ارتباط کمبود ویتامین ها و اختلالات روانی

دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایراندر این زمینه گفت:گاهی دیده اید وقتی روی ناخن ها لکه های سفیدی پیدا می شود، برخی می گویند حتما کلسیم یا روی بدن کم شده؟ یا گاهی موها ناگهان سفید می شود و فکر می کنیم حتما ویتامینی در بدنمان کم شده؟ همان طور که کمبود ویتامین ها و املاح معدنی بر قسمت های مختلف جسم تاثیرگذار است، سلامت روان را هم تحت تاثیر قرار می دهد؛ نمونه بارزش کمبود عنصر آهن در بدن است که باعث کم خونی می شود و در نتیجه آن فرد مدام خسته، کسل، بی حوصله و عصبی خواهدشد. به همین ترتیب سوءتغذیه می تواند سلامت روان شما را به خطر بیندازد و باعث بروز انواع و اقسام بیماری ها و اختلال های روانی شود.

 

 بسیاری از موادمغذی مثل ویتامین ها و موادمعدنی به صورت مستقیم بر عملکردهای ذهن و قدرت های شناختی که به Cognitive performance مشهورند، تاثیر می گذارند و نهایتا در بروز بیماری های Degenerative مغزی یا در واقع بیماری های تخریب کننده بافت مغزی موثرند.

شاید قدیمی ترین ویتامین هایی که در دانش بشری و دانش تغذیه وجود دارد، ویتامین های گروه B هستند؛ ویتامین های B1، B2، نیاسین یا 3 B و ... البته در حال حاضر فرم های شیمیایی مختلفی از این ویتامین ها شناسایی شده اند، برای مثال فرم اسیدی نیاسین، اسید نیکوتینیک است و فرم آمیدی آن اسید نیکوتین آمید.

یا ویتامین های دیگر مثل B12 و فولیک اسید است که کمبودشان می تواند بر عملکردهای مغزی موثر باشد و ممکن است باعث افسردگی های شدید شود. اما غیر از این ویتامین ها که قدیمی ترین ها هستند، بین املاح، کمبود حاشیه ای آهن- یعنی کمبودی که مربوط به منابع خوراکی آهن نیست و علائم بالینی این کمبود هم هنوز بروز نکرده؛کمبودهای خفیف و ناچیز که حتی ممکن است با آزمایش خون هم مشخص نشود- می تواند باعث مخدوش شدن عملکردهای ذهن شود، تمرکز را به شدت کاهش دهد و در درازمدت حتی باعث کاهش توانایی های هوش شود.

 

 

یکی از ویتامین هایی که اخیرا تاثیرش بر عملکردهای ذهنی مورد بررسی قرارگرفته و اثبات شده، تاثیر کمبود اسیدهای چرب امگا3 در بروز اختلال های روانی است.

در حال حاضر می دانیم حدود 20 درصد چربی های مغز را چربی های امگا3 تشکیل داده اند و از آنجا که این اسیدهای چرب برای ادامه حیات بدن کاملا ضروری است و توسط خود بدن انسان هم قابل تولید نیست، حتما باید از طریق رژیم غذایی یا مکمل ها تامین شود، اما منابع خوراکی اسید چرب امگا3 محدود است و دسترسی به این اسیدها برای همه افراد چندان آسان نیست، بنابراین احتمال کمبودش بسیار زیاد است؛ مستندات علمی موجود هم نشان دهنده بروز مشکلات مربوط به کمبود اسیدهای چرب امگا3 در افراد است که از این میان می توان به اختلال های دوقطبی، بیماری های اوتیسم و همین طور افسردگی های شدید یا افسردگی های دوران بارداری اشاره کرد. پس به مقدار کافی گردو، ماهی و میگو، تخم کدو و تخم کتان مصرف کنید. در واقع منبع امگا3 در ماهی هایی مانند ماهی آزاد، قزل آلا، تن و شاه ماهی تعریف می شود.

در گیاهان هم روغن های سویا، آفتابگردان، دانه کتان و گردو، فندق و کنجد حاوی امگا3 هستند. علاوه بر این، موادغذایی غنی شده با امگا3 مانند برخی از نان ها، آبمیوه ها، روغن ها و تخم مرغ مورد توصیه متخصصان تغذیه است.

 

می گویند 80 درصد ایرانی ها با کمبود ویتامینD روبرو هستند اما شما سعی کنید جزئی از این جمعیت وسیع نباشید چون کمبود ویتامینD با بروز بیماری های خطرناکی از جمله ام اس و نیز اختلال در عملکردهای ذهنی، افسردگی و ... در ارتباط است.

در این زمینه حتی پژوهشی در دانشکده علوم تغذیه دانشگاه ایران انجام و طی آن مشخص شد ویتامینD هم یکی دیگر از موادمغذی کلیدی است که کمبودش روی عملکرد ذهن و بروز افسردگی اثرگذار و کمبودش بسیار بسیار شایع است.

ویتامینD نه تنها بر قسمت عمده عملکردهای مغزی و ماهیچه ای موثر است بلکه بروز بیماری ام اس، ضعف عضلانی، فیبرومیالژیا و آرتریت روماتوئید که بیماری های سیستم ایمنی هستند، همچنین همه بیماری هایی که به نوعی با ضعف سلسله اعصاب مرکزی، سیستم ایمنی و بافت ماهیچه ای در ارتباط اند، با کمبود ویتامینD در ارتباط هستند. همچنین کمبود روی و ویتامینA می تواند باعث بروز اختلال در عملکردهای ذهن شود.

همان طور که گفته شد، افسردگی از راه های مختلفی بروز می کند و محققان دانشگاه ایران با آزمایش روی گروه های گیرنده ویتامینD و گروهی که فقط پلاسیبو (دارونما) مصرف می کردند، ثابت کردند گروهی که ویتامینD بیشتری دریافت کردند، به اختلال های روانی کمتری دچار شدند. همچنین افرادی که دچار افسردگی بودند با مکمل یاری و دریافت دوزهای مصرفی روزانه ویتامین D به درمان شان کمک شد و سطح سلامتشان ارتقا یافت.

یادتان باشد بیش از 80 درصد ویتامینD از طریق مواجهه با نور آفتاب تامین می شود و 15-10 دقیقه قرار گرفتن روزانه بدن در مقابل نور بی واسطه خورشید می تواند نیاز 2 هزار واحدی به این ویتامین موثر را تامین کند. نقش موادغذایی همچون غلات و برخی سبزی ها و میوه ها، کره، روغن کبد ماهی، زرده تخم مرغ، خامه، جگر، ماهی ساردین و گوشت قرمز و قارچ در این فرآیند فقط 20 درصد اعلام شده است، پس از نور آفتاب کمک بگیرید.

 

 اغلب موادمغذی ای که نام برده شد، به صورت «کو آنزیم» یا «کو فاکتور» واکنش های مختلف بیوشیمیایی را در بدن ما کاتالیز می کنند. برای مثال آهن یا ویتامین های گروه B در واقع کوفاکتور واکنش های شیمیایی بدن هستند که باعث ساخت نوروترنسمیترها یا واسطه های شیمیایی مغز می شوند.

از آنجا که واسطه های شیمیایی مغز برای انتقال پیام های عصبی و برای عملکردهای مغزی لازم و ضروری هستند، کاملا واضح است که وقتی کوآنزیم هایی که این واکنش های شیمیایی را کاتالیز می کنند، کم باشند، واکنش های لازم انجام نمی شوند.

 در نتیجه موادی که باید در نتیجه این واکنش ها ساخته شوند، تولید نمی شوند، تعادل این واسطه های شیمیایی در مغز به هم می خورد، عملکردهای وابسته به آنها مختل می شود و نهایتا به شکل اختلال های روانی بروز می کند. کمبود تمام موادی که گفته شد، می تواند باعث بروز علایم افسردگی و سایر اختلال های روانی شود اما همیشه علایم افسردگی ها و اختلال های روانی به دلیل وجود مشکلات تغذیه ای بروز نمی کنند.

چون ممکن است ریشه ها و دلایل متفاوت زیادی داشته باشد. مثلا شوک ناشی از یک حادثه بد و استرس ناشی از آن می تواند باعث بروز افسردگی شود. حالا اگر کسی سوءتغذیه هم داشته باشد، به طور قطع شکل شدیدتر افسردگی را تجربه خواهد کرد اما به طور قطع، تغذیه، شیوه غذاخوردن و نوع انتخاب موادغذایی به شدت با سلامت جسم و روان افراد در ارتباط است.