درباره تنقلات امروزی
هله‌هوله اصطلاحی است که ما درباره خوراکی‌هایی که بین‌وعده‌های غذایی به صورت تفننی می‌خوریم، به کار می‌بریم. اگرچه اصطلاح هله‌هوله در وهله اول، آدم را یاد بچه‌ها می‌اندازد ولی بزرگسالان هم به اندازه آنها به هله‌هوله علاقه نشان می‌دهند و بابتش پول خرج می‌کنند. اگر می‌خواهید بدانید هله‌هوله‌های خوشمزه چه فواید و مضراتی دارند و از نظر علم تغذیه، این خوراکی‌ها کجای برنامه غذایی ما قرار می‌گیرند، این گزارش را بخوانید...
شاید بهتر باشد اول بدانیم هله‌هوله اصلا یعنی چه؟ دکتر سعید حسینی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در جواب این سوال می‌گوید: «ما اصطلاح پزشکی خاصی نداریم که با هله‌هوله مترادف باشد ولی منظور از هله هوله، عموما تنقلاتی است که در سوپرمارکت‌ها وجود دارد مانند انواع چیپس، پفک، شکلات، بستنی و... اگرچه به نظر می‌رسد که مصرف‌کننده این محصولات عمدتا بچه‌ها هستند ولی بزرگسالان هم سهم عمده‌ای از این خوراکی‌ها را مصرف می‌کنند؛ به خصوص وقتی که دچار اضطراب و هیجانات می‌شوند؛ مثلا هنگام تماشای فوتبال یا دیدن فیلم سینمایی به خوردن این محصولات روی می‌آورند. خوردن چیزهای شیرین مثل شکلات هم یکی از راه‌های برون‌رفت از هیجانات و خلاص شدن از کلافگی است که اغلب موجب روی آوردن بزرگسالان به هله‌هوله می‌شود. در واقع، یکی وقتی عصبی می‌شود پایش را تکان می‌دهد، یکی ناخنش را می‌جود و یکی دیگر هم چیپس و پفک می‌خورد!»
اما بچه‌ها که هیجان و استرسی ندارند پس دلیل استقبال زیادشان از هله‌هوله چه می‌تواند باشد؟ این طور که دکتر حسینی می‌گوید، مهم‌ترین دلیل اشتیاق بچه‌ها به این تنقلات، شکل ظاهری و بسته‌بندی‌های پرزرق و برق آنهاست: «ببینید؛ بچه‌ها چون معده‌شان کوچک است مجبورند به دفعات بیشتری غذا بخورند و برای همین احتیاج به میان وعده دارند. حالا اگر ما به بچه میان وعده سالم و مغذی ندهیم معلوم است که بچه برای تامین نیازش می‌رود، سراغ این جور خوراکی‌ها که هم ظاهر وسوسه‌انگیزتری دارند و هم در دسترس‌ترند.»
هله‌هوله‌ها؛ پرانرژی اما دردسرساز
حالا مگر این هله هوله‌های خوشمزه چه ایرادی دارند که همه این‌قدر درباره‌شان بد می‌گویند؟ این سوال خیلی خوبی است که دکتر حسینی پاسخش را به ما می‌گوید: «این تنقلات عیب‌شان این است که ارزش غذایی‌شان پایین است و انرژی‌شان بالا. یعنی کالری زیادی به بدن می‌رسانند ولی اغلب‌شان از نظر سایر مواد مغذی مثل ویتامین‌ها و پروتئین و مواد معدنی فقیرند. این گروه از خوراكی‌ها چرب، خیلی شور یا خیلی شیرین‌اند و اغلب ضررشان بیشتر از فایده‌شان است مثلا یک بسته چیپس که در وهله اول به نظر می‌رسد، از سیب‌زمینی درست شده و چندان مضر نیست اما از آنجا که با روغن فراوان تهیه شده، بسیارچرب بوده و از نظر ارزش غذایی هم فقیر است. پس یک بسته چیپس نه تنها مواد غذایی لازم را در اختیار کودک نمی‌گذارد بلكه احساس سیری هم در وی ایجاد می‌کند که باعث می‌شود چون حجم معده‌اش کوچک است، احساس بی‌اشتهایی کند و از وعده اصلی غذایی اش هم بازبماند.»
در مورد بزرگسالان هم هله هوله‌ها دقیقا به همین دلیل که کالری بالایی دارند و مملو از چربی‌های مضر هستند، باعث افزایش وزن و چاقی می‌شوند. یعنی شما هم اگر در مواقع هیجان یا کلافگی یا بیکاری هوس خوردن تنقلات می‌کنید باید بدانید که دارید مستقیما به سمت اضافه وزن می‌روید، پس بهتر است به فکر تنقلات کم‌کالری‌تری مثل میوه و سبزی‌ها باشید.
خوب‌هایی که بد شدند
البته بعضی از این تنقلات به اندازه بقیه مضر نیستند و حتی ارزش غذایی هم دارند مثل بستنی و بیسکویت و مغزهایی مثل بادام زمینی که در یکی دوسال اخیر به صورت بسته‌بندی وارد بازار شده‌اند. دکتر حسینی می‌گوید: «بیسکویت میان‌وعده خوبی هم برای بچه‌ها و هم بزرگسالان است به شرط این که با اضافه کردن خامه و کره یا چربی‌های اشباع شده و شکر، انرژی‌اش را بالا نبرند و همین‌طور بستنی می‌تواند به عنوان یکی از اعضای گروه لبنیات برخی نیازهای بدن به کلسیم و پروتئین را تامین کند ولی میزان مفید یا مضر بودنش بستگی به مقدار بستنی و نوع آن دارد؛ مثلا بعضی از بستنی‌ها را مملو از خامه، شکلات و شکر می‌کنند تا خوشمزه‌تر شوند اما این موضوع موجب خواهد شد تا هم کالری افزایش یابد و هم به دلیل خوش طعم بودن میزان بیشتری از آن مصرف شود که باز هم ضررش را می‌افزاید.» دکتر حسینی در مورد مغزهای مفیدی مثل بادام زمینی و بادام هندی و پسته که مدتی است در قالب بسته‌بندی‌های کارخانه‌ای به سوپرمارکت‌ها وارد شده‌اند، می‌گوید: «این مغزها برای رشد کودک خیلی مفیدند ولی مشکل اینجاست که برای خوشمزه شدن این مغزها به آنها نمک اضافه می‌کنند که ضرورتی ندارد و باعث تغییر ذائقه کودک می‌شود تا به غذاهای شور عادت کنند که عادت نامناسبی است و در آینده مشکل‌ساز خواهد بود.»
نون و پنیر و سبزی
شاید با این اطلاع‌رسانی‌ها که چند وقتی است درباره مضرات هله‌هوله‌ها در رسانه‌های جمعی انجام شده، خیلی‌ها دیگر می‌دانند که این خوراکی‌ها ارزش غذایی ندارند ولی نمی‌توانند جلوی بچه‌ها یا حتی خودشان را بگیرند و در مقابل وسوسه خوردن این تنقلات مقاومت کنند.دکتر حسینی در این باره می‌گوید: «بچه‌ها تقصیری ندارند چون ذایقه‌شان را ما می‌سازیم. وقتی از همان کودکی عادت کنند به خوردن این مواد، دیگر سخت می‌شود بهشان فهماند که اینها برای سلامتی مضر هستند چون کودک به این چیزها توجه نمی‌کند و بیشتر به شکل فریبنده بسته‌بندی‌شان دقت دارد. ما باید بچه‌ها را عادت دهیم به خوردن میوه و سبزی و مغزهای مفید، مثلا برای تغذیه مدرسه به بچه نان و پنیر و سبزی و گردو بدهیم و میوه‌های تازه در دسترسش بگذاریم که وقتی گرسنه می‌شود، نرود سراغ چیپس و پفک. یکی از دلایلی که بچه سراغ این خوراکی‌ها می‌رود ظاهر جذاب‌شان است و ما می‌توانیم میوه‌ها را در شکل‌های جالب به صورت پوست کنده و قطعه قطعه شده در اختیارش بگذاریم که هم خوردنش آسان باشد و هم شکل ظاهری‌اش جلب توجه کند. گاهی مادرها یک میوه کامل را جلوی بچه می‌گذارند و می‌گویند باید همه‌اش را بخوری و اگر کودک همه میوه را بخورد به دلیل فیبر موجود در آن احساس سیری و سنگینی ناخوشایندی پیدا می‌کند که باعث می‌شود دفعه بعد از خوردن آن امتناع کند. پس بهتر است تکه‌های متنوعی از میوه‌های مختلف را به شکل جذابی در اختیار کودک قرار بدهیم تا ذائقه‌اش به آن عادت کند.»
