نِیشِکَر گیاهی بلند است از جنس تباشیر ، از تیره غلات و بومی مناطق معتدل گرم تا مناطق حاره. بر اساس طبقه‌بندی‌های مختلف، از ۶ تا ۳۷ گونه دارد. نیشکر دارای ساقه ضخیم و بند بند است و قسمت داخلی ساقه آن لیفی و حاوی مقادیر زیادی عصاره شکر می‌باشد. بلندی ساقهٔ آن بین ۲ تا ۶ متر می‌باشد.
معمولاً برای کاشت گیاه نیشکر از گونه‌های اصلاح شده آن استفاده می‌شود. این گیاه در حدود دویست کشور کشت می‌شود و از برداشت آن، هر سال در حدود ۱۳۲۴ میلیون تن شکر تولید می‌شود. در سال ۲۰۰۵ برزیل با اختلاف زیادی بزرگترین تولیدکنندهٔ نیشکر بوده‌است.
خاستگاه اصلی نیشکر در جنوب شرقی آسیا است ولی خاستگاه گونه‌های مختلف آن، مناطق متفاوتی می‌باشد. مثلاً گونه باربری در هند یافت شده‌است و خاستگاه گونه‌های ادول و افیسینارم گینه نو است.
تاریخچه کشت گیاه نیشکر
کشت نیشکر در خوزستان ۷۰۰ تا ۸۰۰ سال قبل از میلاد رواج داشته و کلمه خوزستان به معنی شکرستان می‌باشد. آغاز فعالیت برای کشت نیشکر در خوزستان در سال ۱۳۱۶ الی ۱۳۱۸ بوده ولی شروع جنگ جهانی و کارشکنی شرکت نفتی سابق ایران و انگلیس باعث عدم رسیدگی به این فعالیت شد. با همکاری FAO در سال ۱۳۳۰ برنامه کشت نیشکر در خوزستان پایه گذاری شد و تا امروز ادامه داشته بطوری که در حال حاضر برنامه توسعه نیشکر یکی از بزرگترین طرحهای ملی ایران است. سطح زیر کشت این محصول در سال ۱۳۶۵ به مقدار ۲۸۰۰۰ هکتار با متوسط عملکرد ۸۳ تن ساقه در هکتار بوده است.
ریشه های گیاه نیشکر
ازدیاد نیشکر به صورت قلمه زنی می‌باشد. پس از آنکه قلمه در شرایط مناسب محیطی قرار گرفت ریشه‌های نازک و یکنواخت سفید رنگ از آن خارج می‌شود. پس از آنکه ساقه رشد کرد ریشه‌های ساقه بوجود می‌آید این ریشه‌ها خیلی محکم‌تر از ریشه‌های قلمه‌ای می‌باشند در داخل خاک معمولا سه نوع ریشه بوجود می‌آید.
ریشه‌های سطحی: که دارای انشعابات زیادی می‌باشند طول آنها وابسته به رقم و بین ۵۰ تا ۲۵۰ سانتیمتر است.
ریشه‌های میانی: این ریشه‌ها را ریشه‌های پشتیبان نیز می‌گویند و نقش آن تثبیت گیاه می‌باشد. رنگ آنها سفید و دارای سرعت رشد زیادی می‌باشند و عمیق‌تر از ریشه‌های سطحی هستند.
ریشه‌های عمیق: این ریشه‌ها بطور مستقیم در خاک فرو می‌روند و ممکن است تا عمق چند متری نفوذ کنند در مناطق حاره در صورتی که رطوبت کم باشد این ریشه‌ها به سرعت در زمین فرو می‌روند. بعضی از ارقام نیشکر دارای قدرت تولید ریشه‌های زیاد بوده و عواملی مانند واریته و حرارت و رطوبت و جنس خاک روی وضع پخش و نمو ریشه تاثیر دارد.
ساقه های گیاه نیشکر
ساقه نیشکر به شکل استوانه‌ای و دارای مغز است که ذخایر ساکارز بیشتر در قسمتهای مرکزی و پایینی آن می‌باشد. قسمت فوقانی ساقه همانند قسمت فوقانی چغندر غنی از عناصر معدنی و فروکتوز و گلوکز است. ساقه از گره‌ها و میان گره‌ها تشکیل شده است. معمولا قسمتی از ساقه زیر خاک است. طول ساقه در انواع مختلف متفاوت است و حدود ۲ و حداکثر تا ۶ متر به قطر ۲ تا ۶ سانتیمتر می‌باشد. در هر گره حداقل یه جوانه مولد ساقه و حلقه‌ای از جوانه‌های مولد ریشه‌های نابجا وجود دارد.
جوانه‌های گره‌های سطح خاک و زیر خاک فاقد خواب بوده و توانایی تولید پنجه‌های زیادی دارند. در بعضی از مزارع نیشکر از گره‌های نزدیک سطح خاک ریشه‌هایی خارج می‌شود. علت این امر مربوط به رطوبت زیاد در سطح زمین است. در قسمت پایین جوانه‌های جانبی یک برآمدگی وجود دارد که محل اتصال غلاف به ساقه است. کار غلاف محافظت از جوانه‌های جانبی می‌باشد.
برگ های گیاه نیشکر
برگها به صورت متناوب روی ساقه از محل گره‌ها خارج می‌شوند. هر برگ از پهنک و غلاف تشکیل شده است. طول برگها مکن است به یک متر حتی بیشتر نیز برسد. رنگ برگها در قسمت بالایی سبز تیره و در محل غلاف سبز روشن می‌باشد. البته رنگ برگها از سبز مایل به زرد تا سبز تیره در ارقام مختلف متفاوت است. پهنک دارای یک رگبرگ اصلی است. برگ نیشکر دارای زبانک و گوشوارک می‌باشد.
گل های گیاه نیشکر
نیشکر بعد از ۱۲ تا ۲۴ ماه رشد رویشی چنانچه تحت شرایط روزهای بسیار کوتاه قرار بگیرد تولید گل می‌کند گل آذین نیشکر به صورت خوشه‌ای مرکب و دارای انشعاب زیاد به طول ۳۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر و از انتهای ساقه بوجود می‌آید گل دارای ۳ پرچم و مادگی می‌باشد بسیاری از ارقام زراعی نر عقیم بوده و بذر تولید نمی‌کنند گلهای انتهایی بارور و گلهای پایین‌تر عقیم هستند.
بذر نیشکر شبیه دانه گندم است دانه قدرت حیاتی کمی داشته و بعد از رسیدن پس از مدت کوتاهی از بین می‌رود. هنگام گل کردن مقدار قند ساقه‌ها کاهش می‌یابد. در مزارع برای جلوگیری از به گل رفتن نیشکر می‌توانیم با پاشیدن علف کش دارای کوات مانع به گل روی نیشکر شویم. بعد از گلدهی رشد طولی ساقه متوقف می‌شود.
