روغنهاي پايه حاصل از پالايش نفت خام هستند كه در اين ميان روغن هاي پايه گروه III گروهي است كه بيشترين ميزان فرآيند بر روي آن انجام گرفته است، گرانترين است و بالاترين عملكرد را در ميان روغن هاي معدني حاصل شده از نفت خام داراست. روغنهاي گروه IV سينتتيك (پايه PAO) بوده و به روش شيميايي ساخته ميشوند. استرها، گاليكولها و ساير روغنهاي پايه كه مشخصات آنها مطابق چهار گروه اول نميباشد جزء گروه V اين طبقه بندي محسوب ميشوند. روغنهاي نفتنيـك نيز كه شاخص گـرانروي آنها به دليـل پايين بودن درصد مواد پارافيني در تركيب ٓانها، پايين ميباشد جزء اين گروه محسوب ميشوند . روغنهاي پايه نفتنيك از نفت خامهايي توليد ميگردند كه فاقد مواد پارافيني بوده و داراي درصد بالايي مواد نفتنيك (حلقه هاي اشباع) باشند. تنها از چند ميدان نفتي در جهان ميتوان نفت خام نفتنيك استخراج نمود. تقريبا تمامي ميادين نفتي منطقه خاورميانه ماهيت پارافينيك دارند و لذا روغن پايه حاصل از پالايش آنها نيز پايه پارافينك ميباشد. روغنهاي پايه نفتنيك به دليل نداشتن وكس (مواد پارافيني) نقاط ريزش بسيار پاييني دارند و به همين دليل در فرمولاسيون روغنهاي مخصوص سيستمهاي تبريد از آنها استفاده ميشود. لازم به ذكر است روغنهاي پايه گروه III كه به روش هايدركراكينگ شديد و يا هايدروايزومريزاسيون توليد ميگردند خواصي بسيار نزديك به روغنهاي سينتتيك گروه IV دارند و توليدكنندگان روانكارها ميتوانند بر روي محصولات توليد شده با اين روغنهاي پايه از كلمه ”سينتتيك” استفاده نمايند. Group Viscosity Index Sulphur % Saturate % Method I 80-119 > 0.03 < 90 Solvent Refinin 90 Severe Hydrocracking Hydroisomerization IV Polyalpha Olefines (PAO) Oligomerization V Other Base Oils Various كليه روغنهاي پايه كه در حال حاضر در ايران توليد ميشوند به روش استخراج با حلال پالايش ميشوند و روغن هاي پايه حاصله، جزء گروه I طبقه بندي API قرار ميگيرند. هنوز هيچ واحدي جهت توليد روغن هاي پايه گروه II و بالاتر در ايران راه اندازي نشده است و توليدكنندگان روانكارها، نياز خود به اين روغن هاي پايه را از طريق واردات تامين مي نمايند. روغن موتور از ترکیب روغنهای پایه و ادتیوها (افزودنیها) بدست می آید. روغن‌های پایه روغن استفاده شده در تولید روغن موتور ها انواع مختلفی دارند و میتوان آنها را به پنج گروه دسته بندی کرد. روغن‌های پایه معدنی (مینرال Mineral مثلاً روغن پایه استفاده شده در تولید روغن موتور موتوسل فلای از نوع معدنی میباشد)، روغن‌های پایه سنتتیک (روغن های مصنوعی synthetic, روغن پایه روغن موتور موتوسل 5W-40 SN از نوع سینتتیک میباشد)، روغن‌های نیمه سنتتیک (semi-synthetic که ترکیبی از روغنهای پایه معدنی و روغنهای سنتتیک هستند مثلا روغن پایه موتوسل 10W-40 SM از نوع نیمه سننتیک است)، روغن‌های پایه گروه 3(GIII که به روغن های پایه نسل جدید معروفند و به نوعی از بهینه سازی روغن‌های پایه معدنی بدست می¬آیند و در تولید روغن موتور های جدید از آنها استفاده میشود) و آخرین گروه نیز روغن‌های پایه تصفیه ای هستند که در ایران جهت تولید روغن موتورهای مونوگرید و روغن‌های با سطح کیفیت پایین استفاده میشود در حالیکه روغن‌های پایه تصفیه دوم همانند آهنهای قراضه بوده و در کشورهای فوق صنعتی از قبیل ایالات متحده آمریکا خوراک اصلی شرکتهای تولید کننده روغن موتور میباشند، در کشور ما بدلیل پایین بودن دانش فرآوری روغن‌های پایه تصفیه، جهت تولید روغن‌های موتور با کیفیت بالا از روغن‌های پایه تصفیه اول یا همان پالایشگاهی که از فرآوری نفت خام بدست میاید، استفاده میشود. ضمناً دانش تولید روغن‌های پایه سنتتیک و روغن‌های پایه گروه 3 در کشور ما ضعیف بوده یا هنوز بومی نشده است لذا این نوع روغن‌های پایه معمولاً از کشورهای خارجی وارد میشود. روغن‌های پایه به تنهایی توانایی محافظت از قطعات موتور و انجام عملیات در موتور را ندارند و اگر فرض کنیم که روغن موتور فقط روغن پایه باشد، کارایی آن بیش از 1500 کیلومتر نبوده و بایستی آن را زود به زود تعویض نمود لذا مواد افزودنی مختلفی اختراع گردید که به روغنهای پایه اضافه شده و سبب بهبود کارایی روغن موتور میشود . میتوان گفت که روغن های پایه همانند زرده تخم مرغ در تولید شامپو بوده و و افزودنیها شامل ویتامینها ، نرم کننده ها ، ضدشوره ها، مواد پروتئینی و کف کننده ها میباشد.لذا روغن موتور به معنی ترکیبی از روغنهای پایه و بسته افزودنی ویژه¬ای میباشد که سبب بهبود عملکرد موتور میشود. مواد افزودنی روغن موتور انواع مختلفی داشته و متناسب با افزایش تعداد مواد افزودنی ، میزان کیفیت کارایی روغن موتورها افزایش می یابد. پاک کننده¬ها، معلق کننده¬ها، مواد ضدزنگ، مواد ضد سایش، مواد ضدفرسایش موتور، مواد ضد کف، مواد خنک کننده و.. از جمله مهمترین مواد افزودنی هستند که به روغن های موتور افزوده میشود، یک روغن موتور خوب بایستی از تمام افزودنیهای بهینه استفاده نماید تا نیاز به مکملهای روغن کاهش یابد و توصیه میشود تاحدامکان از مصرف مکملهای روغن موتور استفاده نشود. روغن موتورها از نظر میزان مواد افزودنی و نوع آن براساس سطح کیفی و استاندارد جهانی API که علامت اختصاری موسسه نفت آمریکاست دسته بندی میشوند. دراین دسته بندی روغن موتورها ابتدا به نوع روغن‌های سواری که با علامت اختصاری S=Station به معنی سواری یا بنزین سوز، و روغن موتورهای دیزل یا گازوئیل سوز که با علامت اختصاری C=Commercial تقسیم بندی میشود، پس از آنکه مشخص شد این روغن موتور متناسب با چه نوع سوختی است، از حروف لاتینی استفاده میشود که بیان میکند سطح کیفی این روغن موتور چقدر است. این حروف از A شروع و تاکنون به Nختم میشود.به این ترتیبAPI SA, API SB, …, API SL, API SM, API SN که سطح کیفی API SN بیشتر و بالاتر از روغن موتورهای دیگر است. در زمینه روغن موتور های دیزل هم مسئله به این صورت میباشد و روغ موتور API CI-4 سطح کیفیت بیشتری از سطح کیفی CH4و سطح کیفی API CF-4 دارد. ۱- تقطیر در فشار اتمسفریک ۲- تقطیر در خلأ معرفي فرآيندهاي توليد روغن پايه مرغوب روغن هاي پايه اي كه براساس تكنولوژي هاي قديمي Solvent Refining و Solvent Dewaxing توليد مي شوند در گروه I و روغن پايه هاي مدرن تر كه از فناوري توليد Hydroprocessing بهره مي برند در گروه هاي II و III (در صورتي كه VI يا شاخص گرانروي آنها از120 بزرگتر باشد) قرار مي گيرند. روغن پايه هاي گروه IV از پلي آلفا الفين ها (PAOs) تشكيل شده است و ديگر روغن هاي پايه در گروه V قرار دارند. بنابراين گروه V مي تواند شامل ماده پايه با كيفيت پايين مانند نفتنيك (Naphthenic) و يا با كيفيت بالا مانند استرها باشد. با افزايش شماره گروه استاندارد روغن، شاخص گرانروي روغن هم افزايش مي يابد. به غير از روغن هاي گروه1 که از روش استخراج با حلال به دست مي آيند روغن هاي گروه هاي ديگر همگي از روش هاي کاتاليستي با تلفيقي از روش هاي استخراج با حلال و روش هاي کاتاليستي، حاصل مي شوند. امروزه نيمي از بازار روانکارها به روغن هاي پايه پارافيني اختصاص يافته است. در آمريکاي شمالي بسياري از کارخانه هاي گروه 1 به واحد توليدي روغن هاي پايه گروه 2 تبديل شده اند و يا به سمت تعطيلي پيش رفته اند. اين تحولات بيشتر از 5 سال طول نخواهد کشيد. بازار جهاني مربوط به روغن هاي پايه گروه هاي 2 و 3 از حدود 11 درصد در سال 1995 به حدود 23 درصد در سال 2002 رشد يافته است. براساس برنامه ريزي ها، پيش بيني مي شود که اين رشد به32 درصد تا سال2006 برسد که اين امر رشد قابل توجهي براي صنايع پالايشي در يک دوره 11 ساله است. با توجه به اینکه در بخشهای قبلی به فرآیند تهیه روغن پایه گروه I بطور مفصل پرداخته شد در این بخش سعی می شود تا حد امکان روشهای تولید سایر گروهها مورد بررسی قرار گیرد. فرايندهاي توليد روغن هاي پايه2و3 (روغن هاي پايه مرغوب) ۱- فرايند هايدرو کراکينگ اين فرايند جايگزين فرايند استخراج با حلال مي شود. دراين روش از طريق هيدروژندار کردن ترکيبات پلي آروماتيکي روغن به ترکيبات حلقوي پلي نفتني و شکستن حلقه هاي پلي نفتني به نرمال پارافين ها و ايزومريزاسيون نرمال پارافين ها در دماها و فشارهاي بالا، شاخص گرانروي منبع خوراک روغن افزايش داده مي شود. بسته به نوع نفت خام، منبع خوراک مي تواند به VI = ۱۰۰ تا 125 و گاهي به بزرگي 130 ارتقا يابد. دراين فرايند بخش عمده گوگرد و نيتروژن و آروماتيکها حذف مي شود. تجهيزات کليدي اين فرايند بايد براي فشارهاي تقريباً 200 بار و دماهاي 400 درجه سانتيگراد طراحي شود.