بدن شما به دلایل متعددی به ویتامین ها نیاز دارد که یکی از آنها نیاز برای ساختن گلبول های قرمز سالم است. اگر بدنتان دچار کمبود ویتامین های کلیدی باشد دچار نوعی کم خونی به نام کم خونی ناشی از کمبود ویتامین خواهید شد.
در کم خونی ناشی از کمبود ویتامین، بدن به اندازه کافی گلبول قرمز نمی سازد. گلبول های قرمز اکسیژن را از ریه شما به تمام بخش های دیگر بدن می برد. در کم خونی ناشی از کمبود ویتامین، تعداد گلبول های قرمز کاهش یافته و لذا بدنتان نمی تواند تمام اکسیژنی را که برای عمکرد قوی بدان نیاز دارد را بدست آورد.
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین همچنین می تواند منجر به دیگر مشکلاتی چون تضعیف حافظه و یا حس سوزش در دست ها و یا پاها گردد. شما می توانید این کم خونی را با مکمل درمانی و یا تغییر برنامه غذایی خود بر طرف نمایید.
نشانه ها:
- خستگی
- رنگ پریدگی یا زرد شدن پوست
- زخم در دهان و زبان
- از دست دادن وزن
- اسهال
- کرخ شدن یا مور مور شدن دستها و پاها
- ضعیف شدن ماهیچه ها
- تحریک پذیری
- حرکات غیر یکنواخت
- گیجی و فراموشی
کمبود ویتامین به آرامی طی چند ماه تا چند سال پیشرفت می کند ، علائم کمبود ویتامین ممکن است در ابتدا بسیار کم باشد ولی به تدریج افزایش یافته و و بدتر می شود.
علت:
برای تولید تعداد کافی از گلبول های سالم ( به خصوص گلبول قرمز) بدنتان نیازمند یک رژیم غذایی سالم می باشد که مقدار معینی از ویتامین ها و ریز مغذی های دیگر را تامین نماید. اگر رژیم غذایی شما فاقد ریز مغذی های لازم باشد کم خونی ناشی از کمبود ویتامین پیشرفت می نماید . برخی مواقع نیز کم خونی به علت اینکه بدنتان قادر به جذب مناسب مواد مغذی از غذاها نیست ایجاد می شود.
دلایل کم خونی کمبود ویتامین که کم خونی مگالوبلاستیک نیز نامیده می شود، عبارتند از:
کم خونی ناشی از کمبود فولات:
فولات که به عنوان ویتامینB9 نیز شناخته می شود، ماده مغذی است که بیشتر در مرکبات و سبزیجات برگ سبز یافت می شود. برنامه غذایی که به صورت مداوم فاقد این ماده غذایی باشد نهایتا به کمبود فولات منتهی می شود. همچنین ناتوانی در جذب فولات نیز می تواند منجر به کمبود آن شود.
بیشتر مواد مغذی موجود در غذاها در روده باریک جذب می شوند. افرادی که دچار بیماری های روده باریک مثل ، بیماری کرون یا سلیاک باشند و یا افرادی که بخش وسیعی از روده باریک خود را با جراحی خارج کرده اند و یا عمل بای پس انجام داده اند ممکن است مشکلاتی در جذب فولات غذایی و یا نوع ساخته شده آن (اسید فولیک) داشته باشند.
الکل جذب فولات را کاهش می دهد، پس زیاده روی در مصرف الکل ممکن است منجر به کمبود فولات شود . تجویز برخی داروهای خاص، مثل داروهای ضد حمله عصبی، می تواند با جذب این ماده مغذی تداخل ایجاد کند. نیاز زنان باردار و شیرده به فولات افزایش پیدا می کند، همچنین افرادی که برای بیماری کلیوی تحت همودیالیز هستند، نیاز بیشتری به فولات دارند. غفلت در پاسخ به این افزایش نیاز می تواند منجر به کمبود شود.
کم خونی کمبود ویتامین B12 (کم خونی پرنیشیوز).
به ندرت کمبود ویتامین B12ناشی از کافی نبودن این ویتامین در برنامه غذایی است. این ویتامین بیشتر در گوشت، تخم مرغ و شیر یافت می شود . کمبود زمانی اتفاق میافتد که روده کوچک قادر به جذب این ویتامین نباشد . این مشکل ممکن است طی جراحی معده یا روده اتفاق بیافتد (مثل عمل بای پس معده)، رشد باکتری های غیر نرمال در روده و یا بیماری های روده مثل بیماری کرون یا سلیاک، که با جذب ویتامین تداخل می کند.
کمبود ویتامین B12 می تواند ناشی از خوردن کرم کدو از ماهی های آلوده باشد. زیرا کرم کدو مواد مغذی بدن شما را مصرف می کند. در هرحال علت کمبود این ویتامین ، اغلب ناشی از فقدان ماده ای به نام فاکتور داخلی معده می باشد. فاکتور داخلی پروتئینی است که توسط معده ترشح شده و برای جذب ویتامین B12 ضروری است.
ویتامینB12 در معده از ماده غذایی جدا می گردد و فاکتور داخلی پروتئینی است که توسط معده ترشح شده و به ویتامین B12 متصل می شود و آن را از معده تا روده باریک انتقال می دهد و در آنجا به داخل جریان خون جذب می شود . بدون فاکتور داخلی ، B12 نمی تواند جذب شود و بدن را بدون هیچ ثمری ترک می کند . فقدان فاکتور داخلی ممکن است ناشی از واکنش سیستم خود ایمنی باشد.
ممکن است سیستم خود ایمنی شما اشتباها به پروتئین هایی که توسط معده ساخته شده است حمله کند . کمبود ویتامین B12 نهایتا منجر به کم خونی می شود . اگر کمبود به علت فقدان فاکتور داخلی معده باشد ، کم خونی پرنیشیوز نامیده می شود . پرنشیوز به معنی " کشنده " است . قبل از دسترسی به آمپول B12 و امکان تزریق این ویتامین ، فقدان فاکتور داخلی اغلب کشنده بود . به علت اینکه ویتامین B12در مقدار زیاد در کبد ذخیره می شود ، ممکن است سالها طول بکشد تا اولین علائم کمبود بروز کند .
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین C .
کمبود ویتامین Cدر رژیم شما نیز می تواند منجر به کم خونی شود . بدن شما برای ساختن سلول های خونی سالم به ویتامین Cنیاز دارد . این ویتامین بیشتر در مرکبات یافت می شود . ویتامینC همچنین به جذب آهن که بخش مهمی از ساختار گلبول های قرمز خون است نیز کمک می کند . دلایل دیگری که ممکن است باعث این نوع کم خونی شود شامل سوء تغذیه عمومی ، سرطان ، هایپرتیروئیدی و یا کاهش توانایی جذب آهن رژیم غذایی می باشند . داروهای خاص درمان سرطان نیز می توانند سبب کمبود ویتامین شوند .
عوامل خطر:
آیا شما در گروه در معرض خطر برای کم خونی ناشی از کمبود ویتامین قرار دارید؟
شما در معرض خطر آنمی کمبود فولات هستید اگر:
- باردار هستید و مولتی ویتامین حاوی اسیدفولیک دریافت نمی کنید.
- یک نارسایی در روده خود دارید که با جذب فولات تداخل می کند.
- اگر زیاد الکل مصرف می کنید. زیرا الکل با جذب فولات تداخل دارد.
- برخی داروهای خاص را مصرف می کنید. مثل برخی داروهای ضد حمله عصبی، که می تواند مانع جذب فولات شود.
- اگر تحت همودیالیز قرار دارید. از پزشک خود سوال کنید که آیا برای پیشگیری نیاز به مکمل فولات دارید و یا خیر.
- اگر تحت درمان سرطان قرار دارید. بعضی داروها که برای درمان سرطان استفاده می شوند ممکن است با متابولیسم فولات تداخل ایجاد کنند.
- اگر رژیم غذایی شما از کفایت کافی برخوردار نباشد. اگر برنامه غذایی شما به صورت قابل توجهی فاقد میوه های تازه و یا سبزی است و یا اگر شما غذاهای خود را به مدت طولانی می پزید، ممکن است در معرض خطر کم خونی فقر فولات باشید.
شما در معرض خطر آنمی کمبود ویتامین B12 هستید اگر:
- اگر گوشت و محصولات لبنی نمی خورید. گوشت و لبنیات از جمله غذاهایی هستند که حاوی مقادیر زیادی ویتامین B12 می باشند. گیاهخواران محض ممکن است در این گروه قرار بگیرند.
- اگر دچار بیماری روده ای هستید. رشد باکتری های غیر نرمال در روده یا جراحی روده یا معده، که با جذب ویتامین تداخل می یابند می توانند منجر به کم خونی گردند.
- اگر دچار کمبود فاکتور داخلی هستید. بیشتر افرادی که کم خونی فقرB12 برای آنها تشخیص داده شده است دچار کمبود فاکتور داخلی هستند. فاکتور داخلی پروتئینی است که توسط معده ترشح شده و برای جذب ویتامین B12 ضروری است. فقدان فاکتور داخلی ممکن است به علت واکنش های خود ایمنی و یا نقص ژنتیکی اتفاق می یافتد.
- اگر برخی داروهای خاص را مصرف می کنید. آنتی اسید ها و بعضی داروها که اغلب برای درمان دیابت نوع 2 تجویز می شوند ، ممکن است در جذب ویتامین B12اختلال ایجاد کنند.
- اگر دچار اختلال خود ایمنی هستید. در افرادی که دچار اختلالات خود ایمنی مربوط به غدد درون ریزهستند، مثل دیابت یا بیماری تیروئید، ممکن است ریسک دچار شدن به کم خونی فقر B12به صورت پیشرونده افزایش یابد.
شما در معرض خطر آنمی کمبود ویتامین C هستید اگر:
- دچار سوء تغذیه هستید و مقدار کافی از مواد مغذی و ویتامین هایی که نیاز دارید را دریافت نمی کنید.
- دچار مشکلاتی در سلامت تان هستید. مثل هایپرتیروئیدی یا سرطان که می توانند منجر به تخلیه بدن از ویتامین C شده و نهایتا منجر به کمبود می شود.
- سیگار می کشید. سیگار کشیدن می توانند منجر به کمبود ویتامین Cشود زیرا باعث کاهش جذب این ویتامین می شود.
عوارض:
کمبود ویتامین ریسک بسیاری بیماری ها و مشکلات را در فرد افزایش می دهد.
نقایص هنگام تولد. کمبود فولات در زنان باردار می تواند منجر به نقایص جنینی در مغز و نخاع شود .
اختلالات سیستم عصبی. همان طور کهB12 برای ساخت گلبول های قرمز خون مهم است ، برای عملکرد سالم سیستم عصبی نیز لازم و حیاتی است. کمبود ویتامین B12میتواند منجر به مشکلات عصبی گردد، مثل ضعف و سوزن سوزن شدن دائم دستها و پاها، گیجی و فراموشی. زیرا ویتامین B12برای عملکرد سالم مغز ضروری است. کمبود ویتامین B12می تواند قبل از بروز کم خونی منجر به دیگر اختلالات در سلامتی فرد شود.
اسکوروی. کمبود ویتامین cمیتواند منجر به اسکوروی شود. علائم و نشانه های این بیماری نادر شامل، خونریزی زیر پوستی و در اطراف دهان می باشد.
آمادگی برای ویزیت پزشک
اگر مشکوک هستید که شاید به آنمی ناشی از کمبود ویتامین مبتلا باشید، احتمالا باید اول به پزشک خانواده و یا پزشک عمومی مراجعه نمایید. به هر حال در بعضی موارد، ممکن است شما به پزشک متخصص اختلالات خونی ارجاع داده شوید. (هماتولوژیست)
در اینجا بعضی اطلاعات مفید در جهت کسب آمادگی برای قرار ملاقات با پزشک گرد آوری شده اند.
آنچه که می توانید انجام دهید:
- هر علامتی را که تجربه کردید، بنویسید. شامل هر نشانه ای که حتی شاید به نظرتان به علت ملاقات تان با دکترتان مربوط نباشد.
- اطلاعات شخصی کلیدی و مهم را یادداشت کنید. شامل هر استرس بزرگ و یا تغییرات اخیر در زندگی شما.
- لیستی از تمام داروها تهیه کنید، مانند هر گونه ویتامین یا مکملی که مصرف می کنید.
- سوالاتی که در نظر دارید آنها را از پزشک بپرسید را یادداشت نمایید. زمان شما برای ملاقات با پزشک محدود است، پس تهیه کردن لیستی از سوالات برای استفاده بهینه از زمان به شما کمک می کند .
بعضی سوالات اساسی که می توانید پیرامون آنمی کمبود ویتامین از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- مهمترین دلیل علائم این بیماری چیست؟
- آیا دلایل دیگری برای علائمی که در من مشاهده می شود وجود دارد؟
- آیا این شرایط دائمی است و یا موقت؟
- چه درمانی را پیشنهاد می کنید؟
- آیا راه دیگری نیز غیر از راهی که پیشنهاد کردید وجود دارد؟
- من بیماری های دیگری نیز دارم، چگونه میتوان همه این مشکلات را در کنار یکدیگر کنترل نمود؟
- آیا غذایی هست که من باید به برنامه غذایی خودم اضافه کنم؟
- آیا بروشور یا کتابچه ای هست که بتوانم برای مطالعه با خودم داشته باشم؟ چه وب سایتی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می کنید؟
به غیر از سوالاتی که برای پرسیدن از پزشک آماده کرده اید، هر زمانی که چیزی را متوجه نشدید، در پرسیدن سوال خود درنگ نکنید.
آنچه از پزشک انتظار می رود:
احتمالا پزشک از شما سوالاتی خواهد پرسید. آماده بودن برای جواب به آن سوالات به شما کمک می کند که بتوانید زمان ملاقات را بیشتر صرف همان مواردی کنید که مدنظرتان است.
پزشک ممکن است از شما بپرسد:
- چه زمانی اولین علائم بیماری را در خود دیدید؟
- چقدر این علائم جدی و آزار دهنده هستند؟
- چه چیزهایی علائم بیماری را در شما تشدید می کنند؟
- چه چیزهایی علائم بیماری را در شما تخفیف می دهند؟
- آیا گیاهخوار هستید؟
- معمولا در طی روز چند واحد میوه یا سبزی را مصرف می کنید ؟
- آیا الکل می نوشید ؟ اگر جواب بله است، هر چند وقت یکبار و چقدر مصرف می کنید؟
- آیا سیگاری هستید؟
آزمایش های تشخیصی:
پزشک طی آزمایش خون کم خونی کمبود ویتامین را تشخیص می دهد . در آزمایش خون این موارد چک می شود:
سطح گلبول قرمز خون. در کم خونی تعداد گلبول قرمز کمتری خواهید داشت. در آنمی کمبود ویتامین، گلبول های قرمز شما بزرگ و تکامل نیافته اند . در آنمی های بسیار پیشرفته ،گلبول های سفید و پلاکتها نیز در زیر میکروسکوپ غیر نرمال به نظر می رسند .
مقدار فولات، ویتامین B12، ویتامین Cدر خون. سطح فولات و ویتامین B12در یک زمان سنجیده می شوند زیرا کمبود این دو ویتامین به هم مربوط می باشد.
تست های دیگر برای کمبود B12
اگر آزمایش خون، آنمی ناشی از کمبود ویتامین را نشان دهد ، پزشک شما ممکن است تستهای دیگری را برای تشخیص دادن نوع و دلیل آنمی پیشنهاد کند . تشخیص کمبود ویتامین B12ممکن است به صورت اختصاصی نیاز به تست های بیشتری داشته باشد، مثل:
تست آنتی بادی ها. پزشک ممکن است از شما نمونه خون بگیرد تا مقدار آنتی بادی ها و در نتیجه وضعیت فاکتور داخلی را بررسی کند . نتیجه آزمایش ابتلا به آنمی پرنیشیوز را نشان می دهد.
تست متیل مالونیک اسید. شما ممکن است برای تشخیص وجود ماده ای به نام متیل مالونیک اسید تست خون و ادرار انجام دهید . سطح این ماده در بدن افرادی که دچار کمبود ویتامین B12هستند بیشتر است .
شیلینگ تست. در این تست ابتدا شما مقداری ویتامین B12رادیو اکتیو (نشانه دار) را می بلعید و سپس خون شما مورد آزمایش قرار می گیرد که آیا بدن شما ویتامین B12را جذب کرده است یا نه . در مرحله بعدی شما ترکیبی از ویتامین B12رادیو اکتیو و فاکتور داخلی را می بلعید . اگر ویتامین B12فقط زمانی که به همراه فاکتور داخلی دریافت شده بود ،جذب شده است ، تایید کننده این موضوع است که بدن شما فاقد فاکتور داخلی است . اگر بدن شما ویتامین B12 را با و یا بدون فاکتور داخلی جذب نمی کند ، احتمالا شما دچار مشکلات عمومی جذب می باشید .
درمان دارویی
درمان برای کم خونی ناشی از کمبود ویتامین شامل مکمل درمانی و تغییر در روش زندگی است :
درمان کم خونی ناشی از کمبود فولات
درمان شامل یک رژیم غذایی سالم و دریافت مکمل اسید فولیک (به اندازه ای که توسط پزشک برای شما تجویز شده است) می باشد . در بیشتر موارد مکمل اسید فولیک به صورت خوراکی مصرف می شود . دوز معمول 400 میکروگرم در روز و برای بیشتر زنان باردار 600 میکروگرم هر روز می باشد . اگر شما نتوانید فولات را به راحتی جذب کنید ، ممکن است به مصرف مکمل اسید فولیک در سراسر زندگی نیاز داشته باشید .
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12(پرنیشیوز آنمی)
می توانید کمبود ویتامین B12ای را که به علت عدم کفایت ویتامین 12 Bدر رژیم ایجاد شده است را با تغییر برنامه غذایی و یا مصرف مکمل ویتامین B12، زیر نظر پزشک درمان کنید. اگر بدنتان نمیتواند B12 را جذب کند، نیاز به تزریق ویتامین B12و یا اسپری بینی B12 خواهید داشت. در ابتدا هر چند روز یکبار نیاز به تزریق و یا اسپری بینی خواهید داشت . در نهایت این درمان به ماهی یکبار تقلیل می یابد . درمان سریع ضروری است. زیرا اگر کمبود در طی چند ماه درمان نشود ممکن است عوارض عصبی ناشی از کمبود ویتامین B12برای همیشه در فرد باقی بماند .
کم خونی ناشی از ویتامین C.
این نوع کم خونی نادر با مصرف قرص ویتامین C (به اندازه ای که پزشک به شما تجویز کرده است)، درمان می شود. به علاوه، افزایش مصرف مواد غذایی و نوشیدنی هایی که حاوی ویتامین Cهستند نیز ضروری است.
پیشگیری
شما می توانید توسط یک برنامه غذایی متعادل و دریافت مولتی ویتامین ها بعضی از انواع آنمی کمبود ویتامین را درمان کنید. مصرف مولتی ویتامین به خصوص در دوران بارداری و زمان شیر دهی توصیه می شود.
غذاهای غنی از فولات شامل:
- میوه ها و نوشیدنی های دسته مرکبات
- سبزیجات برگ سبز تیره
- غلات غنی شده، مثل نان یا کورن فلکس
- حبوبات خشک
غذاهایی که ویتامین B12 در آنها ذخیره شده:
- گوشت سفید و قرمز و نرم تنان صدف دار دریایی
- تخم پرندگان
- شیر، پنیر، ماست
غذاهایی که به مقدار وافر حاوی ویتامین C هستند:
- میوه ها و نوشیدنی های دسته مرکبات
- گوجه فرنگی
- فلفل شیرین
- طالبی
- کلم بروکلی
بیشتر بزرگسالان روزانه به مقدار مشخصی از ویتامین های زیر نیاز دارند .
ویتامین B12 : دو و چهار دهم میکروگرم
فولات یا اسید فولیک، 400 میکروگرم
ویتامین C : هفتاد و پنج تا نود میلی گرم
معمولا یک رژیم متعادل، مقادیر مورد نیاز مذکور از ویتامین ها را تامین می کند . از پزشک خود سئوال کنید که آیا به مکمل نیاز دارید یا خیر . افراد سیگاری 35 میلی گرم در روز بیشتر به ویتامین C نیاز دارند.
اگر در بستگان شما کسی مبتلا به این بیماری است، این امر را به پزشک خود اطلاع دهید زیرا آنمی پرنیشیوز می تواند ارثی باشد. پزشک در چند دوره از خون شما آزمایش به عمل می آورد . اگر تست ها نشان دهنده کمبود ویتامین B12 باشند، شما می توانید قبل از مشاهده علائم و نشانه های این بیماری، درمان را آغاز کنید. تشخیص و درمان زود هنگام کم خونی پرنیشیوز می تواند به پیشگیری از عوارض احتمالی کمک کند.
رعایت دو عامل دیگر به شرح زیر نیز می تواند در پیشگیری از کم خونی ناشی از کمبود ویتامین به شما کمک کند:
سیگار نکشید
سیگار کشیدن در جذب ویتامین های ضروری بدن مثل ویتامین C، اختلال ایجاد می کند. پس ممکن است خطر ابتلا به کم خونی را در شما افزایش دهد . بهترین کاری که می توانید برای سلامت خود انجام دهید، ترک کردن کامل سیگار است. اگر نمی توانید این کار را انجام دهید، با پزشک خود درباره نیازهای تغذیه ای افزایش یافته تان صحبت کنید.
مصرف الکل را محدود کنید
الکل می تواند به ایجاد کم خونی ناشی از کمبود ویتامین کمک کند . لذا محدود کردن مصرف الکل ایده بسیار خوبی است. راهنمای تغذیه ایالات متحده پیشنهاد می کند که مردان بیشتر از دو بار در روز الکل مصرف نکنند و زنان دریافت الکل را به یکبار در روز محدود کنند.
