بین الطلوعین یعنی بین دو دمیدین (طلوع) روشنایی
بین طلوع فجر (نماز صبح) تا طلوع آفتاب و زمانی که هوا تقریبا گرگ و میش شده است.
به تعبیری دیگر، بین الطلوعین یعنی بین دو شرق، یک شرق یعنی طلوع صبح کاذب که خیط ابیض (نخ سفید) است و شرق دوم یعنی طلوع صبح صادق که طلوع آفتاب است. چنین حالتی در غروب هم وجود دارد.
ساعات بین الطلوعین یعنی، از طلوع فجر تا طلوع آفتاب که از ساعات بهشتی است.
روایاتی در این باب:
حضرت سجاد(علیه السلام) به ابی‌حمزه ثمالی فرمود: خواب مکن قبل از طلوع آفتاب که من از برای تو دوست نمی‌دارم؛ زیرا حق تعالی روزی بندگان را در این‌وقت قسمت می‌کند.
از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) روایت است که فرمود: زمین از خواب بودن مردم پیش از طلوع آفتاب به خداوند ناله و فریاد می‌کند.
از حضرت صادق علیه السلام وارد شده است: خواب بامداد شوم است و روزی را منع می‌کند و رنگ را زرد و چهره را متغیر می‌سازد.
ارسطو نیز گفته است: بهتر است که آدمی پیش از شکفتن صبح، از خواب برخیزد، زیرا چنین عادتی به سلامتی و ثروت و حکمت می‌افزاید.
در روایتی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده: هرگاه به چیزی محتاج شدی، صبح زود حرکت کن، زیرا ارزاق قبل از طلوع خورشید تقسیم می‌شود.( بحارالانوار، ج ۱۰۳، ص ۴۱)
آموزه‌های قرآنی بر این نکته تاکید دارد که روز‌ها و ساعت ها و زمان‌های شبانه روز با یکدیگر تفاوت دارند و این تفاوت چنان روشن و برجسته است که سرنوشت انسان را تغییر می‌دهد و خوشبختی و بدبختی را موجب می‌شود. سحرگاهان از جمله زمان‌هایی است که مورد تاکید قرآن قرار گرفته و نماز شب در آن و استغفار، راهی است که انسان را به مقام احسان می‌رساند. (ذاریات، ایات ۱۶ تا ۱۸)
همچنین در آیه ۳۹ سوره ق می‌فرماید: فَاصْبِرْ عَلَى مَا یَقُولُونَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ الْغُرُوبِ؛ و بر آنچه مىگویند صبر کن، و پیش از برآمدن آفتاب و پیش از غروب، به ستایش پروردگارت تسبیح گوى.
خداوند در آیات قرآنی از فرشتگانی یاد می‌کند که مسئولیت‌های خاصی دارند. برخی از فرشتگان برای بارور کردن ابرها و آدم‌ها و گیاهان هستند، برخی مسئول جا‌به‌جایی ابرها، برخی مسئول پخش روزی(ذاریات، آیه ۱)، حاملان دانه‌های باران(همان، آیه ۲ )، تقسیم کنندگان امور و کارها(همان، آیه ۴) و مانند آنها هستند.
بر اساس برخی از روایات تقسیم روزی که فرشتگان انجام می‌دهند و کارها و امورات مردم را مشخص می‌کنند، در این ساعات از روز انجام می‌گیرد. در روایات تفسیری در ذیل آیه ۵۷ سوره بقره «و أَنْزَلْنا عَلَیْکُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى؛ و ما بر شما من و سلوی فرو فرستادیم» آمده است که زمان نزول آنها در بین الطلوعین بوده است.
از این آیات به خوبی به دست می‌آید که این ساعات بسیار مهم و ارزشی است و در زندگی انسان بسیار تاثیرگذار است. امام باقر (ع) این ساعات را ساعتی از ساعات بهشت دانسته و در بخشی از مناظره خود با اسقف اعظم مسیحی در خصوص زمان بین الطلوعین این گونه فرمود: آن ساعت از ساعات بهشت است، لذا در آن ساعت بیماران به هوش میآیند و درد‌ها ساکن میشوند و کسی که شب را نخوابیده در این ساعت به خواب میرود و خداوند این ساعت را در دنیا موجب علاقه کسانی که به آخرت رغبت دارند گردانیده و از برای عمل کنندگان آخرت دلیلی واضح ساخته و برای منکرین آخرت حجتی گردانیده است.
متاسفانه در حاضر افراد، بسیاری از این گونه مسائل را صرفاً به عنوان دستورالعمل های ارشادی و اخلاقی در نظر می گیرند، در حالی که این دستورات صد در صد کاربردی می باشند. به عنوان نمونه یکی از فواید عمل به روایت مذکور این است که هورمونی در بدن به نام هورمون رشد (سوماتوتوروپ) وجود دارد که بیشترین میزان ترشح آن حدود دو ساعت بعد از غروب آفتاب می باشد (زیرا بدن انسان یک فیزیولوژی خاصی دارد که با عالم هماهنگ می باشد) و در رویات آمده که همان ساعت بخوابید.
اینکه خواب کافی در زمان مناسب، باعث بلندی قد می شود، به این دلیل است که در اوایل شب، این هورمون ترشح می شود و اگر کسی سر شب بخوابد، رشد متناسب و متعادلی پیدا می کند.
اما یک سری از هورمون های استرس زا وجود دارند (البته در جای خود مفید می باشند) که به آنها “کورتیکواستروئید” گفته می شود، مانند هورمون های “آدرنالین” و “نور آدرنالین”، بیشترین میزان ترشح این هورمون ها دو ساعت قبل از طلوع آفتاب می باشد؛ یعنی دقیقا هنگام بین الطلوعین (از طلوع فجر تا طلوع آفتاب).
این که خواب بعد از اذان صبح، باعث ناراحتی و کسلی و پریشانی انسان می شود، ولی بیدار شدن در موقع اذان حالت شادابی می آورد، به خاطر ترشح این هورمون هاست. همچنین اگر زمانی که این هورمون ها حداکثر ترشح خود را دارند، انسان خواب باشد، احتمال سکته زیاد است. لذا بیشترین آمار مرگ در خواب، در ساعات بین الطلوعین می باشد.
