آشنایی
در روی زمین ، هیچ نقطه‌ای را نمی‌توان یافت که رسوبگذاری بطور پیوسته در طول زمان زمین شناسی در آن رخ داده باشد. در حین تشکیل یک قاره ، بخشهای بزرگی از پوسته از دل دریاهای کم عمقی که سنگهای آن بخش از پوسته در آن تشکیل شده بودند، بالا آورده شده و در معرض فرسایش قرار می‌گیرند. پس دو مرتبه به سطوحی که نهشته شدن رسوبات مجددا از آن آغاز می‌شود، پایین می‌روند.
همچنین فعالیتی منجر به تولید یک سطح فرسوده مدفون می‌گردد که در آن سنگهای جوان روی سنگهای قدیمی تر قرار گرفته‌اند. امروزه برخی از اینگونه سطوح به خاطر وجود چرخه‌ای دیگر از بالا آمدن ، قابل رویت هستند. هر دگرشیبی ، سطح فرسایشی مدفونی است که دو توده سنگ را که در آن توده قدیمی قبل از رسوبگذاری توده جوان تر در معرض فرسایش بوده است، را از یکدیگر جدا می‌سازد.
مدت زمانی که بوسیله یک دگرشیبی نشان داده می‌شود یکی از شواهد مهم زمین شناسی آن منطقه است، زیرا بیانگر محدوده زمانی است که سطح بالاتر از دریا قرار داشته و رسوبی نهشته نمی‌شود. برخی از دگرشیبی‌ها نشان دهنده فاصله چندین هزار ساله هستند و بعضی دیگر فاصله‌ای زمانی و فطرتی معادل 400 میلیون سال را نشان می‌دهند.
 |
|
انواع دگرشیبی
دگرشیبی زاویه‌ای
اگر در یک دگرشیبی ، شیب طبقات قدیمی با شیب طبقات جوان تر زاویه‌ای بسازد، در این صورت دگرشیبی را زاویه‌ای می‌گویند. در محلی موسوم به باکس کانیون (Box Canyon) ، واقع در نزدیکی شهر اوری (Ouray) در ایالت کلریدا امریکا ، لایه‌هایی از سنگهای رسوبی پرکامبرین با شیب تقریبا 90 درجه قابل رویت هستند. در بالای این طبقات ، سنگهای رسوبی و تقریبا افقی دونین دیده می‌شوند.
سنگهای قدیمی تر در زیر آبهای اقیانوسی نهشته شده است. سپس چین خورده و از سطح آب بالا آورده شده بودند. در مدت زمانی که در روی سطح نمایان بودند، طبقات کج شده بوسیله فرسایش تراشیده شده بودند. سپس با گذشت زمان ، این سنگهای کج شده و فرسایش یافته دوباره به زیر اقیانوس فرو رفتند، جایی که مجددا بوسیله لایه‌های جدیدی از رسوبات پوشانیده شدند.
بعدها طبقات قدیمی و جدید هر دو بالا آمده و نمایان گشتند. شواهد فسیلی نشان می‌دهد که رسوبگذاری ثانوی در دوره دونین آغاز شده است. به عبارت دیگر فطرت میان دو رسوبگذاری بیش از 180 میلیون سال بوده است. از آنجا که سنگهای پرکامبرین با زاویه‌ای با سنگهای جوانتر دونین برخورد می‌کنند، این دگرشیبی یک دگرشیبی زاویه‌ای است.
 |
|
دگرشیبی ساده
دگرشیبی ساده ، دگرشیبی است که طبقات واقع در دو سوی مخالف آن با یکدیگر موازیند. این نوع دگرشیبی هنگامی تشکیل می‌شود که نخست سنگهای لایه دار از زیر دریا بالا آورده شده و در معرض فرسایش قرار می‌گیرند. سپس مجددا به زیر رفته و تحت رسوبگذاری بیشتر قرار می‌گیرند، بدون اینکه اصولا چین خورده شوند.
تشخیص دگرشیبی ساده مستلزم مطالعه دقیق و تجربه فراوان است. زیرا چنان که گفته شد، سنگهای جوان تر با سنگهای قدیمی موازیند. زمین شناسان برای تعیین همبستگی زمان رسوبگذاری طبقات واقع در بالا و پایین یک دگرشیبی ساده ، عمدتا به فسیلها متکی هستند. فسیلها ابزار مفیدی هستند. زیرا انواع خاصی از آنها تنها در محدوده معینی از زمان زمین شناسی می‌زیسته‌اند.
ناهمانندی
دگرشیبی واقع بین دو نوع سنگ کاملا متفاوت را ناهمانندی می‌گویند. ناهمانندی‌ها در جایی تشکیل می‌شوند که سنگهای آذرین نفوذی یا سنگهای دگرگونی در معرض فرسایش قرار گرفته و سپس در اثر پیچیدگی فرودی بوسیله سنگهای رسوبی پوشانیده می‌شوند.
دگرشیبی گراندکانیون
چندین دگرشیبی در گراندکانیون ایالت کلریدا قابل مشاهده است. منطقه گراندکانیون دچار سه فاز اصلی بالا آمدن و فرسایش ، فرو رفتن و رسوبگذاری و دگردیسی و ثبات پوسته‌ای گشته است. این فرایندها باعث تشکیل سه واحد اصلی سنگ شده که شامل شیست ویشنو (Vishnu schist) ، سری گراندکانیون و سری پالئوزوئیک است. شیست ویشنو ، سنگ پایه کانیون است.
این واحد از سنگهای رسوبی شدیدا دگرگون شده و مقداری سنگهای آتشفشانی تشکیل می‌یابد. در این واحد سنگ فسیلی یافت نشده و سن آن احتمالا 2 میلیون سال است. در بعضی از نقاط شیست ویشنو ، طبقات چین خورده سری گراندکانیون که متعلق به دوران پرکامبرین می‌باشند، به صورت دگرشیب روی آن قرار گرفته‌اند.
این طبقات از 75 متر سنگ آهک زیرین ، 180 تا 240 متر شیل ماسه دار و 300 متر طبقات نسبتا مقاوم ماسه سنگ ویشنو و نهایتا 600 متر ماسه سنگ شیل دار تخمین زده شده است که قبل از اینکه کل منطقه گراندکانیون بالا آورده شود، دگردیسیده و به سطحی که رسوبات پالئوزوئیک بر روی آن نهشته شوند فرسایش می‌یابد، 3000 متر دیگر رسوب وجود داشته است. حداقل افزایشی معادل 3600 متر لازم بوده است تا بتواند پایین ترین لایه‌های گراندکاتیون را بالاتر از سطح دریا قرار دهد.
