انواع نمک و شیوه های موثر برای کاهش استفاده از آن

همانطوریکه می دانید نمک یک جور نیست و انواع زیادی دارد که در این بخش انواع آن را معرفی کرده و مقادیر استفاده از ان را بیان میکنیم

انواع نمک:نمک تصفیه شده: همان نمک معمولی و به رنگ سفید شفاف است که در بازار عرضه می‌‌شود.این نمک از معادن سنگ نمک استخراج شده و حین فرآیند تصفیه – تبلور مجدد- با زدودن ناخالصی‌‌ها مقدار سدیم کلرید آن به ۹۹درصد رسیده است.وجود ناخالصی در نمک موجب کاهش شوری و افزایش مصرف آن می‌گردد.اما متاسفانه بدلیل خاصیت چسبندگی ذرات نمک، عوامل آنتی‌کیکینگ که در مقادیر بالا سمی هستند به آن افزوده می‌‌شود.
۱- نمک غنی شده: امروزه در اکثر کشورها از جمله ایران نمک تصفیه شده با ریزمغذی‌‌های ضروری غنی می‌‌شود که مهمترین آن ید می‌‌باشد. همینطور امکان غنی سازی نمک با آهن و فولات برای بهبود وضعیت کم خونی وجود دارد.
۲-نمک دریا( sea salt ): با انجام عمل تبخیربر آب دریا، اقیانوس، دریاچه‌‌ها و با کمترین مراحل تصفیه تولید می‌‌شود؛ از این رو منبع آب آن حاوی مواد معدنی متفاوت است که بر رنگ و طعم آن موثرند.
از نظر تغذیه‌‌ای بهتر است از این نوع نمک در طبخ غذاها استفاده شود اما بدلیل مشکلاتی از جمله آلودگی احتمالی آن به فلزات سنگین همچون جیوه و وجود نمونه‌‌های تقلبی بسیار آن در بازار استفاده از آن توصیه نمی‌‌شود.
به هنگام مصرف این نکته را به یاد داشته باشید که نمک بدست آمده از دریاهای خشک شده – مثل دریاچه ارومیه -حاوی ترکیبات سمی برومید و غیر قابل استفاده است.نمک دریا هرگز به رنگ سفید شفاف نیست بلکه بدلیل وجود ناخالصی به رنگ‌های متنوعی دیده می‌‌شود.
نمک صورتی یا نمک هیمالیا: در واقع نمک فسیل شده دریاست که از بزرگترین معدن نمک دنیا و در پاکستان تولید می‌‌شود. این نمک حاوی کلسیم، منیزیم، پتاسیم، مس و آهن است.نمک قرمز یا نمک‌‌ هاوایی، به دلیل وجود اکسیدآهن رنگ قرمز دارد.
نمک سیاه: به دلیل وجود ترکیبات سولفوری، آهن و عناصر کمیاب رنگ سیاه و طعم گوگردی دارد.
نمک خاکستری یا سلتیک از سواحل فرانسه و حاوی مقدار کمی آب است که موجب مرطوب بودن آن می‌‌شود. گاه نمک با دودی کردن نیز خاکستری می‌‌شود. اینکار برای دادن طعم دودی به غذا انجام می‌گیرد.
۳- نمک کاشر: در واقع همان نمک تصفیه شده یا نمک دریاست که حالت پولکی دارد (به دلیل عدم استفاده از ترکیبات آنتی کیکینگ) و برای خارج کردن خون از گوشت درمیان یهودیان استفاده می‌‌شود. به دلیل شکل فیزیکی آن به راحتی روی غذا ریخته می‌‌شود.
۴- نمک لبنیات: برای خارج کردن رطوبت از پنیر و کشک استفاده می‌‌شود.
۵-نمک ترشی: بدون افزودنی بوده و در تهیه ترشی و شور کاربرد دارد.
۶-سنگ نمک: در صنعت استفاده می‌‌شود و کاربرد غذایی ندارد.

        مقادیر توصیه شده دریافت رژیمی نمک

نمک از مواد ضروری مورد نیاز بدن محسوب می‌‌شود که در اعمال مهمی همچون عملکرد سیستم عصبی-عضلانی، تعدیل غلظت خون و آب میان بافتی، جذب املاح و مواد مغذی از غذا و هزاران مهم دیگر نقش دارد. اما امروزه مشکل اصلی دریافت بسیار بالای آن است که در دراز مدت موجب بروز بیماری‌‌هایی همچون فشارخون بالا، سکته، بیماری‌‌های قلبی-  عروقی، چاقی، بیماری‌‌های کلیوی، سنگ کلیه، دیابت و… می‌‌شود.مقادیر توصیه شده نمک در سنین مختلف:
۱-۳ سال: ۲ گرم در روز، ۴-۱۹ سال: ۲-۳ گرم در روز،۱۹-۴۹ سال: ۸/۳ گرم در روز،۵۰-۷۰سال: ۲ گرم در روز، بالاتر از ۷۱ سال: ۹/۲ گرم در روز
سازمان بهداشت جهانی مصرف ۵گرم نمک در روز را به عنوان سرانه مصرف هر فرد اعلام کرده است که متاسفانه این رقم در ایران دوبرابر است.
امروزه ۷۵درصد نمک بصورت پنهانی و ازغذاهای آماده همچون نان و غلات دریافت می‌‌شود و محاسبه میزان دریافت مشکل است. از این رو توصیه می‌‌شود حتما به برچسب غذایی و محتوای نمک آن‌‌ها دقت شود:
غذاها با نمک زیاد:حاوی بیش از ۵/۱ گرم نمک در هر ۱۰۰ گرم ماده غذایی
غذاها با نمک کم:حاوی کمتر از ۵/۱ گرم نمک در هر ۱۰۰ گرم ماده غذایی

     راهکارهایی برای کاهش نمک مصرفی

سر سفره از نمکدان استفاده نکنید.
از طعم دهنده‌‌های دیگر همچون فلفل و آبلیمو استفاده کنید.
می‌توان غذا را با افزودن سبزیجات معطر و سبزیجات پخته همچون گوجه فرنگی طعم دار کرد.
به جای نمکدان در سفره از سس گوجه فرنگی و سیر استفاده کنید.

         وضعیت نمک در ایران

در ایران از سال ۱۳۷۱ طرح غنی سازی نمک با ید با هدف کاهش اختلالات ناشی از کمبود ید انجام می‌‌شود. از عوارض کمبود ید می‌توان به سقط جنین و مرده‌زایی، کریتینیسم-نوعی عقب ماندگی- اختلالات عصبی حرکتی، گواتر،کم کاری تیروئید و… اشاره کرد. خوشبختانه با اجرای این طرح درسال ۱۳۷۵ ایران به عنوان کشور عاری از اختلالات ناشی از کمبود ید شناخته شد.
در حال حاضر تقریبا تمامی نمک‌‌های استاندارد موجود در بازار به استثنای نمک دریا با ید غنی می‌شوند. لازم است به هنگام مصرف نمک ید دار به نکات زیر توجه شود:
به هنگام طبخ غذا، نمک در انتهای پخت اضافه شود.
نمک یددار نباید به مدت طولانی در معرض نور خورشید و یا رطوبت قرار گیرد.با نگهداری بیش از یکسال بخش زیادی از ید آن از دست می‌رود.بهتر است در ظروف درب دار و بدون منفذ و غیر شفاف نگهداری شود.
به تاریخ مصرف ، پروانه ساخت از وزارت بهداشت و عبارت تصفیه شده – تبلور مجدد- روی آن دقت شود.
از مصرف هرگونه نمک با عنوان “صادراتی صنعتی” که مصرف خوراکی ندارند و یا نمک دریا که مقادیر ید آن ناکافی است خودداری شود.در پایان به یاد داشته باشید که نمک نه تنها مهمترین طعم دهنده غذایی بلکه یک ماده ضروری برای بدن است ازاین رو مصرف بیشتر و یا کمتر از مقادیر توصیه شده آن موجب بروز اختلال در عملکرد طبیعی بدن می‌‌شود.