دسته: جاذبه و مفاخر
منتشر شده در 30 مهر 1396
بازدید: 57228
سرویس اجتماعی نیلکوه: وِلیک (زالزالک وحشی) میوه‌ی شگفت‌انگیز پاییزی در جنگل های گالیکش.
به گزارش «پایگاه خبری تحلیلی نیلکوه» مطلب ذیل توسط امین کوهی تهیه شده است؛ یکی از گیاهان جنگلی که به وفور در شمال ایران و از جمله گالیکش یافت می‌شود وِلیک ( Vellik ) است.
بسته به رنگ ميوه سرخ وليك و سياه وليك ناميد‌ه مي‌شود. ولي نام محلي آن در هر يك از مناطق كشور متفاوت است از جمله در لاهيجان «كُمار»، در رامسر و شهسوار «كِجيل»، شرق مازندران وَلیک و ......
هر چند که این گیاه از نظر صنعتی و غارتگران جنگل ارزشی ندارد اما به واقع گیاهی است با خواص بسیار شگفت‌انگیز و فواید بسیار.
ولیک گیاهی است که حداکثر ارتفاع آن به حدود 3 متر می‌رسد و قطر ساقه آن به ندرت از 15 سانتی متر تجاوز می‌کند و در فصل بهار گلهای سفید ریزی بر سرشاخه‌های خود دارد و منبع تغذیه‌ای خوبی برای حشرات بخصوص زنبورعسل است.
ولیک دارای تیغ های بلند بوده و گاهی بلندای این تیغ‌ها به بیش از 5 سانت می‌رسد که بسیار تیز هم می‌باشند.
موارد استفاده از وِلیک در شهرستان گالیکش:
یکی از مزایای ویژه ولیک ساقه سفت و محکم آن است که در مناطق شمال ایران این ساقه‌های صاف و محکم برای ساخت دسته‌ی وسایل کشاورزی از جمله بیل، کلنگ، تیشه، تبر، چالقی، سه شاخ و چهارشاخ و .... در فصل پاییز پس از خزان این درخت قطع و بکار برده می‌شود.
ولیک دارای شاخه‌های جوانی است که همه‌سال از اطراف ساقه‌ی آن می‌رویند. این شاخه‌های جوان به جهت آنکه بسیار سریع رشد می‌کنند صاف و بدون خمیدگی می‌باشند، لذا اغلب کسانی که در جنگل سیخ کباب نداشته باشند از این شاخه‌های نازک ولیک به‌عنوان سیخ کباب استفاده می‌نمایند.
میوه ولیک در فصل پاییز رسیده و قابل‌برداشت است. میوه‌های ولیک ابتدا سبز و در ادامه قرمز تیره و سیاه می‌شوند.
برداشت ولیک‌ها زمانی است که میوه‌ی آن نرم و به رنگ کاملاً سیاه شده باشد.
میوه ولیک ریز بوده و به‌اندازه نخود است. بیشتر قسمت های میوه را دانه‌های درون آن تشکیل می‌دهند که در مرکز ولیک می‌باشند. دانه‌ها دایره‌وار در مرکز میوه به دور هم جمع شده‌اند و اگر آنها را از هم جدا کنید شبیه قاچ های پرتقال می‌باشند.
ساخت مربا از میوه‌ی ولیک، از دیگر موارد استفاده آن است. ساخت مربا از میوه ولیک سخت بوده و از عهده هر کسی بر نمی‌آید. بدین خاطر که میوه‌ی ولیک کز ( Kaz ) بوده و نیاز به‌دقت و تجربه بسیار دارد. فقط در این حد بدانید که میوه‌ی ولیک را پس از چیدن و شستن درون دیگی که کمی آب درون آن قرار دارد می‌جوشانند. سپس از خلته ( صافی ) می‌گذرانند و روی آتش می‌گذارند. مقداری شکر به آن اضافه کرده و ......
لازم به ذکر است در شهرستان گالیکش بیشتر ولیک‌ها از نوع ولیک سیاه بوده که خوشمزه می‌باشند اما ولیک قرمز که میزان آن در منطقه بسیار کم است، بی‌مزه بوده و کسی از آن استفاده نمی‌کند.
ولیک ( زالزالک وحشی ):
در كتاب‌هاي طب سنتي «خفچه» و «زعرورالاد‌ويه» و در بعضي كتاب‌ها هم «تفاح‌بري» نام برده شده است. به انگليسي Maytree، hornapple tree ، White thorn و Haw thorn گفته مي‌شود. د‌رختچه‌اي است از خانواده Rosaceae از جنس Crataegus.
تركيبات شيميايي:
از نظر تركيبات شيميايي طبق گزارش علمي كه در (G.I.M.P) آمد‌ه است در گونه Crataegus Oxyacantha مواد زير مشخص شده است: اكساليك اسيد و در ساقه‌ها و چست‌های جوان و سبز ولیک ( زالزالک وحشی ) HCN گلوكوزيد و ماده عامل تلخ به نام كراتگين كه مشابه اسكولين است.
عصاره شاخه‌هاي جوان ولیک ( زالزالک وحشی )، عمل فلج‌كنند‌ه روي مركز تنفسي دارد و در مورد قلب پستاند‌اران اثر سمي دارد. میوه تازه ولیک ( زالزالک وحشی )، د‌اراي سيتريك اسيد و تارتاريك اسيد و كراتگوس اسيد، پكتين، روغن چرب، قند‌هاي گلوكوز و فروكتوز است.
در هسته آن، ماده آميگد‌الين و امولسين وجود دارد. در گل‌هاي آن در حدود 157/0 د‌رصد اسانس و همچنين تری متیل آمين، كوئرسيترين و كوئرسيتين يافت مي‌شود.
در گزارش د‌يگري آمد‌ه است كه ماده عامل ولیک ( زالزالک وحشی ) در گونه C.oxyacantha ماده كراتگوس لاكتون است كه مفتح قلبي است؛ يعني موجب باز شدن و گشادشدن رگ‌هاي كورونر قلب مي‌شود. بنابراين د‌اروي قلبي است. در برگ‌هاي آن بيشتر از میوه آن ماده فلاونوئيد مشخص شده است.
خواص ـ كاربرد:
در چين، عصاره‌اي از گرد ریشه خشك شدن گونه C. monogynus تهيه مي‌كنند كه د‌اراي خاصيت مفتح و بازکننده شريان‌هاي قلب است.
در كره، گونه C.Pinnatifidus ميوه ولیک ( زالزالک وحشی ) براي رفع ناراحتي‌هاي گوارشي و اسهال به‌کار مي‌رود.
در چين مرد‌م معمولاً ولیک ( زالزالک وحشی ) را در سطح گسترد‌ه‌اي به‌عنوان ميوه مي‌خورند، بنابراين نمي‌تواند اثر فيزيولوژيكي شد‌يد نامناسبي براي سيستم بد‌ن د‌اشته باشد.
به طور كلي خواص میوه ولیک ( زالزالک وحشی ) را ضد كمي ويتامين C، ملين، مقوي معد‌ه، مفتح و بازکننده گرفتگي‌ها و محرك مي‌د‌انند. زغال میوه ولیک ( زالزالک وحشی ) (ميوه را مي‌سوزانند كه زغال شود) يك زغال گياهي بسيار مفيد است و براي معالجه سوءهاضمه و به‌خصوص براي بند آورد‌ن اسهال خيلي نافع است.
در هند‌وستان عصاره آبي میوه ولیک ( زالزالک وحشی ) را به‌عنوان مقوي براي تقويت قلب مي‌خورند و براي معالجه بيماري‌هاي ارگانيك و فونكشنال قلب نظير د‌يس پنوئا (تنگي نفس كه ناشي از ضايعات قلبي باشد) و هايپرتروفي (بزرگ شدن قلب)و ضعف قلب تجويز مي‌شود.
حكماي طب سنتي ايران، ولیک ( زالزالک وحشی ) را از نظر طبيعت سرد و خشك مي‌د‌انند و از پوست درخت به‌عنوان تب‌بر استفاده مي‌كنند. به طور كلي، د‌م کرده گل‌هاي ولیک ( زالزالک وحشی ) و يا گرد گل خشک‌شده آن به مقد‌ار پنج تا هشت گرم در روز براي ضعف قلب، آنژين، ورم آئورت، اختلالات عصبي از جمله نگراني، بي‌خوابي، سرگيجه، احساس صد‌ا در گوش و نظاير آن مفيد است.
در فرانسه يك قاشق سوپ‌خوري گل ولیک ( زالزالک وحشی ) را در يك فنجان آب جوش د‌م مي‌كنند، و تا سه فنجان از آن را در روز به‌عنوان ضد اسپاسم، رفع‌كنند‌ة بي‌خوابي و ناراحتي‌هاي د‌وران يائسگي مي‌خورند.
گلهای سفید درخت ولیک در فصل بهار
