گمرکات جهان موظف به اعمال مجموعه ای از مقررات و سياست های تجاری، اقتصادی، صنعتی، امنيتی و بهداشتی هستند که صرفنظر از اولويت های کاری خود و علی رغم مسئوليت های سازمانی نسبتاً مشابه، رويکرد و روشی که در اعمال اين قبيل سياست ها بکار می برند به شدت متفاوت است.رشد فزاينده و مستمر تجارت خارجی و اهميت روزافزون گمرک به مثابه يکی از عوامل کليدی موثر و مهم در زنجيره تجارت بين الملل، سرمايه گذاری های بخش خصوصی و رقابت بين المللی گسترده جهت جلب سرمايه های خارجی، جهانی شدن و تجارت بين الملل، افزايش جرائم سازمان يافته فرامليتی، گسترش روزافزون پيمان های تجاری منطقه ای و بالاخره استفاده رو به تزايد از آخرين دستاوردهای فن آوری اطلاعات و ارتباطات همه و همه در تغيير نقش و ماهيت عملکرد گمرکات و پيش بينی وظايف نوين آن تأثير قابل توجهی داشته و دارد. از اينرو، با در نظر گرفتن اهميت و گستره موضوع، نوشته حاضر در تبيين نقش و جايگاه گمرک در عرصه تجارت بين الملل ابتدا به «وظايف و کارکردهای گمرک» در جهان حاضر می پردازد و متعاقب آن «اهداف و رويکردهای گمرک» را مدنظر قرار می دهد تا هم از نظر وظايف و تکاليفی که بر عهده اين سازمان تأثير گذار نهاده شده است به موضوع پرداخته شود و هم از حيث غايات و اهداف به برنامههای آتی گمرک در ايفای نقش مهم و مؤثر آن در عرصه تجارت بينالملل نگريسته شود.در بخش سوم و پايانی نيز با عنايت به ارتباط وثيق سازمان جهانی گمرک و سازمان جهانی تجارت و نقش ويژه ای که گمرکات در فرايند الحاق به سازمان جهانی تجارت بازی می کنند، مطالبی چند زير عنوان« الزامات ناشی از الحاق به سازمان جهانی تجارت» مطرح شده است انواع گمرک: دو نوع گمرک وجود دارد: یک نوع گمرک مسافری و یک نوع گمرکات تجاری. – گمرکات مسافری معمولاً 24 ساعته است که البته سه شیفت مابین کار می کنند ولی به هر حال گمرکی است که تعطیل بردار نیست.گمرکات تجاری گمرکی است که در ساعات اداری کار می کنند هر چند که این گمرکات ممکن است به دلایلی مجبور باشند که خارج از ساعات اداری هم خدمتشان را ارائه دهند مثل دارو و مواد غذایی که حالت اضطراری به وجود می آید باید یک سری افراد باشند و بتوانند این کار را انجام دهند. پیدایش گمرک در ایران: گمرك با ایجاد اولین نیروی دفاعی در كوچكترین مقیاس متصور ، به منظور حفظ قلمرو ملی یك نمونه كوچك از حكومتها ، مانند یك قبیله ، بوجود آمد . اما اینكه این نیروچه نام داشته و یا نامیده میشده ، و تشكیلات اداری آن چگونه بوده، به طور مسلم از چندین هزار سال قبل سابقه چندان مستندی وجود ندارد ، ولی قراین نشان میدهد هركجا مبادله بازرگانی بوده این تشكیلات یا به طور كلی گمرك وجود داشته است . با توجه به قراین و شواهد تاریخی كه دلالت بر تمدن قوم ماد و حكومت این قوم بر سرزمین ایران آن روزگار دارد ، میتوان ادعا كرد كه بطور قطع مقررات گمركی و گمرك به شكلی درزمان مادها وجود داشته است . همین طور در زمان سلسله هخامنشی ، در سرزمین وسیع ایران كه از شرق هندوستان تا غربیترین نقطه در مصر آن زمان ، و در شمال و جنوب نیز ادامه داشته ، مبادلات بازرگانی از زمان مادها رونق بیشتری داشته و چنین تشكیلاتی نیز دایر بوده است در زمان اشكانیان گمرك به صورت ادارهای منظم فعالیت داشته و كلیه اجناس وارده و صادره ثبت میشده است و اهمیت قضیه در این است كه حقوق و عوارض گمركی فقط از كالاهای وارداتی اخذ میشده است كه خود نشان دهنده این است كه دولت در حفظ و حمایت مصنوعات داخلی در آن زمان كوشا بوده است . از دوره ساسانیان اطلاعاتی در مورد وجود گمرك و حقوق و عوارض گمركی و نحوه دریافت آن نمیتوان بدست آورد ، ولی مواردیكه مورد مداقه قرار میگیرد نشان دهنده این است كه نباید عنوان كرد كه در آن زمان امور گمركی وجود نداشته است ، زیرا وجود ادارات منظم گمركی و دفاتر گمركی در سلسله اشكانیان محرز بوده است و با توجه به اینكه ساسانیان وارث حكومت اشكانیان میباشند نمیتوان مدعی شد كه این منبع درآمد را نادیده گرفتهاند . نكته دیگر در مورد وجود گمرك و گرفتن حقوق و عوارض گمركی در زمان ساسانیان در رابطه با همكاری و مبادله دولت ایران با دولت روم میباشد كه طبق اطلاعات دقیقی كه دردست است، دولت روم از كالاهای وارداتی و صادراتی خود حقوق و عوارض دریافت میكرده است . مورد دیگری كه میتوان در اثبات وجود گمرك در دوره ساسانیان به آن اشاره داشت عبارتست ازاینكه دردوره قبل از اسلام در كشور عربستان عشر مالالتجاره تاجران را به صورت حقوق گمركی دریافت میكردهاند و از عقل سلیم به دور میباشد كه كشور ایران كه با عربستان روابط بازرگانی داشته و این مبلغ را پرداخت میكرده است ، مبالغی را از ورود كالا به كشور دریافت نمیكرده است . به هر حال با نتیجه گیری از مطالب فوق این نكته روشن میشود كه گمرك باید به صورتهایی تقریبا كاملتر از سلسله اشكانیان وجود داشته باشد . از این رهگذر اگر عبور كنیم به دوره بعد از اسلام خواهیم رسید كه نظام ساسانیان درهم شكسته شد و مسلمین بر ایران مسلط گردیدند . به علت فقدان اطلاعات كافی درمورد حقوق گمركی ایران همان قوانین دوره ساسانیان را ابقاء نمودند افراد ایرانی را هم به منصبهای ادارات گمركی برگزیدند . در مورد قوانین و مقررات گمركی هم در ایران بعد از اسلام اطلاعات ناكافی میباشد ولی تاریخ اشارهای به وضع قوانین گمركی از طرف خلیفه ثانی عمر بن خطاب میكند حقوق گمركی كه عمر وضع كرد به سه دسته قابل تقسیم میباشد 1 – حقوق گمركی كه باید از یهودیها و نصاریها دریافت گردد ، معادل یك درهم از هر 20 درهم بود (5% ارزش كالا) . 2 – حقوق گمركی كه از خود مسلمانان باید دریافت میشد از هر 40 درهم یك درهم بود (5/2%ارزش كالا) . 3 – اخذ حقوق گمركی از اعرابی كه زیرنظر حكومت اسلامی اداره نمیشدند عبارت بود از هر 10 درهم یك درهم (10% ارزش كالا) . درآن زمان مال التجاره تجار از نظر داخلی از حقوق گمركی معاف بوده است . بعد از آن حكومت خلفا به پایان رسد حكومت بنیامیه یكسری قوانین مربوط به گمرك را پیاده كرد از آن جمله اعشار كشتیها بوده كه ده یك مال التجاره كشتیها را به صورت عینی یا نقدی میگرفتهاند . درزمان خلفای عباسی بواسطه افزایش تجارت میزان این نوع حقوق گمركی افزایش چشمگیری را نشان میدهد ، به طوری كه كالاهای مورد معامله در داخل كشور هم شامل حقوق گمركی میگردیده است . این وضع همچنان ادامه مییابد و به علت عدم ثبات سیاسی كشور و نزاع و كشمكش و روی كار آمدن متناوب چند سلسله از جمله طاهریان ، صفاریان ، سامانیان ، غزنویان و سلجوقیان این وضعیت حالت اسفناكتری به خود میگیرد، به طوریكه در زمان سلجوقیان بعضی از احكام در چهار سوقها و بازارها نیزاز اجناس و كالاها وجوهی را دریافت میكرده اند . در زمان چنگیزخان ، وی مصمم شد كه راهها را امن نماید و حافظانی به نام ((قراقچیان)) بر سر راهها نهد و قرار بر آن شد كه از امتعه تاجرین مقداری كه لایق خان باشد به وی داده شود . بعد از افزایش روز افزون قدرت حكومت چنگیز و به دست گیری كشورهای متفاوت به دست اولادان او مأمورینی به اسم ((تتقاول)) در راهها گذارده شد كه مأمور وصول حقوق و عوارض گمركی بودهاند . در آن زمان مال التجاره تجار در بین راه مورد حمله دزدان قرار میگرفت ولی این حملهها به مراتب اثر زیان آور كمتری نسبت به حقوق و عوارضی كه تتفاولها دریافت میكردند ، بوده است . غازان خان بعدا دزدان را تا حدزیادی از بین بردومیزان تقریبا متعادلی از نظر عوارض گمركی در نظر گرفت. در دوران صفویه ، شاه عباس پس از اینكه توانست ارتشی منظم و قوی برای خود تدارك ببیند شروع به اصلاحات داخلی كرده و به امور مالی و گمركی ایران سر و سامان بخشید و دفاتر منظم ورود و خروج كالا را تنظیم و خزانه مركزی را به نحو كاملتری پایهریزی نمود . او شروع به بسط و توسعه تجارت خارجی نمود . در دوران صفویه در رابطه با سرقت مال التجاره افراد هم تضمینهایی ایجاد شده بود كه اگر تاجری كالایش به سرقت برود حاكم آن منطقه باید برحسب اسناد و مدارك موجود در نزد تاجر غرامت كالا را بپردازد و در یافتن كالای مسروقه خیلی تلاش مینمودند و از اینكه خبر این سرقت به گوش شاه برسد واقعا بیمناك بودند . در زمان صفویه طبق اطلاعات موثق میتوان اظهارنمود كه در بندرعباس و بندرلنگه ، و جزیره هرمز ادارات گمركی وجود داشته است .