نشانه های بیماری:
بیماری سیاهک دروغی برنج به دلیل اختصاصی بودن علائم آن، با هیچ بیماری دیگری مشابه نبوده و سریعا شناخته می شود. بیماری معمولا در اوایل مرحله گلدهی به اجزای گل برنج حمله کرده ولی علائم آن در زمان رسیدن دانه ها رویت می شود و جزء بیماری های خوشه محسوب می گردد.
قارچ می تواند به هر کدام از دانه های موجود در خوشه حمله نماید. در این صورت دانه ها تغییر شکل داده و بصورت توپ های اسپری (spore balls) با ظاهری مخملی و نرم در می آیند. این توپ های اسپوری در ابتدا کوچکند و در بین پوشینه ها (glums) دیده می شوند، بتدریج رشد نموده و قطرشان به یک سانتی متر و یا بیشتر می رسد، و اندام های گل را در بر می گیرند. آنها کمی پهن، دارای سطح صاف و زرد رنگ هستند، و توسط غشایی پوشیده می شوند. غشاء فوق بر اثر رشد بیشتر پاره شده و توپ به رنگ نارنجی و سپس سبز متمایل به زرد، یا سیاه متمایل به سبز در می آید. در این مرحله سطح توپ ها شکاف بر می دارد. در صورتی که برش داده شود در مرکز سفید، و حاوی میسلیوم های سخت در هم آمیخته با پوشینه ها (glums) و سایر اندام های گیاه میزبان است. 3 لایه خارجی تر نیز دیده می شود که هر کدام مربوط به مرحله ای از توسعه بیماری می باشند. داخلی ترین لایه متمایل به زرد بوده، دارای میسلیوم براق و اسپورهای در حال شکل گیری می باشد. لایه بعدی نارنجی رنگ بوده و از میسلیوم و اسپورها تشکیل یافته است. خارجی ترین لایه سبز رنگ است، و شامل اسپورهای بالغ همراه با بقایایی از تکه های میسلیومی است. سطح آن نیز از اسپورهای پودری سبز تیره پوشیده شده است.
معمولا تنها تعداد محدودی از دانه های یک خوشه آلوده می شوند، هر چند این امر گاهی نیز برای تعداد بیشتری از دانه ها اتفاق می افتد.
چرخه بیماری:
قارچ در مناطق گرم زمستان را بصورت اسکلروت و نیز کلامیدوسپورها سپری می کند. ثابت شده است آلودگی های اولیه اساسا توسط آسکوسپورهایی که توسط اسکلروت ها تولید شده اند ایجاد می شوند. کلامیدوسپورها نقش مهمی در آلودگی های ثانویه بازی می کنند، که بخش مهمی از چرخه بیماری است.
هیسادا (Hisada, 1936) با مشاهدات مزرعه ای به این موضوع مشکوک شد که آلودگی گیاهان برنج در مراحل اولیه رشد صورت می پذیرد. محقق دیگری (Raychaudhuri, 1946) در نتیجه ی مطالعات بآفت شناسی دو نوع آلودگی را کشف نمود. نوعی از آن در مراحل اولیه گلدهی رخ می دهد، تخمدان از بین رفته اما سایر اجزای گل سالم باقی می ماند و سرانجام در توده اسپور مدفون می گردد. نوع دوم وقتی رخ می دهد که دانه کاملا رسیده است. اسپورها بر روی پوشینه ها (glums) انباشته شده، رطوبت را جذب نموده، متورم می شوند، و بر اثر فشار لما (lemma) و پاله آ (palea) را از هم جدا می کند. نهایتا قارچ با اندوسپرم تماس حاصل نموده و رشد آن به سرعت ادامه می یابد. نهایتا در تمام دانه جایگزین شده و توسط قارچ احاطه می گردد.
کنترل
بیماری معمولا به کنترل های پیشگیرانه خاصی نیاز ندارد. ضدعفونی بذر در سال های گذشته توصیه می شد، ولی این توصیه هیچ پایه صحیح علمی ندارد. با شناخت بیشتر سیکل بیماری که بر اساس یافته های جدید می باشد، می توان چند روز قبل از خوشه دهی با سمپاشی توسط یک قارچ کش با سیاهک دروغی مبارزه نمود (Hashioka, 1952). دو محقق (Kannaiyan & Rao, 1976) گزارش نمودند «اکسی کلرور مس» شیوع بیماری را کاهش داده است، اما محصول افزایش نیافت.
روش های کنترل توصیه شده در شرایط حاضر به شرح زیر می باشد:
- در کنترل بیماری، رعایت مسائل بهداشتی و تهیه بذور سالم از مزارع سالم تاکید می گردد.
- از بین بردن کاه و کلش گیاهان آلوده در کاهش بیماری نقش موثر دارد.
- تنظیم تاریخ کاشت و استفاده از ارقام زودرس در اراضی با سابقه آلودگی در کاهش آلودگی نقش دارد.
- در زمینه ارقام مقاوم در سال های اخیر تحقیقاتی در کشور هندوستان انجام شده است که تعدادی از ارقام به عنوان مقاوم و متحمل معرفی شده اند.
- به دلیل تولید توکسینی به نام Ustilatoxin توسط این قارچ که خطر سمیت زیادی برای *****داران دارد، در بعضی از کشورها علیه بیماری کنترل شیمیایی انجام می گیرد.
- متاسفانه تاکنون تحقیق جامعی در مورد کنترل شیمیایی بیماری در ایران صورت نگرفته است، ولی براساس منابع، استفاده از سموم قارچ کش مسی، کاربندازیم، رورال، تری سیکلازول (بیم) و تیلت در مرحله ۵۰٪ شکم (booting stage) تا آغاز خوشه دهی علاوه بر کنترل این بیماری در کاهش سایر بیماری های برنج نیز می تواند موثر باشند.
