عطر گل رز به جای گلاب در کشور های تولید کننده بلغارستان بلغارستان یک مرکز عمده تهیه عطر در دنیاست. گلستانها در دره معروف رز واقع در دویست کیلومتری شرق صوفیه و در قسمت جنوبی دره بالکان قرار دارند. این دره حدود 160 کیلومتر طول و حدود 3 تا30 کیلومتر عرض دارد و شامل ده منطقه است که مهمترین آنها کازانلیک ـ کارلوو ـ برزوفو- شیرپام ـ نوازاگورا و استافا‌زاگورا می‌باشد. در واقع این مناطق از دو دره واقعی تاندجا و استرما تشکیل شده و شهر کازانلیک و کارلوو مرکز این مناطق می‌باشند که دارای 150 روستا با جمعیتی معادل 200 هزار نفر است که همگی دست‌اندرکار تهیه عطر می‌باشد و مزارع بزرگ گل رز را بوجود آورده و سالانه چندین میلیون کیلوگرم گل تولید می‌نمایند. پرمحصول‌ترین قطعات، 300 تا 700 متر از سطح دریا ارتفاع دارند. نوع اصلی گل منطقه رزا ‌داماسنا می‌باشد که نود درصد گل آنجا را تشکیل می‌دهد و بصورت وحشی دیده نشده و با عملیات زراعی می‌روید. چهار روش برای تهیه عطر به شرح زیر وجود دارد: (Open fire with small alembics) (1- مستقیم با ظروف کوچک (انبیق (Open fire with large alembics) حرارت مستقیم با ظروف بزرگ-2 (Steam stills) استفاده از بخار -3 (Volatile solvent extraction) - استفاده از روغنهای فرار4 مراکش تولید سالانه مراکش در سالهای خوب بیش از 2000 تن گل در سال است اگرچه ممکنست بطور جدی بعلت سرمازدگی کاهش یابد بطوریکه در سال 1952 تمام محصول گل منطقه سرما زد و از بین رفت. برداشت معمولاً در دو هفته آخر آوریل شروع شده و با توجه به گرمی هوا تا اواخر می (اردیبهشت) طول می‌کشد. تولید عطر نیز بسیار متفاوت و از 3000 تا 5000 کیلو گل، یک کیلو عطر می‌دهد و قسمت اعظم تولید بوسیله تقطیر انجام گرفته و تولید سالانه عطر تقریباً 450 کیلو است «کانکریت» 3000 کیلوست. عطر مراکش مرغوبست ولی قدرت عطر بلغارستان را ندارد در مراکش دو کارخانه بزرگ برای تبدیل گل بوجود آمده که به روش تقطیر با بخار و استخراج بوسیله روغنهای فرار کار می‌کنند عطر تولیدی با کد «یو او پی» و «سی ا پی پی» معروف است فرانسه عطر رز در فرانسه در یک مقیاس کم تولید می‌شود و اصولاً نمی‌تواند از نظر مقدار با عطر بلغار رقابتی جدی داشته باشد. به طور کلی گیاه رز برای استفاده از گل و شکوفه‌هایش کاشته می‌شود و عطر با روشهای استخراج از طریق روغنهای فرار و روش Maceration تهیه می‌گردد. مراکز اصلی تولید گل رز، لاکول، کراسه، اس تی پاول، ونس، پگوماس ترتز، مونتارکس ل ویگنال، اوپییو و مرگینز می باشد. رویهم دو منطقه لاکول و اس تی پاول دو منطقه مهم کاشت رز در فرانسه هستند که بعلت کمی بارندگی و کمبود آب در این مناطق کشت محصولات دیگر با کمبود آب مواجه گردیده و سودمند نیست. گل کاشته شده از نوع رزا سنتی فولیا می‌باشد که در فرانسه به رزماری معروف است که واریته دارد. تولید گلاب و کشت گل محمدی در ایران : در حال حاضر در نقاط مختلف ایران در کنار روش صنعتی بیشتر با استفاده از روشهای سنتی گلاب می‌گیرند بااین حال مرکز اصلی تولید عطر و گلاب، کاشان و میمند و داراب فارس می‌باشد. چون هدف از تقطیر گل در ایران تهیه گلاب می‌باشد عطر یک تولید جنبی بشمار می‌آید. میزان تولید گل در منطقه کاشان حدود 3 هزار تن می‌باشد که در سطح بیش از ششصد هکتار کاشته شده است. نوع گل سرخ کاشان است که از مرغوبترین نوع رز به شمار می‌رود و بصورت گلستانهای زیبا درRosa damascene دامنه کوههای کرکس ایجاد گردیده است دستگاههای گلابگیری سنتی همان دستگاههای قدیمی است و از یک دیگ با ظرفیت حداکثر سی کیلو و یک پارچ و دو عدد نیچه تشکیل می‌گردد. این دستگاهها حدود 400 تن گل را به گلاب و عطر تبدیل می‌کنند. علاوه بر این 3 کارخانه نیز با استفاده از روش بخار در حومه کاشان احداث گردیده که جمعاً حدود 1600 تن گل را مصرف می‌نمایند.(البته باید یادآوری کرد که در همه ی کارگاهای گلاب گیری در کنار تولید گلاب به تولید عرقیات دیگر نیز پرداخته می شود.). در فارس تهیه گلاب و عرقیات رواج داشته و نحوه کار آنها کمی با کاشان تفاوت دارد و از دقت و ظرافت کمتری برخوردار می‌باشد. در فارس گل سرخ بصورت دیم در دامنه کوهها وجوددارد که توسط روستائیان چیده شده و به گلابگیران فروخته می‌شود. میزان تولید گل در فارس بستگی به مصرف گلابگیران دارد و منابع تولید آن بسیار وسیع است. گلابگیری بیشتر توسط گلابگیران سنتی انجام می‌گیرداما کارخانه‌ های صنعتی نیز احداث گردیده است که تعداد انها کم است. استان های کشت گل محمدی گل محمدی در بیش تر مناطق کشور به خصوص آذربایجان، اصفهان، مرکزی، کرمان، فارس، چهار محال و بختیاری، همدان، سمنان، گنبد، گرگان و یزد سابقه کشت دارد. طبق آمار سال 85 هم‌اکنون گل محمدی در 30 استان کشور و با سطح 10382 هکتار کشت می‌گردد که بیشترین سطح آن در پنج استان فارس، کرمان، اصفهان ، آذربایجان شرقی و کرمانشاه می‌باشد. استان فارس: 4309 هکتار که5/41 درصد از کشت را به خود اختصاص داده است. کرمان:2860هکتار که5/27 درصد از کل کشت را به خود اختصاص داده است اصفهان :1206هکتار که12 درصد ازکل کشت را به خود اختصاص داده است آذربایجان شرقی:760هکتار که3/7 درصد ازکل کشت را به خود اختصاص داده است کرمانشاه:381هکتار که4 درصد ازکل کشت را به خود اختصاص داده است برداشت گل محمدی معمولاً در صبح زود و با تعداد کارگر زیاد شروع می شود. قسمت برداشت شده گلبرگها، نهج و قسمتی از دمبرگ می باشد. یک کارگر بطور متوسط روزانه ۳۰-۲۵ کیلوگرم می تواند گل برداشت نماید. صادرات یا واردات بر اساس آمار اعلام شده توسط وزارت جهاد کشاورزی در سال 86، تولید گلاب در کشور سالانه حدود 21 هزار و 580 تن است که با در نظر گرفتن متوسط قیمت 1000 تومانی برای هر کیلو از این محصول، گردش مالی سالانه بازار گلاب کشور به رقمی بیش از 5/21 میلیارد تومان می رسد.» از این میزان تولید گلاب در کشور، حدود 40 درصد به مصرف بازارهای داخلی رسیده و 60 درصد مابقی با قیمت حدود دو دلار به خارج از کشور صادر می شود. یکی از اعضای اتحادیه تولیدکنندگان گلاب و عرقیات کاشان گفت: «کشورهای حوزه خلیج فارس به ویژه عربستان، امارات متحده عربی و کویت و همچنین کشورهای لبنان، بلغارستان، آلمان، ایتالیا و آمریکا بزرگ ترین کشورهای هدف برای صادرات گلاب ایران هستند.» بیش از 45 درصد صادرات گلاب ایران به کشورهای حوزه خلیج فارس اختصاص دارد البته کشورهای دیگری چون ژاپن و فرانسه نیز عرقیات خام ایران را خریداری کرده و پس از فرآوری با قیمت های بالاتری مجددا به خودمان می فروشند. به عنوان مثال کشور ژاپن، رزماری و کشور فرانسه هل و نعناع فلفلی کشورمان را پس از فرآوری با قیمت های گزافی مجددا به ایران صادر می کنند اقدامات موفقیت آمیز در کیفیت محصولات و بازار یابی صنعت عرقیات عواملی که در کیفیت و کمیت در استخراج اسانسهای گیاهی بسیار مؤثرند ـ رعایت اصول صحیح کشت گیاه و مراقبت دقیق ـ توجه به بهترین و مناسب‌ترین زمان برداشت ـ نحوه حمل صحیح و سریع به کارخانه (در صورت امکان با استفاده از ماشینهای دارای سیستم سردکننده ( ـ نحوه نگهداری مناسب گیاه در انبار ـ سرعت عمل کارخانه در امر تولید یاداوری : تنها محصولات عرقیات گیاهی، مجوز تولید دریافت خواهند نمود که در فهرست کمیته مشترک اداره غذا و دارو یافت شوند از جمله عوامل مهم در موفقیت یک موسسه در بازارمی‌توان به موارد ذیل اشاره نمود: 1 - بهبود مستمر کیفیت کالای صادراتی و روند بسته‌بندی آنها و دستیابی به استانداردهای جهانی 2 - حضور مستقیم در بازارهای هدف و بازاریابی گسترده 3 - ایجاد بازارهای جدید و حفظ بازارهای موجود 4 - تنوع اقلام صادراتی و ایجاد ارزش افزوده بالا در صادرات 5- برگزاری همایش‌ها و جشنواره‌ها یکی از راهکارهای توسعه محصول گل و گلاب می باشد تولید گلاب و عرقیات گلاب به حاصل تقطیر گل‌های سرخ محمدی (ازخانواده (Rosaceous تازه چیده شده و مخلوط آن با آب تحت روشهای مختلف با شرایط خاص که اسانس اضافی آن از محلول آبکی جدا شده است، اطلاق می‌گردد. گلاب در ایران به دو روش سنتی و صنعتی تولید می‌گردد و هم چنین در مورد عرقیات دیگر نیز به همین نحو های زیر می باشد. ازهر تن گل محمدی در کارگاه های سنتی 125 تا 150 گرم اسانس گل محمدی بدست می دهد در صورتیکه در کارگاه های صنعتی از هر هکتار 250 گرم اسانس عطر گل محمدی تولید می شود که البته اسانس گل محمدی دیمی بیشتر از آبی است. تولید سنتی تولید به روش سنتی از قدیم‌الایام در ایران مرسوم بوده است. گلاب اولین بار توسط ابوعلی‌سینا استخراج و گوهر گل سرخ یا جوهر گل سرخ نام گرفته است. در تولید سنتی گلاب مقادیر مشخصی از گل محمدی و آب را (به عنوان مثال به ازای هر کیلوگرم گل یک لیتر) در یک دیگ مسی محصول می‌ریزند و سپس درپوش روی دیگر را قرار داده و با تعبیه نمودن واشر لاستیکی مابین دیگ و درپوش دیگ که باعث جلوگیری از نشست بخارات می‌باشد، محکم می‌بندند. روی در دیگ سوراخی وجود دارد که به لوله‌های استیل یا آلومینیومی متصل و سر دیگر لوله به ظرف مسی که پاچ می‌نامند منتهی می‌شود و بخارات حاصل از تقطیر پس از عبور از این لوله در پاچ مسی که در داخل آن آب و یا آب سرد قرار دارد به تدریج سرد شده و عرق حاصل می‌شود. مدت زمان گلاب‌گیری در روش سنتی معمولا 5 تا 7 ساعت می‌باشد و از یک کیلوگرم گل محمدی 1.5 کیلوگرم گلاب بدست می‌آید که 500 گرم اولیه بسیار خوشبو و غلیظ‌تر است. دستگاه‌های سنتی که بیشتر با گنجایش 30 کیلوگرم ساخته می‌شود شامل قطعات زیر می‌باشد. 1- دیگ که از جنس مس می‌باشد. 2- کلاهک دیگ از جنس مس در گذشته از جنس سفال بوده است. 3- دو عدد لوله انتقال دهنده، بخار جوشش مواد اولیه و آب به نام نیچه: از جنس آلومینیم ولی پیشتر از جنس نی بوده است. 4- پارچ: از جنس مس می‌باشد 5- دستگاه کوچک گرمایش عرق‌گیری ساخته شده از چراغ کوره‌ای به نام شاخه که سوخت آن نفت سفید یا گازوئیل می‌باشد. بیش از نیمی از گلاب کاشان به وسیله دیگ‌های سنتی به دست می‌آید هر دستگاه با گنجایش حداکثر 30 کیلوگرم گل می‌تواند 4 تا 5 نوبت در شبانه روز پر و خالی گردد و به عبارت دیگر 120 تا 150 کیلوگرم گل را تبدیل به گلاب درجه یک نماید. برای هر 30 کیلوگرم گل به 45 کیلوگرم آب به آن افزوده می‌شود که در پایان از هر 30 کیلوگرم گلاب درجه یک به دست می‌آید. برای تهیه همین مقدار گلاب درجه 2، مقدار 15 تا 18 کیلوگرم و 45 کیلوگرم آب و برای تهیه گلاب درجه 3 نزدیک به10تا12کیلوگرم گل و 45کیلوگرم آب دردیگ ریخته می‌شود تولید صنعتی _ با نگرش به گسترش روزافزون سطح زیر کشت گل محمدی و پاسخگو نبودن دستگاه‌های گلاب‌گیری سنتی از یک سو و از سوی دیگر، گنجایش کم و نابرابری دستگاه‌ها با روند تولید گل و مواد اولیه مورد استفاده، از سال‌ها پیش نیاز مبرمی به صنعت عرقیات به ویژه فناوری پیشرفته و با گنجایش بالا در منطقه است. در تولید عرقیات بروش صنعتی از ماشین آلات پیشرفته که قطعات آن از استیل زنگ‌نزن می‌باشد، استفاده می‌شود. ابتدا مواد اولیه و آب در دیگ‌های استیل قرار گرفته و با حرارت‌دادن غیر مستقیم که معمولا بخار آب می‌باشد، از لابلای مخلوط مثلا گل و آب عبور داده می‌شود. مراحل تقطیر انجام و بخارات حاصله در مبردها که دارای لوله آب با جریان آب سرد می‌باشند، خنک و به مایع تبدیل می‌گردند و سپس به مخازن استیل گلاب منتقل می‌شوند. از این مرحله عملیات پاستوریزاسیون و صاف نمودن محصول شروع می‌گردد و پس از گرم نمودن آن تا دمای مورد نظر ، از صافی های مخصوص کاغذی یا پلاستیکی بسیار ریز عبور داده شده و سپس در منبع پرکردن بطری‌ها قرار می‌گیرد. محصول همچنان که داغ می‌باشد به داخل بطری‌های شیشه‌ای یا پلی‌اتیلن که قبلا با آب داغ شسته شده و میکروب‌زدایی گردیده هدایت و پس از دربندی با درب آلومینیومی یا پلاستیکی غیر قابل نفوذ ، بر روی بطری‌ها برچسب‌گذاری می‌شود و در داخل کارتن قرار می‌گیرند. در روش صنعتی با توجه به رعایت موازین مختلف در حین تولید و بسته‌بندی، محصول نهایی از نظر ویژگی‌های فیزیک و شیمیایی و میکروبی مطابق استاندارد خواهد بود. استخراج مواد معطر گل از تقطیر گل‌های تازه گل محمدی با روش‌های مختلف ، مواد معطر آن استخراج می‌شود این روش‌ها در کشورهای مختلف تولید کننده مانند ایران بلغارستان ، ترکیه ، آرژانتین ، اسپانیا ، پرتغال ، سوئیس کاملا باهم تفاوت دارند. در ایران مناطقی مانند قمصر و توابع دیگر کاشان و استان فارس سابقه دیرینه در امر تولید گلاب و اسانس از گل محمدی دارند. استخراج اسانس گل سرخ محمدی استخراج اسانس گل سرخ از سه روش امکان‌پذیر است استخراج از طریق تقطیر با آب شامل تعلیق گل‌ها در آب و جوشاندن آن‌ها و سپس خنک‌کردن بخارات و جمع آوری آنها می‌باشد. در این روش مقدار مشخصی از گل سرخ محمدی را براساس گنجایش مخازن با مقداری آب که حدود 3 تا 4 برابر وزن گل می‌باشد تقطیر می‌‌کنند. کاربرد دما در عمل تقطیر باید خیلی آهسته و ملایم باشد. بعبارتی افزایش ناگهانی دما ، بعضی از اجزای معطر سبک‌تر را با هوای باقی‌مانده در دستگاه تقطیر خارج خواهد کرد. براساس گزارشاتی که ارایه گردیده است تا زمانی که در دستگاه تقطیر یک لیتر گلاب از هر کیلو گل سرخ محمدی جمع ‌آوری گردد عمل تقطیر ، گلاب و اسانس اول می‌باشد