نام علمی : PELARGONIUM HORTOM
خانواده : GERANIACEAE
بومی منطقه : آفریقای جنوبی
معمولا شمعدانی‌هایی که تحت کشت و کار قرار میگیرند در ۶ گروه قرار داده می‌شوند:
۱٫ Regal رگال: بوته‌هایی چندساله و همیشه سبز هستند و برگهایشان تقریبا دایره‌ای شکل است که گاهی به بخشهایی تقسیم شده اند و گاهی حاشیه برگها دندانه‌دار است و معمولا گلهایی با ۵ عدد گلبرگ به رنگهای ارغوانی روشن، صورتی، بنفش و یا سفید تولید می‌کنند. این گیاهان را می‌توان در فضای باز و یا گلدان کاشت. شمعدانی هایی که با نام شمعدانی اژدر شناخته می شوند معمولا در این گروه قرار میگیرند. شمعدانی اژدر را گاهی در محیط ما با نام شمعدانی آلمانی و یا شمعدانی گل درشت نیز معرفی می کنند.
۲٫ Angel آنجل: شبیه گروه رگال هستند اما شاخساری متراکم تر دارند و اکثرا از گونه P.crispum مشتق شده اند و به دست آمده اند.
۳٫ Ivy-leaf برگ عشقه‌ای: شمعدانیهای این گروه چندساله و همیشه‌سبز هستند و شاخسار خزنده و گلهایی ساده (۵ عدد گلبرگ) و یا با تعداد گلبرگ بیشتر دارند که اکثرا در سبدهای آویخته و یا گلدان کشت می‌شوند.
۴٫ Zonal زونال : شاخسار علفی و آبدار این نوع از شمعدانیها که چندساله نیز هستند معمولا به شکل مستقیم رشد می‌کند و گلهایی ساده (۵ عدد گلبرگ) و یا با تعداد گلبرگ بیشتر دارند. برگ برخی از شمعدانیهای این گروه جذاب و زیبا است. معمولا از شعمدانیهای این گروه در فضای باز استفاده میشود. شمعدانیهای این گروه اکثر از گونه های P.inquinans و P.zonale بدست آمده اند.
۵٫ Scented-leaved برگهای عطری: بوته‌هایی همیشه سبز هستند که اکثرا به دلیل عطر خوش برگهایشان کاشته می‌شوند. از برگها و یا روغن استخراج شده از برگهای این گیاهان در صنایع غذایی یا عطر سازی استفاده می شود. به همین دلیل گاهی این گیاهان که برای معطر ساختن چای مورد استفاده قرار می گیرند با نام گیاه عطر چای نیز شناخته می شوند. گونه های مختلف شمعدانی می توانند عطرهای مختلفی داشته باشند مثلا P.quercifolium عطر بادام، P. odoralarioides عطر سیب ، P.grossalarioides عطر نارگیل، P.crispum عطر لیمو، P.graveolens و P.capitatum و P.radens عطر گل رز را دارند.
همچنین از طرفی برخی از حیوانات خانگی همانند سگ و گربه ممکن است در اثر مصرف برگسار و گلهای این گیاه دچار مسمویت شوند بنابراین این گیاه را دور از دسترس این حیوانات قرار دهید. پهنه برگهای این گیاهان معمولا به چند قسمت تقسیم شده‌اند و یا حاشیه‌هایی دندانه‌دار و یا با بریدگی دارند. برخی نیز برگهایی ابلق دارند.
۶٫ Unique یونیک: بوته‌هایی همیشه سبز هستند که خصوصیاتی منحصر به فرد دارند به نحوی که در گروه‌های بالا نمی‌توان آنان را قرار داد.
نیازهای محیطی گل شمعدانی
● نور:
شمعدانیهای معمولی به نور مستقیم آفتاب نیاز دارند البته آفتاب سنگین و شدید نیز برای آنها زیاد مناسب نیست. بنابراین در تابستان باید شمعدانیها را در سایه نگه داشت.
برخی از ارقام شعدانی در زمستان نیز گل می‌دهند.
● خاک:
شمعدانی تقریباً در هر خاکی می‌روید. خاک گلدان مناسب برای آن مخلوطی است از سه قسمت خاک لوم خوب (خاک باغچه) و یک قسمت کود دامی پوسیده یا تورب و یک قسمت ماسه. به این مخلوط بهتر است مقداری کود شیمیائی مثلاً سوپر فسفات اضافه شود.
● رطوبت:
شمعدانی را باید در محلی نسبتاً خشک کشت و کار کرد و در آبیاری آنها باید دقت داشت تا در فواصل دو آبیاری خاک تقریباً خشک شود البته شمعدانی پیچ و شمعدانی عطری نیاز بیشتری به آبیاری دارند و خاک آنها باید مرتباً مرطوب باشد.
● درجه حرارت
درجه حرارت مناسب برای شمعدانی ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد است دمای مناسب برای شمعدانی عطری ۵ تا ۱۰ درجه سانتی‌گراد است. تهویه هوای اطاق‌ها عامل مهمی در امر نگهداری شمعدانی است. به‌طور کلی شمعدانی یاهی است مخصوص آب و هوا معتدل و کمی مرطوب سواحل دریا.
● کودپاشی:
در زمستان نیازی به کودپاشی شمعدانی نیست اما در سایر فصول، محلول پاشی هر ماه با یک کود کامل و با غلظت کم مناسب است. کودپاشی و آبیاری بیش از اندازه باعث رشد و نمو برگی و کمی تعداد گل میشود.
● تکثیر:
ازدیاد شمعدانی از طریق قلمه‌گیری به آسانی امکان‌پذیر است و قلمه‌ها در هر بستری حتی در داخل آب ریشه می‌دهند هر قلمه باید درست از زیر یک گره قطع شود. قلمه‌ها بهتر است که درون ماسه و در محل گلخانه کاشت شوند، در روزهای اول قلمه‌ها را در سایه نگهداری می‌کنند، سپس به‌تدریج به آنها نور کافی داده میشود تا رشد و نمو کنند. زمانی قلمه‌ها آبیاری می‌شوند که بستر کاملاً خشک باشد.
برخی آفات گل شمعدانی و روشهای مبارزه با آنها
۱- زنگ شمعدانی
بر روی سطح بالایی برگ لکه های کوچک زرد رنگ و دایره ای شکلی تشکیل می شود. به تدریج در سطح زیرین برگها، منطبق با لکه های زرد رویی برگ، جوشهایی حاوی اسپورهای پودری قارچ به رنگ قهوه ای تیره تشکیل می گردد. این جوشها بر روی یک حلقه متحدالمرکزی در سطح زیرین برگ شکل می گیرند. برگها به تدریج زرد و قسمت وسیعی از آنها خشکیده و می میرند.
سمپاشی با سموم قارچ کش نظیر پروپیکونازول (تیلت) و یا تری فورین در کنترل بیماری مؤثر است.
۲- گال برگ
عامل ایجاد کننده گال برگ نوعی باکتری می باشد. در برگها تولید تاول کرده و برگها را بشکل گل کلم در می آورد و باعث فساد برگها در نزدیک خاک و ریزش آنها می شود. این بیماری غیر قابل درمان بوده و باید بوته های مبتلا را از بین برد.
۳- افتادن برگها
در حقیقت نمی توان اسم آن را بیماری فیزیولوژیکی گذاشت. افتادن برگ واکنش یک گیاه سالم است برای اینکه خود را با شرایط متغیر سازگار کند. زمانیکه تعادل بین روشنایی، حرارت، رطوبت و تعریق بهم میخورد و تغییر می کند، گیاه خودش را با شرایط جدید تطبیق می دهد. به این ترتیب هر گاه تغییرات قابل ملاحظه ای در حرارت یا شدت روشنائی اتفاق می افتد، برگها میریزند.
بنابر این برای پیشگیری از چنین اتفاقی از تغییر ناگهانی شرایط محیط تا حد امکان پرهیز کنید.مثلا گلدانهای شمعدانی را در بهار وقتی از گلخانه بیرون می آورند، چون به هوای بیرون عادت ندارند، برگها کم و بیش می ریزند و برگهای جدید، خود را با محیط خارج سازگار می کنند.همچنین تعویض گلدان ممکن است باعث ریختن برگها شود ولی این موضوع زود جبران می شود و برگهای جدیدی بیرون می آیند.
۴- انواع بیماریهای ویروسی
بیماری های ویروسی توسط حشرات مکنده ( شته ها ، زنجره ها ) و یا ابزارهای باغبانی ( قیچی،چاقو و بیلچه ) منتقل می شوند و معمولا بدون درمان می باشند. در بیماریهای ویروسی روی برگها رگ های بی رنگی آشکار می گردند و در آخرین مرحله زیان، بیماری همراه با پیچیدگی برگ می باشد. اگر برگ را مقابل آفتاب نگاه داشته و به آن نگاه کنیم سلولهای مرده در برگ مشاهده میشود. متاسفانه تشخیص این بیماری در مراحل اولیه بسیار مشکل است و زمانی آثار و علائم آن آشکار میشود که درمانی به غیر از کندن و سوزانیدن ندارد.
برای پیشگیری از بیماریهای ویروسی در مرحله اول باید حشرات ناقل ( شته ها ، زنجره ها ) را نابود کرد و در مرحله دوم وسائل و ابزار باغبانی را هنگام قلمه زدن ضدعفونی کرد.
۵- پژمردگی
پژمردگی گیاه در روزهای گرم و روشن اتفاق می افتد و این در موردی است که گیاه دارای ساقه های بلند و آبکی است و به طور ناگهانی مواجه با گرما می شود و آنقدر که رطوبت از دست می دهد، نمی تواند از ریشه آب جذب کند. در این موارد اغلب برگها و گاهی هم ساقه پژمرده شده و می افتد.
اگر در روزهای گرم اوایل بهار آب سرد به گیاه بدهیم ساقه ها خشبی شده و گیاه در مقابل تغییرات حرارت ناگهانی مقاوم می شود.
گل شمعدانی، گیاهی با گلهای کوچک و یا متوسط است که هم در گلدان و هم در باغچه خیلی خوب رشد می‌کند. اکثر شمعدانیها در تابستان گل می‌دهند و باید در بهار کاشته شوند. به طور قاعده کلی، بهترین زمان برای کاشت آنها، بعد از آخرین سرمای زمستانی است. کاشت گلهای شمعدانی، به کمی زمان و سعی نیاز دارد، ولی برای انجام آن به مهارت خاص و یا فضای زیادی نیاز نخواهید داشت.
دستورالعمل‌ها
روش کاشت گلهای شمعدانی
گلهای شمعدانی را خریداری کنید. گیاه مورد نظر خود را بر حسب رنگ و اندازه آن انتخاب کنید. به دنبال شمعدانی‌هایی باشید که خاک مرطوب و برگهای بانشاط داشته باشند. شمعدانیها بر حسب نوع خود، ممکن است حداکثر ارتفاعی برابر ۱۸ سانتی‌متر داشته، و یا اینکه بیش از یک متر رشد کنند. گلهای شمعدانی در برابر جابجایی مقاوم هستند، ولی جابجایی یک گیاه گل‌دار به مکانی که امکان سرمازدگی در آن وجود دارد، ممکن است باعث از بین رفتن گلهای آن شود.
برای کاشت شمعدانی، مکانی در باغچه خود انتخاب کنید که میزان زیادی نور خورشید دریافت می‌کند، و یا اینکه گل شمعدانی خود را به گلدانی بزرگ تر از گلدان اولیه آن منتقل کرده و کنار یک پنجره نورگیر قرار دهید. گلهای شمعدانی در صورت کاشت در مکان‌های خیلی گرم، ممکن است به کمی سایه نیز نیاز داشته باشند، ولی به طور کلی نیاز زیادی به نور خورشید دارند. شمعدانیهای گلدانی به خاکی که دارای زهکشی مناسب است نیاز دارند. گلهای شمعدانی کوچک، به عنوان پوشش زمین مناسب می‌باشند، و از گلهای شمعدانی بزرگ تر می‌توانید برای تعیین مرز باغ‌های خود استفاده کنید.
خاک را آماده کنید. توصیه میشود که قبل از کاشت گیاه، خاک را با چنگال باغبانی نرم کرده و به آن مقداری کود گیاهی و کود شیمیایی اضافه کنید. استفاده از کود شیمیایی با نسبت ۵-۱۰-۵ قبل از کاشت مناسب است. ولی بهتر است بعد از کاشت گیاه، از کودهای شیمیایی ۱۰-۱۰-۱۰ استفاده شود. شمعدانیها به خاکی که PH نزدیک به ۶٫۵ دارد و کمی اسیدی است علاقه دارند. شمعدانی تقریباً در هر خاکی که PH مناسبی داشته و نرم و اسفنجی باشد رشد می‌کند، پس از خاک رس و خاک‌های سنگین شنی خودداری کنید.
برای کاشت گلهای شمعدانی یک چاله حفر کنید. توصیه میشود در صورت کاشت شمعدانیها در خارج، چاله‌هایی که حفر می‌کنید، دو برابر اندازه گلدان اولیه گل شمعدانی باشد. اگر می‌خواهید شمعدانیها را در داخل گلدان بکارید، گلدان‌هایی انتخاب کنید که حداقل دو برابر گلدان اولیه آن باشند. برای شمعدانیهای کوچک، لازم است که حفره‌ها حدود ۲۰ سانتی متر از هم فاصله داشته باشند، ولی شمعدانیهای بزرگ به فاصله‌ای حدود ۷۰ سانتی متر و یا بیشتر از هم نیاز دارند. اطمینان حاصل کنید که حفره‌ها آن قدر عمیق باشند که بتوانند تمام ریشه‌های شمعدانی را در خود نگه دارند.
شمعدانی را بکارید. شمعدانیها را از گلدان اولیه خارج کرده و در چاله‌ها قرار دهید. دور ریشه‌ها خاک مرطوب بریزید و این کار را ادامه دهید تا زمانی که سطح زمین از خاک مرطوب پوشیده شود. اگر شمعدانی به راحتی از گلدان خود خارج نمی‌شود، می‌توانید گلدان را به یک سمت خوابانده و به آن ضربه بزنید تا خاک اطراف ریشه گل کم‌کم جدا شده و گیاه آزاد شود. اگر باز هم موفق به خارج کردن آن از گلدان اولیه نشدید، می‌توانید گلدان پلاستیکی دور آن را ببرید.
می‌توانید برای جلوگیری از رشد علف‌های هرز، خاک اطراف گل شمعدانی را با کود گیاهی بپوشانید. این کار هم از ایجاد علف‌های هرز جلوگیری می‌کند، و هم رطوبت خاک را در خود حفظ می‌کند.
نکته‌ها و هشدارها
می‌توانید برای اینکه خاک مواد مغذی خود را از دست ندهد، کود گیاهی شمعدانی‌هایی که در باغچه کاشته‌اید را هر سال تعویض کنید. همچنین برای شمعدانی‌هایی که در گلدان کاشته‌اید، هر ماه مقداری کود شیمیایی به خاک اضافه کنید.
شمعدانیها به مقدار زیادی آب نیاز دارند، ولی دوست ندارند که ریشه آنها در آب قرار داشته باشد. آنها را به طور منظم آبیاری کنید، ولی اجازه ندهید که خاک همیشه خیس و پر آب باشد. گلدانی انتخاب کنید که آب اضافی بتواند از انتهای آن تخلیه شود.
