شاید به چشمتان خورده باشد افرادی را که سرشان از بدنشان بزرگتر است. اینها همان افرادی هستند که به هیدروسفالی مبتلا هستند. علائم در تمام سنین یکسان نیست بلکه در سنین مختلف دارای علائم متفاوتی است.
هیدروسفالی (Hydrocephalus)
هیدروسفالی یک واژه یونانی به معنای آب در سر است که نشان دهنده تجمع مایع مغزی-نخاعی در داخل جمجه است. هیدروسفالی یک بیماری ناشی از افزایش حجم مایع مغزی نخاعی (CSF) است که معمولا به علت انسداد جریان مایع مغزی-نخاعی در بطن ها یا در فضای ساب آراکنوئید ایجاد می شود که ممکن است مادرزادی یا اکتسابی باشد. قبل از توضیحات بیشتر در این رابطه لازم است که تعریفی از مایع مغزی نخاعی داشته باشیم .
مایع مغزی نخاعی (CSF) مایعی است شفاف و بدون رنگ که حجم آن ۷۵ الی ۱۵۰ میلی لیتر بوده که این مایع، فضای داخل بطن های مغز، فضای زیر عنکبوتیه (فضای ساب آراکنوئید) و کانال مرکزی طناب نخاعی را پر می کند. اگرچه شبکه کوروئیدی هر یک از بطن های مغزی که توده ای از مویرگ ها است، وظیفه تشکیل مایع مغزی-نخاعی (CSF) را برعهده دارد، ولی مقدار کمتری از مایع مغزی نخاعی احتمالا توسط دیواره های مویرگ های نرم شامه ساخته می شود. یکی از مهمترین وظایف مایع مغزی-نخاعی، نگهداری و حفاظت از مغز و نخاع و جلوگیری از ضربات مغزی است.
گاهی هیدروسفالی به دلیل افزایش تولید مایع مغزی نخاعی، اختلال در جذب مایع مغزی نخاعی (به عنوان نمونه به هنگام ترومبوز در سینوس سهمی فوقانی) یا آتروفی مغز در پیری (جهت جبران کاهش حجم مغز) به وجود می آید. نتیجه هیدروسفالی، افزایش فشار درون مغز است که در نتیجه بافت مغز نازکتر میشود و استخوانهای جمجمه برای آنکه با مایع اضافی سازگاری پیدا کننده کشیده میشوند . فشار بر روی مغز می‌تواند به مغز آسیب برساند و اگر مداوا نشود بیشتر از ۵۰ درصد کودکان مبتلا به آن از بین می‌روند.هیدروسفالی در کودکان به شکل مادر زادی یا اکتسابی رخ می دهد.
در نوع مادرزادی گاها لرزش های شدید ’ دیده می شود ۰ هیدرو سفالی اکتسابی به علت وجود تومور در بطن سوم یا چهارم رخ دهد که سدی در جلوی جریان مایع مغزی – نخاعی در این مسیر بوجود می آید ۰
نشانه‌ها
– اندازه غیرطبیعی سر هنگام تولد یا رشد سریع آن در ماههای بعد
– برجسته شدن مویرگها روی پوست سر
– ملاجهای برجسته و پهن
سردرد استفراغ
نشانه‌های تجمع آب در مغز به سن کودک بستگی دارد اگر هنگام تولد با کودک باشد سر بطور غیرطبیعی بزرگ است زیرا استخوانهای جمجمه بر اثر مایع به اطراف کشیده شده‌اند و نوزاد در این موارد احتمالاً دچار عارضه اسپینا بیفیدا نیز هست در انواع خفیف‌تر هیدروسفالی، سر ممکن است هنگام تولد طبیعی باشد اما در ماههای بعدی با سرعت زیادی رشد می‌کند. هیدروسفالی در سنین بالاتر کودکی نیز دیده میشود که در نتیجه تومور و عفونتهای نظیر مننژیت است در موارد اخیر سر به اندازه قابل توجهی بزرگ نمیشود با اینحال مایع اضافی موجود در مغز می‌تواند علائمی چون سردرد و استفراغ را بوجود آورد. علائم نورولوژیکی خفیف شامل ضعف و ناهماهنگی اندامها می باشد ۰ هیدروسفالی مادرزادی ’ صرع و مشکلات یادگیری را در پی خواهد داشت ۰ در نوع اکتسابی پیش آگهی به علت بروز بستگی دارد ۰
چه کار می‌توان کرد؟
اگر بیماری هیدروسفالی در زمان تولد وجود داشته باشد باید هنگام وضع حمل از طرف دکتر مورد توجه قرار گیرد و بطور منظم سر نوزاد برای آگاهی از اندازه آن مورد اندازه‌گیری قرار گیرد برای تعیین علت دقیق تجمع مایع در مغز ارزیابی‌های اولیه و دقیق دکتر متخصص اطفال ضرورت دارد در موارد خفیف می‌توان برای جلوگیری از تولید اضافی مایع از داروها استفاده کرد در غیر اینصورت به شرط آنکه تجمع آب در مغز پیشرفت زیادی نکرده باشد می‌توان از طریق عمل جراحی به رفع آن اقدام کرد برای اینکار تحت بیهوشی لوله‌ای ظریف همراه با یک دریچه یکطرفه را در جمجمه کار می‌گذارند و سر دیگر آنرا به یک رگ خونی بزرگ متصل می‌کنند بدین ترتیب مایع از مغز مستقیماً به جریان خون تخلیه میشود بعد از این اقدامات سر کودک بتدریج به حالت طبیعی بر می‌گردد و حدود ۴۰ درصد از کودکان بیمار از نظر هوشی رشد نسبتاً طبیعی پیدا می‌کنند (چنانچه در مراحلی بعد از عمل جراحی کودک شما تحریک پذیر شود واستفراغ کند احتمال می‌رود که لوله بسته شده باشد می‌توان لوله را عوض کرد یا انسداد آنرا برطرف نمود.)
درمان :
در هر دو نوع درمان عبارت است از تعبیه دریچه ای که فشار مایع مغزی – نخاعی را تنظیم می نماید و گاهی اوقات سد و مانع را از بین می برد ۰ در برخی موارد در هیدروسفالی رشد سر متوقف می شود و دیگر افزایش اندازه پیدا نمی کند .
