این روزها یکی از راه های آسان در دسترس قرار گرفتن انواع غذاها استفاده از کنسرو آنهاست. کنسروها دارای طیف گسترده ای هستند که از قدیمی ترین آنها کنسرو ماهی تن و جدیدترین آنها که نسل نویی از غذاهای کنسروی هستند می توان به کنسرو فسنجان، کله پاچه، سیرابی و شیردان و انواع دیگر غذاهای سنتی ایرانی اشاره کرد.
اما این پرسش مطرح می شود که ارزش تغذیه ای و سلامت غذاهای کنسروی یا بسته بندی شده چه میزان است؟ آیا می توان این غذا را جایگزین غذاهای خانگی کرد؟
کنسرو لغتی لاتین و به معنای حفاظت و نگهداری است. از زمان های قدیم کنسرو کردن معمول ترین روش برای نگهداری و حفظ طولانی مدت مواد غذایی بوده است. از امتیازات غذاهای کنسروی می توان به قابلیت نگهداری طولانی مدت آنها بدون نیاز به یخچال و فریزر، ارزان قیمت بودن، حمل آسان در مسافرت ها و در دسترس بودن انواع مختلف غذا، میوه و سبزیجات در تمام فصول سال اشاره کرد. اما همین غذاهای کنسروی دارای مضراتی هم هستند که مصرف مستمر و بیش از حد آنها می تواند در طولانی مدت سلامت مصرف کنندگان را به خطر اندازد برخی مواد خطرناک غذاهای کنسروی به این قرار است:
▪ نگهدارنده های شیمیایی:
از آنجا که زمان تولید تا مصرف مواد غذایی کنسروی طولانی است به برخی از این غذاها نگهدارنده هایی افزوده می شود تا مواد غذایی سالم مانده و از فساد آنها جلوگیری شود و در برخی دیگر نیز افزودنی هایی به منظور خوش طعم کردن ماده غذایی استفاده می شود که اگر مقدار این نوع مواد شیمیایی تحت کنترل و نظارت دقیق نباشند می توانند در درازمدت مشکلاتی چون سرطان، آسم، تنگی نفس، آلزایمر و انواع آلرژی ها را در مصرف کننده ایجاد کنند. تحقیقات اخیر نشان داده استفاده از ماده شیمیایی بیسفنول در برخی کنسروها می تواند نقش مهم هورمون استروژن را در رشد مغز مختل کند و اثرات زیانباری را در مغز و حافظه برجای گذارد.
▪ مواد رنگی:
یکی از مسموم کننده ترین عناصری که در برخی مواد غذایی بسته بندی شده به کار می رود مواد رنگی آن هم به میزان فراوان است تا شکل و شمایل و رنگ غذا برای مصرف کننده جذاب شود. این مواد می توانند به داخل خون انسان نفوذ کرده و انواع امراض خونی از جمله مسمومیت خونی ایجاد کنند.
▪ نمک:
نمک یکی از عناصر اصلی برای حفظ، دوام و ایجاد طعم مطلوب در مواد غذایی کارخانه ای است. ۷۵ درصد از نمکی که بدن ما دریافت می کند از همین مواد غذایی بسته بندی شده است. به دلیل وجود این افزودنی اجتناب ناپذیر، مصرف غذاهای کنسروی در افراد مبتلا به فشار خون، تنگی نفس، نارسایی کلیوی و حتی سرطان دستگاه گوارش باید محدود شود.
▪ شکر:
شکر از دیگر موادی است که برای ایجاد طعم مطلوب و حذف طعم نامطلوب برخی مواد افزودنی شیمیایی به غذاهای کنسروی افزوده می شود. مبتلایان به دیابت و چاقی باید قبل از مصرف این نوع غذاها ترکیبات مندرج روی بسته بندی غذا را مشاهده و از مصرف غذاهای کنسروی حاوی شکر بپرهیزند.
▪ روغن:
روغن از جمله مواد اصلی برخی کنسروها نظیر کنسرو ماهی است. مصرف بیش از حد و غیراستاندارد روغن در این نوع غذاها برای افراد مبتلا به کلسترول و تری گلیسیرید بالا بسیار مضر بوده و کالری مازاد آن چاقی را به ارمغان می آورد.
▪ حرارت دهی:
فرآیندهای حرارتی در کنسروسازی به صورت غیرمستقیم است و بین ماده حرارت دهند و غذا تماسی وجود ندارد. اما موادی که در نزدیکی سطح انتقال حرارت قرار دارند نسبت به موادی که فاصله بیشتری با حرارت دارند سریع تر به دمای مورد نظر رسیده و ادامه حرارت دهی می تواند موجب کاهش خصوصیات ماده غذایی مانند رنگ، مزه، عطر و نهایتا مواد مغذی حساس نظیر ویتامین های B و C آن شود.
▪ آلودگی شیمیایی:
این نوع فساد در اثر خوردگی لاک درون قوطی و واکنش با ترکیبات محتوی قوطی ایجاد می شود. باید توجه داشت لاک قوطی کاملا صاف و بدون ترک خوردگی و تغییر رنگ محسوس باشد. لکه های سیاه در دیواره قوطی نشان دهنده آلودگی شیمیایی محتویات داخل کنسرو است. از سوی دیگر سطح لحیم کاری قوطی هایی که با مواد غذایی تماس مستقیم داشته باشند می توانند باعث ورود یون سرب به ماده غذایی و سپس ورود به بدن مصرف کننده شده و سلامت انسان را به خطر اندازد.
▪ آلودگی میکروبی:
این نوع آلودگی می تواند در اثر سوراخ شدن یا زنگ زدگی قوطی کنسرو به محتویات داخل آن نفوذ و غذا را فاسد کند. از طرفی عدم توجه به انجام پاستوریزاسیون مناسب و اصولی می تواند منجر به رشد میکروب های بیماری زا در محصول شود.
● توصیه ها
هیچ گاه مواد غذایی آماده و کنسروی را جایگزین غذاهای خانگی نکنید. هنگام خرید انواع کنسرو به تاریخ مصرف و مجوز بهداشت آنها توجه کنید. قوطی کنسرو باید کاملا سالم، فاقد نشتی، سوراخ شدگی، زنگ زدگی، ضرب دیدگی و بدون تورم باشد و مشخصات و ترکیبات آن روی بدنه فلزی قوطی حک شده باشد.
قبل از مصرف غذاهای بسته بندی شده دستورالعمل مندرج روی قوطی را با دقت مطالعه و اجرا کنید و از نگهداری قوطی های باز نشده در یخچال و محیط های مرطوب اجتناب کنید.
