همه چیز درباره کشت گیاه کینوا

کینوا؛ خاویار گیاهی

گیاه کینوا موضوع فرصت سرمایه گذاری امروز است. گیاهی که کشت آن به شدت اقتصادی است و به راحتی می تواند جایگزین برنج شود. گیاهی که از آن به عنوان خاویار گیاهی نیز یاد می شود.

بحران آب و شرایط آب و هوایی کشور این ضرورت را به وجود آورده تا در مباحث سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی توجه بیشتری به کشت گیاهانی که میزان آب بری کمتری دارند صورت گیرد. از این رو یافتن گونه‌های گیاهی سازگار با شرایط آب و هوایی کشور در سطوح مختلف مورد توجه قرار گرفته است.

در سال‌های اخیرگیاه کینوا به‌عنوان محصولی ارزشمند در ایران مورد توجه قرار گرفت و کشت آزمایشی آن نیز با موفقیت به انجام رسید. محصولی که می‌تواند با توجه به محدودیت‌های منابع آبی در کشور به‌عنوان یک جایگزین مناسب برای محصولاتی نظیر برنج مطرح باشد. در این گزارش به معرفی گیاه کینوا و جنبه‌های مختلف سرمایه‌گذاری در آن می‌پردازیم که در ادامه پیش‌رو دارید.

معرفی گیاه کینوا

گیاه «کینوا» بومی کوه‌های آند در بولیوی، شیلی و پروست. یکی از گیاهانی که تا کنون در ایران مورد بررسی قرار نگرفته و از آن بهره‌برداری نشده است همچنین «اینکاها» در آمریکای جنوبی به این دانه‌ها به دلیل خواص فوق‌العاده‌ای که دارند، مادر همه‌ دانه‌های خوراکی می‌گویند.

کینوا از آن دسته گیاهان دارویی است که به دلیل دانه‌های خوراکی‌اش معروف است. علاوه بر دانه از برگ گیاه جوان به عنوان سبزی تازه و یا به صورت پخته استفاده می‌شود البته کینوا جزو غلات نیست اما خواصی مشابه و حتی بیشتر دارد. از آنجا که ایران کشوری با تنوع آب و هوایی فراوان و جمعیتی رو به رشد دارد، می‌دانیم نیاز غذایی مردم با استفاده از پتانسیل‌های تولید محصولات کشاورزی، از ضروریات و الزامات کشور می‌باشد که وظیفه‌ای سنگین بر دوش بخش کشاورزی و به خصوص تحقیقات است.

سازمان خواربار جهانی (فائو) سال ۲۰۱۳ را سال کینوا نامگذاری کرد. کینوا گیاهی سنتی است که قدمت ۵ هزار ساله دارد و بسیار سبک‌تر و خوش هضم‌تر از دانه‌هایی چون برنج است. همچنین منبع غنی پروتئین، منیزیم، فیبر، فسفر، ویتامین ب ۲، پتاسیم و دیگر مواد معدنی مانند آهن است.

با توجه به معرفی جهانی و افزایش مصرف این گیاه خوراکی قیمت آن در طی مدت چهل سال دوبرابر شده! بولیوی سال گذشته بیست و شش هزار تن از این گیاه را صادر کرده که این میزان حدود ۴۶ درصد مصرف این گیاه را در جهان تشکیل می‌دهد. مشتریان اصلی این گیاه فرانسه و امریکا هستند.

مزیت های کشت کینوا

گیاه کینوا به دلیل استحصال دانه‌های خوراکی کاشته می‌شود. شبیه به غلات است و مانند آن پخته و مصرف می‌شود ولی در اصل غلات نیست! این گیاه عضو خانواده چغندر و اسفناج و غازایاقی است و به خاطر رشد خوب در بدترین و دشوارترین شرایط آب و هوایی مشهور است و برای بیابان زدایی می‌تواند کاشته شود.

کینوا سرشار از مواد پروتئینی می‌باشد ولی مقدار کالری خیلی کمی دارد. این گیاه سرشار از فیبر، ویتامین B، مس، منیزیم و منگنز است که می‌تواند جایگزین مناسبی برای برنج محسوب شود به‌علاوه می‌توان آن را به‌صورت مخلوط با برنج مصرف کرد. از مزیت‌های دیگر کینوا این است که این گیاه فاقد گلوتن است بنابراین افرادی که به گلوتن حساسیت دارند می‌توانند از این ماده مغذی استفاده کنند. خاستگاه اصلی این گیاه آمریکای جنوبی است و در کشور‌های اکوادور، شیلی، پرو و بولیوی به‌عنوان گیاه بومی شناخته می‌شود.

کینوا به‌صورت گسترده در آفریقا و آمریکای جنوبی کشت می‌شود و در ایران همچنان به‌صورت گیاهی ناشناخته باقی مانده البته در سال‌های اخیر تلاش‌هایی در زمینه تحقیقات روی این غله ارزشمند در کشور صورت گرفته به‌طوری که در سال ۹۲ کشت آزمایشی کینوا برای نخستین بار در گرگان انجام شد.

شرایط کشت

بهترین PH برای رشد آن ۶ تا ۷ است اما قادر است در رنج PH اسیدی یعنی ۵/۵ تا قلیایی بالا یعنی ۹/۵ رشد کند. این نشان می‌دهد که به سمیت‌آلومینیوم نیز مقاوم است. نیاز آبی آن ۴۰۰ تا ۸۰۰ میلیمتر بوده و با ۲۵۰ میلیمتر نیز نتیجه ایده آل داده است.

گیاه کینوا را از اردیبهشت تا مردادماه می‌توان کشت نمود. بهترین زمان کشت برای برداشت بهینه مردادماه است. قادر به رشد در زمین‌های سبک تا خشن می‌باشد. جهت افزایش تناژ درهکتار می‌توان میزان بذر مصرفی در هکتار را بالا برد اما این بستگی به شرایط محیطی و تغذیه‌ای گیاه دارد. دوره رشدی گیاه ۴ تا ۷ ماه می‌باشد. رنج تولید گیاه در هکتار ۱۲۰۰ تا۵۰۰۰ کیلو می‌باشد. دو رقم Sajama و Santa Maria جزو ارقام مهم زراعی به شمار می‌روند که تولید و عملکرد رقم Santa Maria بیشتر می‌باشد.

مصرف کینوا به چه کسانی توصیه می شود؟

مصرف این محصول به همه گیاه خواران و به خصوص کسانی که از رژیم غذایی برخوردار هستند، توصیه می‌شود. کینوا سرشار از کربوهیدرات‌های مفید برای تأمین انرژی بدن است، زیراکربوهیدرات برای متراکم کردن عضلات لازم هستند. دانه کینوا با داشتن ۳ گرم فیبر و ۶ گرم پروتئین در هر یک چهارم فنجان دارای فیبر و پروتئین بیشتری نسبت به سایر غلات است. این دانه در ثابت نگه داشتن سطح قند خون مؤثر است.

همچنین کینوا مانند سویا از درصد بالای پروتئینی برخوردار است، اما برعکس سویا که یک گیاه پرمصرف آب بر است، نیاز به آب کمتری دارد و جایگزین مناسبی برای پروتئین گوشتی است. کینوا به «خاویار گیاهی» معروف و از خانواده تیره چغندر است. در ذیل به برخی از خواص کینوا به صورت موردی اشاره شده است.

:: کینوا برای مقابله با مشکلات گوارشی

:: کینوا همیار لاغری

:: کینوا حافظ رگ‌های شما از گزند کلسترول

:: کینوا ضد پیری است

:: کینوا برای مقابله با دیابت نوع ۲

:: کینوا برای تسکین دردهای میگرنی

وضعیت کشت کینوا در ایران

کینوا در ایران برای نخستین بار در سال ۹۲ در دانشکده کشاورزی دانشگاه گرگان به‌صورت گلخانه‌ای کشت شد. در سال گذشته نیز کشت آزمایشی آن در چند نقطه از کشور صورت گرفت. دکتر نیازعلی سپهوند، عضو هیات علمی و رییس مرکز تحقیقات کشــاورزی استان تهران درخصوص شرایط فعلی کشت کینوا در کشور می‌گوید: در کشت آزمایشی این گیاه مناطق جیرفت، کرج، اهواز و ایرانشهر مساعد کشت کینوا ارزیابی شده است. وی ادامه می‌دهد: در برخی از شهر‌ها هم نتیجه مطلوب حاصل نشد و در حال حاضر هم بحث‌های توسعه‌ای و ترویجی کشت آن در حال پیگیری است.

سپهوند ادامه می‌دهد: ورود کینوا به الگوی کشت و زراعت کشور می‌تواند تاحدودی کشور را از واردات برنج بی‌نیاز کند و به‌صورت مکمل در کنار سایر محصولات جای خود را در محصولات کشاورزی کشور باز کند. این کارشناس کشاورزی عنوان می‌کند: بحث‌های تحقیقاتی کینوا در حال پیگیری است و با توجه به تقاضای بالایی که در دنیا برای این ماده ارزشمند وجود دارد می‌توان روی توسعه کشت این گیاه در کشور سرمایه‌گذاری کرد. چرا که اگر تقاضای داخلی برای خرید آن وجود نداشته باشد تقاضای بین‌المللی آن به قدری است که می‌توان به بازار‌های صادراتی فکر کرد.

وی درخصوص بازار گسترده مصرف کینوا در جهان می‌گوید: با توجه به بحران غذا در جهان استقبال خوبی از مصرف این محصول صورت گرفته و در حال حاضر هم به لحاظ مصرف و هم به لحاظ میزان تولید رشد خوبی داشته است. کشور آمریکا، کشور‌های اروپایی و ژاپن بیشترین واردات این محصول را دارند. سپهوند در پایان با اشاره به آخرین وضعیت توسعه این محصول در کشور می‌گوید: در کارگاه آموزشی و ترویجی که در اواخر سال گذشته برگزار شد استقبال خوبی از سوی کشاورزان و مسئولان صورت گرفت بنابراین سیاست‌های اصلی ما در بحث ترویج این محصول ادامه دارد.

امیدواریم که در سال‌های آتی روند رو به رشدی در تولید این محصول شاهد باشیم و هم کشاورزان در بخش تولید، سرمایه‌گذاری بیشتری داشته باشند و هم در بحث مصرف به لحاظ فرهنگ‌سازی فعالیت‌هایی انجام شود که هر دو جنبه عرضه و تقاضا به‌صورت همزمان رشد داشته باشند.

کشت کینوا به لحاظ اقتصادی به صرفه است

در حال حاضر ۲۵ گونه مختلف کینوا در جهان کشت می‌شود که تقاضای مناسبی هم در بازار‌های جهانی دارد و به لحاظ قیمتی هم در بازار‌های جهانی حدود سه تا چهار برابر گندم قیمت دارد. در فرآیند تولید این محصول بیشتر دانه گیاه مورد توجه قرار می‌گیرد در صورتی که سایر قسمت‌های گیاه نیز هم به لحاظ مصرف انسانی و هم در بخش دامپروری در تولید خوراک دام قابل استفاده است. این گیاه به دلیل سازگاری بسیار بالا با شرایط آب و هوایی مختلف و نیاز کم به آب، قابلیت کشت گسترده در کشور را داراست و در مناطق با میزان بارش ۸۰ تا ۶۰۰ میلی‌متر قابل کشت است. از این رو می‌تواند به‌عنوان جایگزینی برای برنج محسوب شود و نیاز کشور به واردات برنج را کمتر کند. در سال گذشته کشت آزمایشی این گیاه در برخی از شهر‌های ایران نظیر کرج، ایرانشهر، اهواز و… انجام شد.

هزینه‌های پایین کشت کینوا و قیمت به نسبت بالای آن از یکسو و نیاز به آب کم و سازگاری با شرایط دشوار آب ‌و هوایی از سوی دیگر باعث شده تا کشت این محصول به لحاظ اقتصادی بسیار به‌صرفه باشد. دوره کشت این گیاه حدود پنج ماه است وبه‌طور میانگین می‌توان انتظار برداشت سه تا پنج تن محصول در هکتار را داشت. به دلیل مزیت‌های فراوانی که کشت این گیاه را به لحاظ اقتصادی به‌صرفه می‌کند سازمان خواربار جهانی (فائو) سال ۲۰۱۳ را سال کینوا نام‌گذاری کرد.