حسینعلی پورافضلی: انگور نامی است قرآنی و یکی از لذیذترین میوه هایی است که خداوند برای انسان آفریده است که بارها در قرآن مجید نام این میوه به صورت مفرد (عنب) و جمع (اعناب) ذکر شده است.
انگور که در رنگها و انواع مختلف در فصل های تابستان و پاییز در دسترس است در درمان بسیاری از بیماری‌ها تاثیرگذار است.
امام رضا (ع) در رساله ذهبیه ضمن توصیه به رعایت تناسب و اعتدال نیاز بدن در فصل پاییز به ذخیره کردن مواد چربی را گوشزد کرده و می فرمایند: باید با مصرف غذاهای مناسب آن را ذخیره کنید تا بدن خود را برای مقابله با سرمای زمستان مجهز کنید. بدن در این موقع از سال به انواع غذاهای اصلی و میوه هایی مانند انگور و انار نیاز دارد. مطابق این توصیه ها همچنین استفاده از نوشیدنی هایی که از آنها تهیه می کنند، مفید است و به طور کلی مصرف میوه های ترش قبل از غذا و میوه های شیرین بعد از غذا مفید شمرده شده است.
اولین خاصیت انگور برطرف کردن آثار افسردگی و ایجاد روحیه شادابی است. به نقل از پیغمبر(ص) آمده است : نوح (ع) به خدا شکایت کرد از غم و غصه ، خدا بر وحی نمود که انگور بخور زیرا انگور غصه را از بین می برد . (1)
خاصیت دیگر انگور کمک به گوارش و هضم غذا است. امام رضا (ع) درباره مصرف انگور از پدرانش از رسول خدا (ص) نقل می کنند که فرمودند : انگور را دانه دانه بخورید که گوارا و هضم کننده می شود . (2)
امام رضا (ع) همچنین از آن به عنوان غذای کامل یاد کرده و درباره امیر مومنان حضرت علی (ع) نقل می فرماید که ایشان نان را با انگور می خوردند . (3)
یکی از مشتقات اصلی انگور مویز است که برای آن خواص درمانی زیادی در میان ارشادات پزشکی و احادیث طبی نقل شده است.
امام رضا علیه السلام از پدران خود، از امام علی علیه السلام نقل کرد که آن حضرت فرمود: مَنْ أکَلَ إحْدی وَ عِشْرینَ زَبیبَةً حَمْراءٌ عَلَی الرِّیقِ، لَمْ یَجِدْ فی جَسَدِهِ شَیْئاً یُکْرِهُهُ. «کسی که 21 عدد کشمش سُرخ در صبحگاهان تناول کند، در جسم خود دردی که او را نگران کند، نخواهد یافت.» .(4)
امام رضا علیه السلام همچنین از پدران خود از امام علی علیه السلام نقل کرد که آن حضرت فرمود: اَلزَّبیبُ یَشُدُّ الْقَلْبَ، وَ یَذْهَبُ بِالْمَرَضِ، وَ یُطْفِیءُ الْحَرَارَةَ، وَ یَطیبُ النَّفْسَ.. «کشمش جان را قوی و بیماری را از تن بیرون میکند، و گرمای بدن را فرو نشانده و روح را شاداب میسازد.»(5)
و در حدیثی دیگر امام رضا علیه السلام از پدران بزرگوارش از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام نقل کرد که آن حضرت از پیامبر چنین نقل فرمود: عَلَیْکُمْ بِالزَّبیبِ فَإنَّهُ یَکْشِفُ الْمُرَّةَ، وَ یَذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ، وَ یَشُدُّ الْعَصَبَ، وَ یَذْهَبُ بِالْأعْیاءِ، وَ یُحْسِنُ الْخُلْقَ، وَ یَطیبُ النَّفْسَ، وَ یَذْهَبُ بِالْغَمِّ.؛ «بر شما باد مصرف کشمش، که کشمش تلخیها را میزداید، بلغم را از بدن بیرون میراند، اعصاب را قوی میکند، سُستیها را از تن میزداید، اخلاق را نیکو و روح را شاداب و غم و اندوه را برطرف میسازد.»(6)
یکی از مشتقات انگور سرکه است که برای آن هم خواص درمانی بسیاز زیادی نقل شده است. در میان توصیه های امام رضا (ع) سفارشهای ارزشمندی وجود دارد که شایسته توجه است. امام(ع) توصیه می کند که خوب است انسان غذا را با سرکه شروع کند. محمد بن على گوید: مردى در خراسان خدمت امام رضا (علیه السلام ) بود. غذایى براى آن حضرت آوردند که با آن سرکه و نمک بود. آن حضرت آغاز غذا را با سرکه شروع کردند، آن مرد گفت : قربانت گردم ، شما به ماها امر کردید با نمک شروع کنیم ! آن حضرت فرمودند: این مثل آن است ، بدرستى که سرکه ذهن را قوى و عقل را زیاد مى کند.(7)
و در سخنی دیگر می فرمایند: کسانی که نمی خواهند گوش هایشان سست و فرو آویخته باشد یا اینکه از افتادن و بزرگ شدن لوزه های خود بیمناک هستند، بهتر است هر وقت که شیرینی می خورند، به دنبالش اندکی سرکه غرغره کنند .
و همچنین در بیان اهمیت این ماده مفید می فرمایند: شخص مسافر لازم است در حین مسافرت آب غوره و آب سرکه و زیتون خام بخورد.
و در حدیثی دیگر امام رضا (ع) سرکه را برای صفرا مفید دانسته می فرماید: نعم الادام الخل ؛ یکسرالمرّة و یحیى القلب : نیکو نانخورشى است سرکه : صفرا را مىشکند و دل را زنده مىسازد. و همچنین می فرماید : بهترین خورش سرکه است و هر خانه ای که در آن سرکه باشد اهل آن خانه بی نیاز هستند. (8)
پانوشتها:
1. بحارالانوار . ج 62 . ص298
2. عیون اخبار الرضا . ج 2 . ص 35
3. بحارالانوار، جلد 66، صفحه 150
4. بحارالأنوارج 66 ص151 ح3
5. بحارالأنوار ج63 ص152 ح5
6. بحارالأنوار ج 66 ص151 ح1
7. طب و درمان ، ص 140
8. عیون اخبار الرضا، ج 2 ، ص 30
