , هیدرولیكی و ترموستاتیكی . ب) دو راهه ( یك و دو نشیمن گاهی ) (TWO-WAY SINGLE AND DOUBLE-SEAT) : در شیرهای خودكار دو راهه سیال از دهانه ورودی وارد می شود و از دهانه خروجی , خارج خواهد شد . با توجه به موقعیت ساقه شیر (STEM) و دیسك شیر (DISK) , ممكن است جریان كامل و یا جریان كمتری از درون شیر بگذرد . شیرهای دو راهه می توانند دارای یك یا دونشیمنگاه باشند . در مورد شیرهای یك نشیمنگاهی , برای بستن شیر از یك نشیمنگاه و یك دیسك استفاده می شود . شیرهای دو نشیمنگاهی , نوع خاصی از شیرهای دو راهه هستند كه دارای دو نشیمنگاه و دو دیسك هستند . از این شیرها در مواردی استفاده می شود كه مقدار افت فشار در هنگام بسته شدن شیر , بیش از حد شیر های یك نشیمنگاهی باشد . ج) شیر های سه راهه (THREE-WAY VALVES) : در شیر های سه راهه مخلوط كننده (MIXING) , دو جریان با یكدیگر مخلوط می شوند . معمولا در سیستم های (HVAC) این شیرها برای اختلاط آب سرد كننده یا آب گرم كننده استفاده می شود . كار برد این شیرها كنترل درجه حرارت هوا در بعد از كویل های آب سرد كننده می باشد . برای این منظور , آب سرد كننده در حال تغذیه به كویل , با آب گرم تر برگشتی از كویل مخلوط می گردد. همین كار را می توان در مورد آب گرم كننده نیز انجام داد. د ) شیر های پروانه ای (BUTTERFLY VALVES) : در برخی از كاربری ها ,به دلیل محدودیت جا و یا محدودیت اندازه های موجود شیرهای سه راهه مخلوط كننده و تقسیم كننده , نمی توان از این شیرها استفاده كرد . در چنین مواردی از دو شیر پروانه ای كه بر روی یك سه راهه نصب شده و توسط اهرم بندی به یكدیگر متصل هستند , استفاده خواهد شد . توجه شود كه مشخصه های جریان شیرهای پروانه ای با مشخصه های شیرهای استاندارد دارای دیسك و نشیمنگاه تفاوت دارد , بنابراین كاربرد این شیرها فقط در مواردی میسر است كه مشخصه های جریان آن ها جوابگو باشد. 19) شیرهای متعادل كننده BALANCING VALVES شیرهای متعادل كننده دستی می توانند دارای ساقه گردان (ROTARY) , بالا رونده (RISING) , و یا غیر بالا رونده (NONRISING) باشند . عموما ساختمان این شیرها دارای یك قسمت متحرك دارای روزنه است كه با توجه به نیرو های فشاری , موقعیت خود را تنظیم می كند و بدین ترتیب , مساحت گذر گاه جریان را تغییر خواهد داد . با استفاده از این شیر وقتی مقدار افت فشار شیر تغییر كند , مقدار جریان سیال به مقدار از پیش تعیین شده خواهد رسید . 20 ) شیر های تخلیه كننده فشار PRESSURE RELIEF VALVES معمولا از اصطلاحات شیر اطمینان و شیر تخلیه فشار به جای یكدیگر نیز استفاده می گردد . شكل ظاهری و كاری كه در هر دو نوع شیر انجام می دهند , یكسان است و آن محدود كردن مقدار فشار یك مایع , بخار یا گاز از طریق تخلیه كردن قسمتی از آن سیال است . شیر های اطمینان معمولا برای هوا و بخار آب استفاده می شوند . مشخصه این شیرها باز و بسته شدن سریع آن ها است . شیرهای تخلیه كننده فشار عموما برای مایعات به كار می روند و باز یا بسته شدن آن ها در هنگام زیاد یا كم شدن فشار , و به كندی صورت می گیرد.