در ماه مبارک رمضان باید در کنار توجه به معنویات این ماه، به مصرف تغذیه سالم هم توجه کافی داشت که فارس در این گزارش به بایدها و نبایدهای تغذیه‌ای در ماه مبارک رمضان می‌پردازد.
به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، ماه مبارک رمضان از مهم‌ترین ماه‌های سال بوده که در بین شیعیان به دلیل انجام فریضه الهی روزه، جایگاه خاصی دارد، از گذشته نکات مربوط به روزه‌داری در میان مردم از طریق روایات و اصول پزشکی مطرح بوده است، امروزه نیز پزشکان توصیه‌های متفاوتی برای تسهیل شدن روزه‌داری و جلوگیری از عطش و گرسنگی داده‌اند که برخی از آن‌ها را مرور خواهیم کرد.
* توصیه‌های وزارت بهداشت درباره تغذیه صحیح در ماه مبارک رمضان
وزارت بهداشت هر ساله برای ماه مبارک رمضان توصیه‌های غذایی ارائه می‌دهد، برای رمضان امسال زهرا عبداللهی، مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت به مردم توصیه کرده در ماه مبارک رمضان از خوردن غذاهای چرب و پرکالری در وعده سحری خودداری کنند، چرا که تشنگی و کم‌آبی بدن را به دنبال دارد.
وی در خصوص تغذیه صحیح در ماه رمضان گفت: مطالعات متعدد نقش مؤثر روزه‌داری را در بهبود بیماری‌های مختلف نشان داده‌اند، در اغلــب بیماری‌هایی که عادات غلط غذایی، چاقی و افزایش وزن در بروز آن‌ها دخالت دارند، روزه‌داری مفید است.
مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت تصریح کرد: مطالعات نشان داده است روزه گرفتن برای مبتلایان به چربی خون بالا بسیار مفید است، میزان چربی‌های نامطلوب موجود در خون را تنظیم می‌کند و موجب افزایش میزان چربی‌های مفید خون می‌شود.
وی ابراز کرد: بعضی افراد تصور می‌کنند هنگام سحر باید غذاهای پرچربی و پرکالری بخورند که در طول روز احساس گرسنگی نکنند، در حالی که مصرف مواد غذایی پرچرب به خصوص در هوای گرم موجب تشنگی شدید و کم‌آبی بدن می‌شود.
* کاهش احساس تشنگی با مصرف سبزی، شیر گرم و فرنی
عبداللهی در پایان به مردم توصیه کرد در وعده سحری از مواد غذایی پرفیبر مثل میوه‌ها و سبزیجات استفاده کنند، چون منبع سرشاری از فیبر هستند؛ همچنین مواد غذایی پرفیبر آب زیادی در خود جذب می‌کنند و بدن می‌تواند آن را به آهستگی جذب کند و احساس تشنگی دیرتر سراغمان آید؛ مصرف آب به مقدار زیاد در وعده سحری و مخصوصاً بین غذا نیز توصیه نمی‌شود، چون موجب رقیق شدن شیره معده و آنزیم‌های گوارشی شده و روند هضم غذا مختل می‌شود.
یکی از مواردی که همه ما با آن در ماه مبارک رمضان مواجه هستیم احساس تشنگی در طول روز است که این موضوع به تغذیه مصرف شده در وعده سحری باز می‌گردد؛ بسیاری از کارشناسان تغذیه معتقدند سبزیجات و مواد فیبردار از تشنگی در طول ایام ماه مبارک رمضان و در مواقع روزه‌داری به خوبی جلوگیری می‌کنند؛ حسین عبدالعزیزی، کارشناس بهداشت مواد غذایی در گفت‌وگو با فارس اظهار کرد: مصرف شیر گرم و فرنی یا شیر برنج در هنگام افطار مناسب است.
*حفظ تعادل آب بدن روزه‌دار با مصرف مایعات به هنگام افطار و سحر
وی افزود: استفاده از مواد غذایی آبکی مثل سوپ، آش، حلیم بــدون روغن و همچنین مایعات به هنگام افطار و سحر موجب حفظ تعادل آب و املاح فرد روزه‌دار می‌شود.
کارشناس بهداشت مواد غذایی عنوان کرد: مصرف مایعات مثل آب آشامیدنی، آب میوه، شیر کم چربی، دوغ بدون نمک در فاصله پس از افطار تا هنگام خوابیدن کمک می‌کند تا تعادل آب و الکترولیت‌های بدن شما در هنگام روزه‌داری حفظ شود.
وی با بیان اینکه توصیه می‌شود در وعده سحری مقدار مناسبی سبزی‌های مختلف مصرف شود، خاطرنشان کرد: سبزی‌ها با دارا بودن مواد مغذی مختلف و آب علاوه بر تأمین ویتامین‌ها و املاح مورد نیاز بدن، از تشنگی فرد در طول روز جلوگیری می‌کنند.
همان‌طور که می‌دانید از دیرباز طبی در حوزه سلامت به غیر از طب شیمیایی، با نام طب سنتی وجود داشته است که این طیف به روش تجربی و با استفاده از سنت‌های قدیمی و اسلامی بیماری‌ها را درمان می‌کردند.
*جلوگیری از تشنگی در روز با ممنوعیت مصرف غذاهای عطش‌آور و غلیظ
همچنان کارشناسان طب سنتی در ایران مانند قبل فعال هستند که مثل دیگر متخصصان، در حوزه‌هایی مانند تغذیه اظهار نظر می‌کنند؛ نعمت‌الله مقصودی متخصص طب سنتی در گفت‌وگو با فارس اظهار کرد: فاصله بین گرسنگی و صرف افطار در این ماه بین 15 تا 17 ساعت طول می‌کشد که این موضوع برای افرادی که برای نخستین بار روزه می‌گیرند مقداری سخت است.
متخصص طب سنتی با بیان اینکه ماه مبارک رمضان یک تمرین برای گرسنگی و تشنگی است و خصلت این ماه پاک‌سازی بدن انسان است، افزود: نباید از گرسنگی و تشنگی احساس ترس داشته باشیم و برای جلوگیری از احساس تشنگی لازم است از مصرف غذاهای عطش‌آور یا غلیظ خودداری شود؛ به عنوان مثال از مصرف چای پررنگ، غذاهای شور و تند، غذاهای بسیار چرب، آب داغ، قهوه، کاکائو و آب یخ نباید استفاده کرد.
*بلافاصله بعد از سحری نخوابیم
وی افزود: بنا بر توصیه‌های طب سنتی نباید بلافاصله بعد از میل کردن سحری خوابید؛ زیرا این خواب باعث افزایش عطش و اختلال در هضم غذا خواهد شد.
مسعودی در ادامه گفت: از دیگر مواردی که باعث بیشتر شدن احساس تشنگی می‌شود می‌توان به ماندن بیش از حد زیر نور آفتاب، عصبانیت و استرس، حمام کردن با آب خیلی سرد و یا گرم و مصرف بیش از حد گوشت اشاره کرد.
وی در پایان اضافه کرد: برخی افراد تصور می‌کنند که هر چه آب بیشتری مصرف کنند در طول روز احساس عطش کمتری خواهند داشت اما واقعیت این است که مصرف آب زیاد کمکی به برطرف شدن عطش نمی‌کند؛ بلکه بهتر است به جای مصرف آب از شربت خاکشیر و آبلیمو استفاده شود.
*سلامت خود را با مصرف آب سرد در زمان افطار به خطر نیندازیم
با توجه به نظر کارشناسان یکی از مواردی که بسیار مورد تأکید متخصصان حوزه تغذیه و مواد غذایی در ماه مبارک رمضان است، مصرف نکردن آب سرد در زمان افطار است؛ شاید از نظر هر روزه‌دار نوشیدن یک لیوان آب خنک پس از افطار بهتر از همه موادهای غذایی باشد اما باید بدانیم که مصرف و نوشیدن آب سرد در زمان افطار سلامت انسان را به خطر خواهد انداخت.
مصرف مواد غذایی در زمان افطار باید به کمبود مواد غذایی در بدن انسان که 17 ساعت چیزی مصرف نکرده است، کمک کند اما با مصرف آب سرد در زمان افطار نه تنها این کمبود جبران نشده بلکه سلامت را به خطر می‌اندازد.
منصور رضایی متخصص علوم تغذیه و رژیم درمانی درباره مصرف آب سرد در زمان افطار با بیان اینکه ماه رمضان امسال در روزهای گرمی قرار گرفته است و بعد از حدود ۱۷ ساعت روزه‌داری اکثر روزه‌داران در موقع افطار، نوشیدن یک لیوان آب خنک را به هر چیز دیگری در موقع افطار ترجیح می‌دهند، افزود: این کار بسیار غلط و ناصحیح است.
وی افزود: نوشیدن آب سرد، موجب سوءهاضمه، اختلال در جذب، نفخ، دل دردهای بی‌مورد و ناراحتی‌های گوارشی دیگری می‌شود که در روزهای بعد هنگام روزه گرفتن تحمل آن برای فرد روزه‌دار سخت خواهد شد.
متخصص علوم تغذیه و رژیم درمانی تصریح کرد: برای جلوگیری از عوارض ذکر شده بهتر است افراد روزه‌دار ابتدا با مقداری آب جوشیده ولرم و یا چای کم رنگ و بهتر از همه این‌ها، با شیر گرم به همراه عسل یا خرما برای جبران قند و آب از دست رفته بدن افطار کنند.
*روزه‌داری را نباید معادل رژیم غذایی برای کاهش قند دانست
وی با اشاره به اینکه در ماه‌های گرم به دلیل تعریق زیاد، بدن به آب بیشتری نیاز دارد، تأکید کرد: جذب میزان کافی کالری برای بدن در تابستان به نسبت زمستان چندان اهمیت ندارد، بلکه مهم‌ترین مسأله مدیریت آب و املاح و ویتامین‌های مورد نیاز بدن است و چنانچه مایعات بدن افراد روزه‌دار تأمین نشود، در طول روز عصبی و پرخاشگر و کم طاقت خواهند شد.
رضایی بیان کرد: در کنار همه موضوعات تغذیه‌ای در ماه مبارک رمضان بسیاری از افرادی که در این ماه اقدام به روزه گرفتن می‌کنند، مبتلا به بیماری‌های خاصی از جمله دیابت هستند.
وی ادامه داد: آنچه که باید بیماران دیابتی به آن توجه داشته باشند این است که روزه‌داری را نباید معادل رژیم غذایی برای کاهش قند بدانند و ضرورت دارد که بیماران دیابتی اصول صحیح روزه‌داری و رژیم دائم خود را در این ماه نیز رعایت کنند؛ آن‌ها نباید کالری دریافتی خود را در این ماه افزایش دهند و همچنین باید مصرف قندها و مواد شیرین مثل زولبیا و بامیه را محدود کنند.
*روزه‌داری بیمارانی همچون دیابتی‌ها به شرط مشورت با پزشک
متخصص علوم تغذیه و رژیم درمانی گفت: روزه گرفتن برای آن دسته از افراد دیابتی که اختلال متابولیک مزمن دارند و تغییر رژیم غذایی و مایعات (به‌خصوص آب) ممکن است نتایج خطرناکی در بروز عوارض متعدد برای آن‌ها داشته باشد واجب نیست و آنان از این فریضه معاف خواهند بود؛ همچنین افراد تحت درمان با انسولین در نتیجه تزریق انسولین که باید به دفعات غذا میل کنند، بنابراین از روزه گرفتن منع می‌شوند.
وی در پایان ابراز کرد: افراد تحت درمان با داروهای خوراکی (قرص) لازم است براى روزه‌دارى با پزشک معالج خود مشورت کنند، همچنین افرادی که بدون دارو قند خون خود را کنترل می‌کنند با مشورت پزشک معالج خود می‌توانند روزه بگیرند.
طبق مشاهدات بیمارانی هستند که به خاطر گرفتن روزه مصرف داروهای خود را در ماه مبارک رمضان ترک می‌کنند تا از انجام فریضه روزه گرفتن جا نمانند، اما این کار صحیح نیست.
مجید حنیفه، کارشناس تجویز و مصرف منطقی دارو در این باره اظهار کرد: بارداری، شیردهی و بعضی از بیماری‌ها از جمله دیابت، فشارخون، روده تحریک‌پذیر، یبوست، زخم‌های سیستم گوارشی، اختلالات کلیوی، بیماری‌های اعصاب و روان و آسم همگی از شرایط جسمی هستند که فرد را ملزم می‌کند پیش از اقدام به روزه‌داری با پزشک معالج خود در خصوص روزه‌داری و همچنین نحوه صحیح مصرف داروها در این ایام مشورت کند.
* مصرف دارو در ماه مبارک رمضان بدون مشورت با پزشک قطع نشود
وی از روزه‌داران خواست در زمان روزه‌داری هیچ‌گاه وعده‌های دارویی خود را خودسرانه حذف و یا به زمان دیگری موکول نکنند، چه بسا این عمل سبب اختلال در روند درمان شود؛ مصرف بسیاری از داروها را می‌توان پس از مشورت با پزشک به زمان سحری یا افطار منتقل کرد.
کارشناس تجویز و مصرف منطقی دارو با بیان اینکه قطع ناگهانی بعضی از داروها به واسطه روزه‌داری بسیار خطرناک است، تصریح کرد: درباره قطع داروهای خود و نحوه استفاده از آن‌ها در ماه مبارک رمضان با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
وی اضافه کرد: بیمارانی که یک‌بار در روز دارو مصرف می‌کنند، معمولاً در ماه مبارک رمضان دچار مشکل نمی‌شوند و در صورتی که لازم است دارو با معده خالی مصرف شود، بهترین زمان مصرف یک ساعت قبل از سحری و یا دو ساعت بعد از افطار است.
حنیفه در پایان گفت: مصرف قرص‌های ضدبارداری در ماه مبارک رمضان توصیه نمی‌شود، زیرا با توجه به کاهش مصرف مایعات در این ماه می‌تواند احتمال لخته شدن خون در رگ‌های مغزی را افزایش دهد.
*مصرف «زولبیا و بامیه» در ماه رمضان به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود
یکی از موادهای غذایی و شیرینی‌جاتی که در ماه مبارک رمضان به منازل ایرانی می‌آیند و بسیار پرطرفدار هست، «زولبیا و بامیه» است که برای ایرانی‌ها بسیار شناخته شده هستند.
با توجه به نظر کارشناسان متأسفانه عده کمی از مردم ایران از عوارض مصرف« زولبیا و بامیه» خبر دارند؛ عوارض این نوع شیرینی‌جات به طعم و شیرینی آن‌ها نمی‌ارزد.
محمد دریایی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با بیان اینکه روزه‌داران هنگام سحر بهتر است مصرف مواد غذایی حاوی فیبر و سبزیجات را مدنظر قرار دهند تا از بیماری‌های گوارشی در امان بمانند، اظهار کرد: مصرف برنج و گوشت به تنهایی سبب بروز یبوست در افراد شده بنابراین توجه به توصیه‌های غذایی حائز اهمیت است.
وی افزود: مواد مغذی در حبوبات و سبزیجات چندین برابر گوشت بوده و مصرف غذاهای کم‌نمک نیز توصیه می‌شود همچنین برای رفع عطش در ماه رمضان نیز استفاده از شربت آبلیمو مناسب است.
متخصص طب سنتی با اشاره به عوارض زولبیا و بامیه عنوان کرد: از آنجایی که این مواد خوراکی با روغن پارافینی یا نباتی تهیه شده و با شکر نیز مخلوط می‌شود،خون را آلوده کرده و از طرفی حرارت دادن به نشاسته سبب از بین رفتن مواد غذایی آن شده، بنابراین مصرف زولبیا و بامیه به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
دریایی با بیان اینکه مصرف روغن در سطح بالا به طور مثال روغن زولبیا و بامیه می‌تواند سبب بروز تومور و سرطان در بدن شود، افزود: بهترین شیرینی مویز، انجیر و توت خشک است، همچنین مصرف خرما به عنوان یکی از بهترین شیرینی‌های طبیعی توصیه می‌شود چرا که این مواد غذایی علاوه بر تأمین نیازهای بدن سلول‌های سرطانی را نیز تضعیف می‌کند.
ماه مبارک رمضان به همراه معنویات خود می‌تواند از لحاظ‌های مختلفی مانند سلامت برای انسان مفید باشد، با تغذیه‌ای سالم می‌توانیم از بروز بسیاری بیماری‌ها جلوگیری کنیم.
